MÜZİK TÜRLERİ SINIFLANDIRMASINDA MODEL UYGULAMASI: BİR MÜZİK TÜRÜ OLARAK “SEMAH”

Yıl 2019, Sayı: 14, 32 - 62, 30.06.2019

İlhan Ersoy

https://doi.org/10.31722/ejmd.584359

Cited By: 2

Öz

Model, basit bir ifade ile; bir edime ve onun kanonlarına yol gösterici olarak tasarlanan bir örneklemdir. Bu bakımdan model,

eyleyicilerin (agent) ve takipçilerinin edimi nasıl, ne şekilde gerçekleştirileceği konusunda bir rehber özelliği taşır.

Ontolojisi dışında evrensel ve türdeş olmayan müzik, diğer kültürel bileşenlerin hemen hepsinde olduğu gibi .oktürlüdür

(heterojendir). .oktürlü bir yapı içeren müziğin irdelenmesi, nitelik ve nesnellik açısından belirli bir sistematiğe dayanmak

zorundadır. Dolayısıyla sistematik bir çerçeveleme olarak “model” burada önemli bir işlev g.rür. Buna göre, Türk kültürü

içinde marjinal bir alan temsil eden Alevi kültürel kimliğinin müziksel bir ifadesi olan Semahın, belirlenmiş bir model

ekseninde irdelenmesi doğru bir yöntem olacaktır. .ünkü semahın, sistematik bir modelden bağımsız bir biçimde kendilik

(objectified entity) olarak yalnızca müziksel sınırlılıkta ele alınması, içindeki bedensel devinim (dans) ile olan simbiyotik

ilişkisi dolayısıyla son derece gü.tür. Bu simbiyotik ilişkiyle birlikte, semahın Alevilere ait “cem” ritüelinin içinde yürütülen

diğer kültürel edimlerle birlikte g.mülü (embeddedness) bir konumda olması, onun modelden bağımsız ve bağlamsız bir

biçimde irdelenmesini daha da zorlaştırır. Bu makale, bu zorlukların aşılmasında ve semahın müziksel bir tür olarak

irdelenmesinde, modelin nasıl işe yarayacağını ortaya koymaya yönelik bir çabanın ürünüdür.

