Problem Durumu:
Ülkelerin eğitim sistemlerinin kalitelerinin bir
göstergesi ve eğitim politikalarında değişim
ihtiyacının belirleyicileri olmaları sebebiyle öğrencilerin
akademik başarılarını ve akademik performanslarını
etkileyen faktörler incelenmelidir. Akademik yetkinlik (academic competencies) hem bir öğrencinin
performansını hem de bu performansı değerlendirmek
üzere kullanılan standartları işaret ederken; akademik
yetkinlik akademik başarı için gerekli olan ve öğrencinin
beceri, tutum ve davranışlarını içeren çok boyutlu
bir yapıdır. Akademik yetkinlik, “akademik bilgi ve beceri” (yani temel
akademik ve(ya) uygulamalı bilişsel bilgi ve beceriler) ile
“akademik yetkinlik araçları” (yani bu bilgi ve beceriyi edinmesine katkı sağlayacak
tutum ve davranışlar) şeklinde
iki temel bileşenden oluşmaktadır.
Yetkinlik temelli sistem ilk defa 1970’lerde ABD’de iş
performansını ölçmeye yönelik uygulamaların mevcut ekonomik çerçevede başarısız
olması sebebiyle ortaya çıkarken; 1990’larda, önce Lisbon ardından Bologna
süreçleri ile Avrupa’da yükseköğretimde yeterlilik konusunda
önemli adımlar atılmıştır. 2008’de ise Avrupa Yaşam Boyu
Öğrenme
Yeterlilikler Çerçevesi (European
Qualifications Framework for Lifelong Learning_EQF) oluşturulmuştur.
Türkiye’de dahil olmak üzere 39 ülke, kendi ulusal yeterlilik çerçevelerini
EQF’i temel alarak, farklı eğitim kademelerine göre
belirlemiştir.
Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) ile öğrencilerin
herhangi bir programdan mezun olana kadar kazanmaları gereken bilgi (knowledge), beceri (skills) ve yetkinlikler (responsibility
& autonomy) oluşturulur. EQF’te sorumluluk
ve özerklik olarak adlandırılan bu başlık
Türkiye’de yetkinlik şeklinde kullanılmaktadır.
Ölçek geliştirme sürecinde, TYYÇ’de yer alan bilgi ve
beceri alt başlıkları yerine sadece “yetkinlikler” alt başlığı ve
altında yer alan ifadeler/maddeler dahil edilmiştir.
Bunun sebebi hem bilgi ve becerilerin alan ve program temelli olması ve
genellenebilirliğinin düşük
olması hem de yetkinlikler altındaki tutum ve davranışların
üniversite ve istihdam ilişkisini güçlendirmesi, bu
yetkinliklerin özellikle 21. yüzyıl becerileri ile temelden ilişkili
olmasıdır. Ölçeği isimlendirirken akademik yetkinlikler
yerine “akademik yetkinlik araçları” ifadesini kullanmayı tercih edilmesindeki
sebep ise ölçekte yer alan maddelerin uluslararası literatürdeki yetkinlik
(competencies) kavramının akademik bilgi
ve beceri ile birlikte tamamlayıcısı olan akademik yetkinlik araçları
(enablers) kavramına karşılık gelmesidir.
Araştırmanın
Amacı: Bu araştırmanın amacı,
üniversite öğrencilerinin yükseköğretimde
kazandırılması ya da geliştirilmesi hedeflenen akademik yetkinlik araçlarını ne
düzeyde kazandıkları ya da geliştirdiklerine yönelik algılarını ölçen bir ölçek geliştirmektir.
Araştırmanın
Yöntemi: Araştırmanın evrenini
2015-2016 yılında İstanbul Üniversitesi’nde dört yıllık fakültelerde (tıp fakülteleri
de dahil edilmiştir) öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı lisans öğrencileri oluşturmaktadır. %99
güven seviyesi, %2 hata payı dikkate alınarak yapılan hesaplamada asgari
örneklem sayısı 3914 olarak hesaplanmıştır. Uygulama sonucunda, en yaşlı öğrencinin 1960 ve en
genç öğrencinin 2000 doğumlu olduğu ve ortalama yaşın 22 bulunduğu 5208 öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerin
2742’sinin (%52,65) kadın, 2405’inin (%46,18) erkek olduğu görülmektedir. Türkiye
Yükseköğretim
Kurumunun EQF temelinde geliştirdiği
ulusal yeterlilikler çerçevesinde belirlediği ve
öğrencilerin
lisans eğitimleri
sürecinde geliştirmesini beklediği
yetkinlikleri ölçmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir veri toplama
aracının geliştirilmesi amacıyla hazırlanmış olan
Akademik Yetkinlik Araçları Değerlendirme Ölçeği (AYADÖ) 20
maddeden oluşmaktadır. “1=Hiç” ve “5= Her Fırsatta” şeklinde
puanlanmaktadır. Ters puanlanan bir madde yer almamaktadır. Ölçekten toplam bir
skor elde edilmekte, bu skor öğrencinin üniversitesinden
akademik yetkinlik araçlarını ne düzeyde kazandığını/edindiğini
düşündüğünü
göstermektedir.
Araştırmanın Bulguları:
Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçekte yer alan maddeler; Öğrenme
Yetkinliği, İletişim ve
Sosyal Yetkinlik ve Ödev ve Sorumluluk Yetkinliği başlıkları
altında üç faktöre yüklenmiştir. Bu üç faktör toplam
varyansın %51’ni açıklamaktadır. Varimax rotasyon sonucunda maddelerin faktör
yükleri 0.44 - 0.82 arasında değişmektedir.
