Koronavirüs Pandemisinin Tüketicilerin Tıbbi ve Aromatik Bitki Tüketim Alışkanlıklarına Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 9, 30.04.2025

Güngör Karakaş , Tuba Albayrak

Öz

Tüm dünyayı saran COVİD-19 salgını insanların tüketim alışkanlıklarında farklılıklar yaratmıştır. Tüketicilerin bu süreçte tıbbı ve aromatik bitkilere olan talebi ilgi konusu olmuştur. Bu araştırmanın amacı COVİD-19 salgınının tüketicilerin tıbbı ve aromatik bitkilere olan talebine etkisini belirlemektir. Bu amaçla tüketicilerin salgın öncesi ve salgın döneminde tüketim tercihlerine yönelik farklı tıbbı ve aromatik bitkiye olan taleplerini karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Türkiye’de Kocaeli ilinde yaşayan 407 tüketici ile anket yapılmıştır. Uygun analiz yöntemini seçmek için değişkenlere normal dağılım testi yapılmış ve değişkenlerin normal dağılmadığı belirlemiştir. Non parametrik testlerden Wilcoxon Rank test ile salgın öncesi ile salgın döneminde tüketim tercihleri istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre salgın dönemindeki tüketim sonuçlarının COVİD 19 salgını öncesi döneme göre sırasıyla; safran (%19), zerdeçal (%18), kekik (%17), biberiye (%15), sumak (%13), zencefil (%13), enginar (%12), papatya (%12), defne (%11) ve rezene (%11) tüketiminde önemli artışlar görülmüştür. Bunlara ilave olarak adaçayı (%9), salep (%8), sarımsak (%7), ıhlamur (%7), kimyon (%7), tarçın (%7), ve nane (%5), tüketim miktarlarında da anlamlı farklılık tespit edilmiştir(P<0,01).

Anahtar Kelimeler

Tıbbi ve Aromatik Bitki , COVİD 19 , Kocaeli , Tüketim Alışkanlığı

Etik Beyan

Bu araştırma için Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan Etik Kurul izni alınmıştır.

