Deprem Müzelerinin Deprem Bilinci Oluşturmadaki Rolü: Sakarya Deprem Müzesi Örneği

Year 2025, Volume: 14 Issue: 40, 21 - 48, 09.05.2025

Sevgi Coşkun Keskin , Derya Elbasan

Abstract

Müzeler, öğrencilerin ilgilerini çekecek nesnelerin, araç ve gereçlerin bulunduğu, öğretim programlarının en etkili şekilde gerçekleştirilebileceği öğrenme ortamlarındandır. Çünkü müzeler, geçmiş ve bugüne ait, ilgi çekici birçok nesneyi bünyesinde barındırır; ayrıca yaparak-yaşayarak öğrenme sürecine katkıda bulunur. Adapazarı’nda farklı yıllarda yaşanan depremler göz önüne alındığında, her an deprem olabileceği gerçeğinin unutulmaması ve her daim yaşananları hatırda tutmak amacıyla deprem müzesi kurulmuştur. Deprem müzesinin deprem bilinci kazandırmada ne kadar etkili olduğu ise merak konusudur. Bu çalışmada, deprem müzelerinin deprem bilinci oluşturmadaki rolüyle ilgili olguları, planlanmış müze gezisiyle ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden fenomonolojik nitel deney ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanması amacıyla katılımcı grubun seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi ve ölçüt örneklemeye başvurulmuştur. Çalışmanın amacına dayalı olarak 2023-2024 eğitim öğretim yılında Sakarya’nın Adapazarı ilçesindeki bir ortaokulun altıncı sınıfa devam eden ve daha önceden deprem müzesine gitmemiş 10 öğrenciyle çalışılmıştır. Geliştirilen çalışma kâğıtlarıyla müze gezisi gerçekleştirilmiş, önce ve sonrasında çalışmanın amacı doğrultusunda öğrenci görüşleri alınmıştır. Çalışmanın sonucunda; deprem kavramının öğrencilere çağrıştırdığı anlamın müze içerisinde bulunan unsurlarla sınırlı kaldığı, deprem müzesinin depremle ilgili görsellerin sergilendiği bir yer olarak tasarlanmasından dolayı müzenin depreme karşı alınması gereken önlemler noktasında yetersiz kaldığı ve eğitsel bir özellik taşımadığı, öğrencilerin beklentilerine dair unsurları yeterince karşılamadığı bulgularına ulaşılmıştır.
Anahtar sözcükler: Deprem, Deprem Müzesi, Deprem Farkındalığı, Eğitim.