Ölçeğin
bütünü için Cronbach Alpha değeri 0.90’dır. Alt başlıkların
Cronbach Alpha değerinin 0.80 üzerinde olması
hem ölçeğin
bütün olarak hem de alt boyutların kendi içinde tutarlı olduğunu
göstermektedir. Faktör bazında ayırt edicilik analizinde tüm gruplar için
farklılıkların istatistiksel olduğu (p<.001) görülmüştür.
Madde toplam korelasyon katsayıları 0.44-0.70 arasında; madde kalan korelasyon
katsayıları 0.43-0.65 arasındadır. Faktörler arası ilişkileri
belirlemek üzere yapılan korelasyon analizi sonucunda tüm faktörler kendi arasında
ve tüm faktörlerle toplam puan arasında pozitif yönde p<.001 düzeyinde anlamlı bir ilişki
olduğu
bulunmuştur.
Bu sonuç da ölçekteki tüm faktörlerin aynı yapı içinde olduklarını
kanıtlamaktadır. Ölçek ve alt ölçek puanlarının cinsiyet ve fakülte bazında karşılaştırmalı
analizleri de yapılmıştır. AYADÖ puanları cinsiyet
değişkenine
göre anlamlı bir fark göstermiştir (t=7,49; p<,001). Söz konusu farklılık
kadınların lehinedir (kadın=62,74;
erkek=59,43).
Öğrenme
yetkinliği alt
ölçeği
(t=6,58; p<,001) ile ödev ve
sorumluluk yetkinliği alt ölçeği
(t=13,44; p<,001) puanlarının da
cinsiyete göre anlamlı şekilde farklılaştığı
görülmüştür.
Söz konusu farklılık öğrenme yetkinliği alt
ölçeği (kadın=28,13;
erkek=26,86)
için de, ödev ve sorumluluk yetkinliği alt
ölçeği (kadın=13,53;
(erkek=11,87)
için de kadınların lehinedir. Ancak iletişim ve
sosyal yetkinlik alt ölçeği puanlarının cinsiyete göre
istatiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermemiştir
(t=1,62; p>,05). Fakültelere göre
Akademik Yetkinlik Araçları Değerlendirme Ölçeği
puanları dikkate alındığında fakülte farkı
gözetmeksizin örneklemdeki öğrencilerin akademik
yeterlilikler ölçeğine ilişkin
aritmetik ortalamaları () 61,17 (ss=15,92) olarak elde edilmiştir.
AYADÖ puanları fakülte değişkenine
göre anlamlı fark göstermiştir (F=42,82; p<,001); en yüksek ortalama Hasan Ali
Yücel Eğitim
Fakültesi, en düşük ortalamaya Hukuk
Fakültesi öğrencilerinindir. Fakültelere göre de alt
ölçekler yine ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Öğrenme
yetkinliği
(F=16,68; p<,001), iletişim ve
sosyal yetkinlikler (F=43,58; p<,001)
ve ödev ve sorumluluklar yetkinliği
(F=66,61; p<,001) alt ölçekleri
puanları için fakültelerin aritmetik ortalamaları arasındaki fark istatistiksel
olarak anlamlıdır.
Araştırmanın Sonuç ve Önerileri: Ölçeğe ilişkin
verilen istatistiksel skorlar ile cinsiyet ve özellikle fakültelere yönelik karşılaştırmalı
analizler, ölçeğin TYYÇ’ne bağlı
olarak lisans düzeyinde eğitim veren yükseköğretim
kurumları tarafından, bu kurumların öğrencilere
kazandırmakla (ya da öğrencilerde hali hazırda var
olan bu beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmekle)
sorumlu oldukları temel akademik yetkinlik araçlarını öğrenciye
ne düzeyde kazandırdıklarını anlamak, yine bu kurumların akademik başarıyı
destekleyen araçları kazandırma sürecindeki zayıf ve güçlü yanlarını belirlemek
ve akademi-istihdam ilişkisindeki halkaları işlevsel
olarak oluşturmak/yeniden yapılandırmak amacıyla
kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu
göstermektedir.
Purpose: This study aims to determine
how university students evaluate the academic enablers they have acquired. To
this end, the Assessment Scale of the Academic Enablers (ASAE) was developed
and applied to 5,208 university students to test its validity and reliability.
Research Methods: The study employed a quantitative research design during the data
collection and the analysis phases.
Findings: The
ASAE consists of 20 items and three sub-factors: (i) learning competencies,
(ii) communication and social competencies, and (iii) homework and
responsibility competencies. Item-total correlations were found to vary from
0.44 to 0.70 and factor-loading values from 0.44 to 0.82.The three factors explain 51% of
the total variance and the scale’s reliability coefficient is 0.90. Results
show that gender makes a significant difference in ASAE scores in favor of
women. Also, the mean scores differed statistically depending on faculty.
Particularly, students in the Faculty of Education obtained the highest scores
in all factors; on the other hand students in the Faculty of Law earned mostly
the lowest scores.
Implications for Research and Practice: The results show that
the ASAE is a valid and reliable measurement tool that universities in Turkey
can use to evaluate their success in using academic enablers for increasing
students’ academic success.
Primary Language | English |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | February 15, 2019 |
Published in Issue | Year 2019 Volume: 19 Issue: 80 |