Kaynakça

• Andrade, J. M., Faustino, C., Garcia, C., Ladeiras, D., Reis, C. P., & Rijo, P. (2018). Rosmarinus officinalis L.: An update review of its phytochemistry and biological activity. Future Science OA, 4(4). https://doi.org/10.4155/fsoa-2017-0124
• Aksoy, A. (2019). Ekolojik tarım ve sürdürülebilirlik. Tarım ve Ekonomi Dergisi, 25(3), 45-60.
• Bayram E, Kırıcı S, Tansı S, Yilmaz, G, Arabacı O, Kızıl Kizil S, Telci İ(2010).Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılmasıolanakları.TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasi, Ziraat Mühendisligi VII. Teknik Kongresi, 11–15 Ocak, Ankara
• Bellikci Koyu, E., Akkaş, S., & Karaalp, C. (2024). COVID-19 Pandemisi Öncesinden Günümüze Vitamin-Mineral ve Bitkisel Ürünlerin Kullanımı Nasıl Değişti? TT - How Has the Use of Vitamin-Mineral and Herbal Products Changed from Before the COVID-19 Pandemic to Today? İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(2), 207–217. https://doi.org/10.61399/ikcusbfd.1339113
• Ben Salem, M., Affes, H., Athmouni, K., Ksouda, K., Dhouibi, R., Sahnoun, Z., Hammami, S., & Zeghal, K. M. (2017). Chemicals Compositions, Antioxidant and Anti-Inflammatory Activity of Cynara scolymus Leaves Extracts, and Analysis of Major Bioactive Polyphenols by HPLC. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2017(1), 4951937. https://doi.org/https://doi.org/10.1155/2017/4951937
• Córdoba-Tovar, L., Barón, P. A. R., Marrugo-Negrete, J., Roa-Fuentes, L. L., & Jonathan, M. P. (2023). Scientific production on medicinal plants and their efficacy against Covid-19: A review and scientometric analysis based on VOSviewer. Acta Ecologica Sinica, 43(5), 733–741. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.chnaes.2022.10.005
• Dewan, R. (2015). Bronze age flower power: the Minoan use and social significance of saffron and crocus flowers. Institute for European and Mediterranean Archaeology. Chronica, 5, 42–55.
• Donma, M. M., & Donma, O. (2020). The effects of allium sativum on immunity within the scope of COVID-19 infection. Medical Hypotheses, 144. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2020.109934
• Doğan, M. (2023). Organik tarımda yeni yaklaşımlar. Tarım Bilimleri Yayınları.
• El-Saber Batiha, G., Magdy Beshbishy, A., G. Wasef, L., Elewa, Y. H. A., A. Al-Sagan, A., Abd El-Hack, M. E., Taha, A. E., M. Abd-Elhakim, Y., & Prasad Devkota, H. (2020). Chemical constituents and pharmacological activities of garlic (Allium sativum L.): A review. Nutrients, 12(3), 872.
• Erdem, K., & Yılmaz, S. (2022). Kırsal kalkınma ve tarımsal üretim ilişkisi. Küresel Tarım Araştırmaları, 17(2), 88-102.
• Furci, F., Cicero, N., Allegra, A., & Gangemi, S. (2024). Salvia rosmarinus: a possible role in unmet therapeutic needs in the prevention and care of immunological disorders. Natural Product Research, 1–5. https://doi.org/10.1080/14786419.2024.2338815
• Ganguli, S., Howlader, S., Dey, K., Barua, S., Islam, M. N., Begum, A., Sobahan, M. A., Chakraborty, R. R., Hawlader, M. D. H., & Biswas, P. K. (2022). Association of food habit with the COVID-19 severity and hospitalization: A cross-sectional study among the recovered individuals in Bangladesh. Nutrition and Health, 28(4), 771–782. https://doi.org/10.1177/02601060221124068
• Habibzadeh, S., & Zohalinezhad, M. E. (2021). Antiviral activity of Matricaria chamomilla in the treatment of COVID-19: Molecular Docking study. European Journal of Integrative Medicine, 48, 101975. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.eujim.2021.101975
• Jalali, A., Dabaghian, F., Akbrialiabad, H., Foroughinia, F., & Zarshenas, M. M. (2021). A pharmacology-based comprehensive review on medicinal plants and phytoactive constituents possibly effective in the management of COVID-19. Phytotherapy Research, 35(4), 1925–1938. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/ptr.6936
• Kaya, Z. (2020). Tıbbi ve aromatik bitkilerin ekonomik değeri. Anadolu Tarım Yayınları, 11(4), 33-47. Korkmaz, H. (2020). Could Sumac Be Effective on COVID-19 Treatment? Journal of Medicinal Food, 24(6), 563–568. https://doi.org/10.1089/jmf.2020.0104
• Lu, C., Ke, L., Li, J., Zhao, H., Lu, T., Mentis, A. F. A., Wang, Y., Wang, Z., Polissiou, M. G., & Tang, L. (2021). Saffron (Crocus sativus L.) and health outcomes: a meta-research review of meta-analyses and an evidence mapping study. Phytomedicine, 90, 153699.
• Luo, H., Tang, Q., Shang, Y., Liang, S., Yang, M., Robinson, N., & Liu, J. (2020). Can Chinese Medicine Be Used for Prevention of Corona Virus Disease 2019 (COVID-19)? A Review of Historical Classics, Research Evidence and Current Prevention Programs. Chinese Journal of Integrative Medicine, 26(4), 243–250. https://doi.org/10.1007/s11655-020-3192-6
• Madan, C. L., Kapur, B. M., & Gupta, U. S. (1966). Saffron. Economic Botany, 20(4), 377–385. https://doi.org/10.1007/BF02904059
• Malayoğlu, H. B. (2010). Biberiyenin (Rosmarinus officinalis L.) antioksidan etkisi. Hayvansal Üretim, 51(2). Mzabri, I., Addi, M., & Berrichi, A. (2019). Traditional and modern uses of saffron (Crocus sativus). Cosmetics, 6(4), 63.
• Nadi, A., Shiravi, A. A., Mohammadi, Z., Aslani, A., & Zeinalian, M. (2023). Thymus vulgaris, a natural pharmacy against COVID-19: A molecular review. Journal of Herbal Medicine, 38, 100635. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.hermed.2023.100635
• Patel, U., Desai, K., Dabhi, R. C., Maru, J. J., & Shrivastav, P. S. (2023). Bioprospecting phytochemicals of Rosmarinus officinalis L. for targeting SARS-CoV-2 main protease (Mpro): a computational study. Journal of Molecular Modeling, 29(5), 161. https://doi.org/10.1007/s00894-023-05569-6
• Rajagopal, K., Varakumar, P., Baliwada, A., & Byran, G. (2020). Activity of phytochemical constituents of Curcuma longa (turmeric) and Andrographis paniculata against coronavirus (COVID-19): an in silico approach. Future Journal of Pharmaceutical Sciences, 6(1), 104. https://doi.org/10.1186/s43094-020-00126-x
• Roviello, V., & Roviello, G. N. (2021). Lower COVID-19 mortality in Italian forested areas suggests immunoprotection by Mediterranean plants. Environmental Chemistry Letters, 19(1), 699–710. https://doi.org/10.1007/s10311-020-01063-0
• Sheikh, H. I., Zakaria, N. H., Abdul Majid, F. A., Zamzuri, F., Fadhlina, A., & Hairani, M. A. S. (2023). Promising roles of Zingiber officinale roscoe, Curcuma longa L., and Momordica charantia L. as immunity modulators against COVID-19: A bibliometric analysis. Journal of Agriculture and Food Research, 14, 100680. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jafr.2023.100680
• Sommer, A. P., Försterling, H., & Naber, K. G. (2020). Thymoquinone: shield and sword against SARS-CoV-2. Precision Nanomedicine, 3(2), 541–548. https://doi.org/10.33218/001c.12984
• Türk, M., & Arslan, B. (2021). Tıbbi bitkilerde dünya ticareti ve Türkiye'nin yeri. Ekonomi ve Tarım Araştırmaları, 29(1), 77-92.
• Ulbricht, C., Conquer, J., Costa, D., Hollands, W., Iannuzzi, C., Isaac, R., Jordan, J. K., Ledesma, N., Ostroff, C., Serrano, J. M. G., Shaffer, M. D., & Varghese, M. (2011). An Evidence-Based Systematic Review of Saffron (Crocus sativus) by the Natural Standard Research Collaboration. Journal of Dietary Supplements, 8(1), 58–114. https://doi.org/10.3109/19390211.2011.547666
• Vardhan, S., & Sahoo, S. K. (2020). In silico ADMET and molecular docking study on searching potential inhibitors from limonoids and triterpenoids for COVID-19. Computers in Biology and Medicine, 124, 103936. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.compbiomed.2020.103936
• Yıldız, H., & Demir, F. (2018). Tıbbi bitkilerde işleme teknikleri ve ekonomik getirisi. Tarım Ekonomisi ve Uygulamaları, 12(2), 50-66.