Anahtar Kelimeler

Müzik Türleri, Model, Alevilik, Semah, Cem Ritüeli

Kaynakça

• Akdeniz, S., ve Ersoy, İ. (2012). İzmir Tahtacıları Ekseninde Kültürel Kimliğin İfade Aracı Olarak Semahlar. Alevilik Araştırmaları Dergisi(4), 239-280.
• Altın, K., ve Altın, E. (2014). Bir İbadet Ritüeli Olarak Semah ve Erzincan Kırklar Semahıın Müzikal ve Ritmik Yönden İncelenmesi. Geçmişten Günümüze Alevilik I. Uluslararası Sempozyumu (s. 224-234). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
• Alvan, T., ve Alvan, M. (2016). Saz ve Söz Meclisi Şiir ve Musiki Medeniyetimiz. İstanbul: Şule Yayınları.
• Andrews, P. A. (1992). Türkiye'de Etnik Gruplar (Çev: Mustafa Küpüşoğlu). İstanbul: Ant Tümzamanlar Yayıncılık.
• Arabacı, F. (2009). Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları. Ankara : Barış Platin Yayınevi.
• Arslanoğlu, İ. (2001). Alevilikte Temel İnanç Unsurları ve Pratikler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi(20), 33-134.
• Becker, H. S. (2015). Mesleğin İncelikleri Sosyal Bilimlerde Araştırma Nasıl Yürütülür. Ankara: Heretik Yayınları.
• Birdoğan, N. (1992). Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerleşmesi. İstanbul: Alev Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. Ankara: Heretik Yayınları.
• Bozkurt, F. (1990). Aleviliğin Toplumsal Boyutları. İstanbul: Tekin Yayınları.
• Bozkurt, F. (1995). Semahlar. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cem Vakfı (2000). Anadolu İnanç Önderleri Birinci Toplantısı, İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Ceylan, S. (1994). "Sema", TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ceylan, Y. (2015). Türkiye'de Çokkültürlülük Tartışmaları ve Anadolu Aleviliği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 571-582.
• Clarke, G. L. (2002). Ocakzâde Dedelerin Geleneksel ve Güncel Durumu. Folklor/Edebiyat, VIII(30), s. 127- 144.
• Cook, N. (1999). Müziğin ABC'si. (Çev: Turan Doğan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çakır, R. (1998). "Political Alevism versus Political Sunnism: Convergences and Divergences". Alevi Identity, 23-50.
• Çamuroğlu, R. (2005). Değişen Koşullarda Alevilik. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Dede, H. (1995). Alevilikte Dedelik Kurumu. Nefes (s. 14-15).
• Dinçer, F. (2004). Günümüzde Semahlar ve Alevi Kimliği. Folklora Doğru(65), 1-78.
• Dönmez, B. M. (2014a). Alevi Müziğinin Geleceği: Sözlü Kültür Ürünlerinin Modern Dünyadaki Konumu
• ve Dönüşümü. Geçmişten Günümüze Alevilik I. Uluslararası Sempozyumu (s. 189-203). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
• Dönmez, B. M. (2014b). Alevi Müzik Uyanışı. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Emiroğlu, K., & Aydın, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Erol, A. (2002). Birlik ve Farklılık Ekseninde Alevilik ve Alevi Müziği. Folklor Edebiyat Dergisi, 287-307.
• Erol, A. (2008). Change and Comunity in Alevi Musical Identity. The Human World and Musical Diversity, 165-185.
• Erol, A. (2009). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Erol, A. (2010). Re-Imagining Identity: The Transformation of the Alevi Semah. Middle Eastern Studies, 46: 3, 375-387.
• Erol, A. (2018). İslam Alevilik ve Müzik. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Erseven, İ. C. (1990). Aleviler'de Semah. İstanbul: Ant Yayınları.
• Ersoy, İ. (2014). Türk Halk Müziği Türünde Temel Sınıflandırmalar. E. B. Alaner içinde, Türk Müzik Tarihine Giriş-I (s. 100-119). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ersoy, İ. (2017a). Üslup Kavramına Analitik Bir Bakış: Türkiye'de Geleneksel Müziklerde Performans Normları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 302-314.
• Ersoy, İ. (2017b). Müzikte Tür Kavramı: Müzik Türleri Sınıflandırmasında Yeni Bir Model Önerisi. EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 1-16.
• Ersoy, İ. (2018). Türk Sanat Müzikleri ve Türk Halk Müzikleri Dikotomisinde Önemli Bir Dinamik: "Toplumsal Katmanlar". Journal of History Culture and Research, 639-652.
• Gener, C. (1994). Ezoterik-Batıni Doktrinler Tarihi, Ankara: Gece Yayınları.