Keywords

Deprem, Deprem Müzesi, Deprem Farkındalığı, Eğitim

References

• ABACI, R. (2009). Deprem psikolojisi. SAÜ Marmara Depremi 10. Yıl Etkinlikleri (Edit. Binnaz Baytekin ve Duygu Aktaş). Sakarya: SAÜ Yayınları, 52.
• ADANALI, R., YIYIN, F. T. & ÖZENEL, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin afet bilinci. International Journal of Geography and Geography Education, 47, 56-81. https://doi.org/10.32003/igge.1122725
• AKSOY, B. (2013). Depremi yaşamış olan 9. sınıf öğrencilerinin “deprem” kavramına yönelik algılarının nitel açıdan incelenmesi. Journal of World of Turks, 5 (1), 247-265.
• ALTUNDAL, A. (2009). Deprem gerçeği ve toplumsal bilinçlenme. SAÜ Marmara Depremi 10. Yıl Etkinlikleri (Edit. Binnaz Baytekin ve Duygu Aktaş). Sakarya: SAÜ Yayınları, 34.
• AKBIYIK, K. & KILIÇ, U. (2019).Müze eğitimi. Millî Eğitim Bakanlığı Genel Yayın No: 139.
• AKYÜREK, T. (2011). İlköğretim 1. kademe görsel sanatlar dersinde müze eğitiminin tarih ve kültür bilinci oluşturmasındaki önemi (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• ALLAN, A. D. (1960). Müzelerin teşkilatlanması-pratik öğütler. UNESCO, ICOM Türkiye Millî Komitesi Yayınları, 13-27.
• ATABEY, E. (2000). Deprem. MTA Genel Müdürlüğü Yayınları Eğitim Serisi, 34.
• ATALAY, İ. (2001). Genel fiziki coğrafya (5. baskı). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• AYDIN, C., ÜŞÜR, F., GÖRMEZ, K., ÇAĞATAY, N. & ÖZTOPRAK, İ. (2000).İlköğretim sosyal bilgiler 5. Ankara: Cem Web-Ofset.
• AYKAÇ, N, GÜNERÖZ, C.& AYKAÇ, M. (2021). Müze eğitimi: yaratıcı drama uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi. BASNET, B. K. (2020). Earthquake and its Impacts on Education: Aftermath Nepal Quake 2015. The European Educational Researcher, 3(3), 101-118. https://doi.org/10.31757/euer.332
• BUYURGAN, S. (2017). Yaşayan ve yaşatan müze. Yaratıcı Drama Dergisi, 12(2), 127-136.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., KILIÇ-ÇAKMAK, E., AKGÜN, Ö.E., KARADENİZ, Ş. & DEMİREL, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• COŞKUN KESKİN, S. & KAPLAN, E. (2012).Sosyal bilgiler ve tarih eğitiminde okul dışı öğrenme ortamı olarak oyuncak müzeleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 95-115.
• CRESWELL, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları: nitel ve nicel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (Çev. Edit: Halil EKŞİ). İstanbul: Limit ofset.
• CROW, W. A. & BOWLES, D. (2018). Empathy and Analogy in Museum Education. Journal Of Museum Educatıon , Vol. 43 (4), 342–348. https://doi.org/10.1080/10598650.2018.1529904
• ÇAKIR İLHAN, A. & OKVURAN, A. (2001). Bir eğitim ortamı olarak müze ve müze çalışmaları. Anadolu Üniversitesi, 86-93.
• ÇETİN, Y. (2002). Çağdaş eğitimde müze eğitiminin rolü ve önemi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 8, 57-61.
• ÇOBAN, M., SÖZBİLİR, M. & GÖKTAŞ, Y. (2017). Deprem deneyimini yaşamış kişilerin deprem öncesi hazırlık algılarının belirlenmesi: bir durum çalışması. Doğu Coğrafya Dergisi, 22 (37), 113-134. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.281721.
• DEMİR YILDIZ C. & DEMİR ÖZTÜRK, E. (2023). Üniversite öğrencilerinin depreme ilişkin metaforik algıları. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 308-316. https://doi.org/10.32329/uad.1313899.
• DEMİRCİ, A.&YILDIRIM, S. (2015). İstanbul’da ortaöğretim öğrencilerinin deprem bilincinin değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 44 (207), 89-118.
• DOĞAN, M. & SÖLPÜK, R. (2021). Müze eğitimi 12. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• DOĞAN, M., NACAROĞLU, O. & ABLAK, S. (2021). Sivrice depremini yaşamış ortaokul öğrencilerinin depreme ilişkin metaforik algılarının incelenmesi: Malatya İli Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 384-402. https://doi.org/10.53444/deubefd.885116.
• EFE,E.A., AKKUŞ,P. A. & YILDIZ, K. (2023). İlkokul öğrencilerinin deprem kavramına ilişkin metaforik algıları. Lisansüstü öğretmen çalışmaları kongresi, 159-174.
• GÜLEÇ, S. & ALKIŞ, S. (2003). Sosyal bilgiler öğretiminde müze gezilerinin iletişimsel boyutu. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 63-78.
• HEİN, G. (2004).John Dewey and museum education. Curator The Museum Journal, 47 (4), 369-464.
• HOOPER-GREENHİLL, E. (1999). Müze ve galeri eğitimi. (Çev. Meltem Ö. Evren ve Emine G. Kapçı, Yay. Haz. Bekir ONUR.) Ankara: A.Ü. Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• ICOM (1970). Milletlerarası müzeler konseyi (İCOM) Türkiye milli komitesi yönetmeliği. 5 (10), 356. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/3.5.71600.pdf sayfasından erişilmiştir.
• İŞÇİ, C. (2008). Deprem nedir ve nasıl korunuruz? Yaşar Üniversitesi Dergisi, 3(9), 959-983.
• KARAKUŞ, U. (2014). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin deprem algılarının, metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (29), 97-116. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31309
• KULA, N. (2002). Deprem ve dini başa çıkma. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 234-255.
• MAYRİNG, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. (Çev. A. Gümüş ve M. S. Durgun). 1. Baskı. Ankara: Bilgesu yayıncılık.
• MERRİAM, S.B. (2018). Qualitative research: A guide to design and implementation (3. Basım).(Çev. S. Turan). Ankara: Nobel yayıncılık.
• MUNLEY, M. E. (1996). Museum Education and the Genius of Improvisation. The Journal of Museum Education, 21 (1), 18-20.
• ÖCAL, A. (2005).İlköğretim sosyal bilgiler dersinde deprem eğitiminin değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (1),169-184.
• ÖZDEMİR, Ü., ERTÜRK, M., GÜNER, İ. & KOCA, K. (2001). İlköğretimde deprem ve depremin zararlarından korunma yollarının önemi. Doğu Coğrafya Dergisi 7 (7), 109-131.
• ÖZKORKMAZ, H., TAŞYÜREK, M., TÜRK, M. M. , BARAN, S., TAŞYÜREK, K. & GÜLER, T. (2023). 7. Sınıf öğrencilerinin deprem hakkındaki farkındalıklarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10 (96), 1346-1362. https://doi.org/10.5281/zenodo.8112114
• ÖZMEN, S. S. (2018). Müze eğitiminin gelişimi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 6 (11), 301-324. https://doi.org/10.20304/humanitas.404777
• TEZCAN AKMEHMET, K. & ÖDEKAN, A. (2006). Müze eğitiminin tarihsel gelişimi. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi/b, 3 (1), 47-58.
• URL 1: https://tdk.gov.tr/tdk/.29.10.2023
• URL2:https://tr.wikipedia.org/wiki/Deprem_K%C3%BClt%C3%BCr_M%C3%BCzesi. 29.10.2023.
• SAN, İ. (2018).Yaratıcı drama ve müze. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• SEİDEL, S.& HUDSON, K. (1999). Müze eğitimi ve kültürel kimlik. (Çev. Bahri ATA. Yay. Haz. Bekir ONUR). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müze Eğitimi Anabilim Dalı Yayınları, No:1.
• COŞKUN KESKİN, S. (2007). Sosyal bilgiler derslerinde empati becerilerine dayalı öğretim tekniklerinin kullanılması (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• SÖNMEZ, V. & ALACAPINAR, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (7. Basım). Ankara: Anı Yayıncılık. SÖZCÜ, U. (2019). Doğal afetler ve doğal afet okuryazarlığı. Ankara: Pegem Akademi.
• YILDIRIM, A. & ŞİMŞEK, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.