• Günşen, A. (2005, Nisan 17). Gizli Dil Açısından Alevîlik-Bektaşîlik Erkân ve Deyimlerine Bir Bakış.
• http://www.turkishstudies.net: http://www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi4/gunsenahmet.pdf adresinden alındı
• Güray, C. (2010). Semâ'dan Semah'a Bir Sonsuz Devir. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 119-152.
• Hodeir, A. (1971). Müzikte Türler ve Biçimler. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Karakaş, M. (2003, Temmuz-Ağustos). Alevilikte Cem. Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi (27), 227-266.
• Korkmaz, E. (1993). Ansiklopedik Alevilik Baktaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
• Lavenda, R. H., & Schultz, E. (2017). Kültürel Antropoloji Temel Kavramlar (Çev: Dilek İşler&Onur Hayırlı). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Levitin, Daniel J. (2015). Müziğin Etkisindeki Beyin (Çev: Ali Sinan Çulhaoğlu). İstanbul: PegasusYayınları
• Livingstone, T. E. (1999). Music Revivals: Towards a General Theory. Journal of the Society for Ethnomusicology, 66-85.
• Markoff, I. (2002). Alevi Identity and Expressive Culture. The Garland Encyclopedia of World Music(6), 793-800.
• Melikoff, I. (2007). Kırklar Cemi'inde (Çev: Turan Alptekin). İstanbul: Demos Yayınları.
• Melikoff, I. (1999). Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe (Çev: Turan Alptekin). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Noyan, B. (2001). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, Cilt 4: Edebiyat 2. Kitap. Ankara: Ardıç Yayınları.
• Onatça, N. A. (2007). Alevi-Bektaşi Kültüründe Kırklar Semahı Müzikal Analiz Çalışması. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Önder, A. T. (2002). Türkiye'nin Etnik Yapısı. İstanbul: Pozitif Yayıncılık.
• Özbek, M. (1998). Türk Halk Müziği El Kitabı I Terimler Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Özdemir, U. (2016). Kimlik, Ritüel Müzik, İcrası İstanbul Cemevlerinde Zakirlik Hizmeti. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Öztürk, O. M. (2005). Alevi Bektaşi Müziğinin Kaynakları, Özellikleri ve Günümüzdeki Durumu. I. Alevi- Bektaşi Müzik Kültürü Sempozyumu. Ankara: Hacı Bektaşi Veli Anadolu Kültür Vakfı Genel Merkezi.
• Pekşen, G. (2019). Görüşme. (Görüşmeyi Yapan: İ. Ersoy)
• Salcı, V. L. (1941). Gizli Türk Dini Oyunları. İstanbul: Numune Matbaası.
• Salcı, V. L. (1942). Kızılbaş Musikisi. Tanrıdağ (17), 9-10.
• Stokes, M. (1994). (Editor) Ethnicity, identity and music: the musical construction of place. Oxford: Berg.
• Stokes, M. (1998). Ritüel Kimlik ve Devlet: Bir Alevi (Şii) Cem Töreni. K. E. Shulze, M. Stokes, & C.
• Campell , Ortadoğu'da Milliyetçilik Azınlıklar ve Diasporalar (Çev: Ahmet Fethi) (s. 253-272). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Şenel, S. (1991). Aşık Musikisi. TDV İslam Ansiklopedisi (s. 553-556). içinde İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Timisi, A. H. (2007). Anadolu Kültürü ve Semahlar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi.
• Uçan, A. (1997). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Uludağ, S. (2004). İslam Açısından Müzik ve Sema. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Van Bruinessen, M. (1996). Kurds, Turks and the Alevi Revival in Turkey. Middle East Report, (200), 7-10. doi:10.2307/3013260
• Yaltırık, H. (2003). Tasavvufi Halk Müziği. Ankara: TRT Kurumu Müzik Dairesi Başkanlığı.
• Yaman, A. (2001). Yüzyılların İçinden Alevilerin Cem İbadeti. http://www.alevibektasi. org/ali_yaman5.htm 20.08.2018
• Yaman, A. (2004). Alevilikte Dedelik ve Ocaklar. İstanbul: Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları.
• Yetişen, R. (1986). Tahtacı Aşiretleri. İzmir.
• Yönetken, H. B. (1945, Aralık 28). Ülkü Gazetesi. Bektaşilerde Müzik ve Oyun.
• Yönetken, H. B. (2006). Derleme Notları I. Kitap. Ankara: Sun Yayınevi.
• Zelyut, R. (1992). Öz Kaynaklara Göre Alevilik. İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Zelyut, R. (2009). Türk Aleviliği: Anadolu Aleviliğin Kültürel Kökeni. Ankara: Kripto Yayınları. (http://www.frmtr.com/alevi-kulturu/4693695-semah-nedir.html)