Mandıra Genre and Its Structural Characteristics in Turkish Art Music Tradition

Yıl 2021, Sayı: 18, 70 - 83, 30.06.2021

Muattar Demet Doğruöz

https://doi.org/10.31722/ejmd.956683

Öz

In Turkish traditional music repertoire, there are instrumental genres such as zeybek, sirto, longa and mandıra whose origins are based on folk dance and music. Examples of these genres were created by members of the art music tradition for their various functions and have become part of the tradition. In this study, the genre which was found one and a half centuries ago and which is among the instrumental types of the Turkish traditional music repertoire, was examined. The aim of the research is to reveal the structural features that determine mandıra genre. In addition, in line with the result, it is aimed to prevent the weakening of the identity marker features of the genre in the generalizations of "oyun havası or "saz eseri". In line with the purpose of the research, the document analysis method was used in a qualitative context. In line with the purpose of the study, analysis method was used in order to gather, organize and classify the characteristics of the works composed in the mandıra genre within the framework of certain concepts and themes. In the analyses made within this framework, regarding the formal characteristics of mandıra genre; structural features, number of sections and hane styles were evaluated. Regarding the rhythm characteristics of mandıra genre; usûl types, usûl pattern types and tempo are examined. Inferences about the volume properties of mandıra genre have been made by examining the number of sentences in compositions. While examining the genre, structural symmetry features were also evaluated. In this context; sentence measure number, similar sentence and similar sentence structure are emphasized. In the genre analysis, description of the characteristics of the auditory effect depending on makam were explained depending on the use of modulations. The data obtained as a result of the evaluations were presented and interpreted using the statistics program.

Anahtar Kelimeler

Turkish traditional music, Oyun havası, Mandilatos, Mandıra, Genre analysis

TÜRK SANAT MÜZİĞİ GELENEĞİNDE MANDIRA TÜRÜ VE YAPISAL ÖZELLİKLERİ

Öz

Türk sanat müziği repertuvarında zeybek, sirto, longa ve mandıra gibi kökeni halk dansı ve müziklerine dayanan çalgısal türler, sanat müziği geleneği mensupları tarafından çeşitli işlevleri doğrultusunda yaratılmış ve geleneğin parçası haline gelmişlerdir. Bu araştırmada, yaklaşık bir buçuk asır önce gelenek dairesinde ilk örneğine rastlanan mandıra türü incelenmiştir. Araştırmanın amacı, mandıra türünü belirleyen yapısal özellikleri ortaya koymak ve türün kimlik işaretleyicisi özelliklerinin “oyun havası” veya “saz eseri” genellemeleri içinde zayıflamasının önüne geçmektir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, mandıra türünde bestelenen eserlerin özelliklerini belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek, düzenlemek ve sınıflandırabilmek üzere, içerik analizi yöntemine başvurulmuştur. Bu çerçevede yapılan analizlerde, mandıraların biçim özelliklerine ilişkin; biçim kurgusu, bölüm sayısı ve hane tasarımı inşa şekilleri değerlendirilmiştir. Mandıraların ritim özelliklerine ilişkin; usûl tipleri, ikâ tipleri ve tempo özellikleri irdelenmiştir. Mandıraların hacim özelliğine dair çıkarımlar, eserlerin cümle sayıları incelenerek yapılmıştır. Tür incelenirken yapısal simetri özellikleri de değerlendirilmiş, bu kapsamda; cümle ölçü sayısı, çatal cümle ve çatal cümlecik inşa şekilleri üzerinde durulmuştur. Tür incelemesinde makama bağlı işitsel etki değiştiricilere ilişkin özellikler ise geçki ve çeşni kullanımlarına bağlı olarak açıklanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda elde edilen veriler, istatistik programı kullanılarak sunulmuş ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk sanat müziği, Oyun havası, Mandilatos, Mandıra, Tür incelemesi

Kaynakça

• Ak, A. Ş. (2014). Türk Mûsikîsi Tarihi (3.Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akdoğan, B. (2010). Türk Din Mûsikîsi Dersleri. Ankara: Bilge Ajans.
• Akdoğu, O. (1996). Türk Müziği'nde Türler ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Baud-Bovy, S. (1982). Παντελή Καβακοπούλου, Τραγούδια της βορειοδυτικής Θράκης. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη. Balkan Studies, , 23(1), 281-285.
• Doğruöz, M. D. (2020). Türk Sanat Müziği Geleneğinde Sirtolar. İzmir: Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Kaçar, G. Y. (2012 ). Türk Mûsikîsi Rehberi (2. Baskı). Ankara: Maya Akademi.
• Kaçar, G. Y. (2020). Türk Mûsikîsinde Eser İcrâ Tahlîli Yöntemleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Karadeniz, E. (1983). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Lantzos, V. (2021, 01 05). Is “the anastenaria dance” a survival of mandilatos dance of Thrace: Myth or reality? http://www.anthroserbia.org/Content/PDF/Articles/a67d125c289b45c497b1d469a3b8c381.pdf adresinden alındı
• Özalp, M. N. (2000). Türk Mûsikîsi Tarihi (Cilt II). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Öztuna, Y. (1976). Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi (Cilt II). İstanbul: MEB Yayınları.
• Say, A. (1985). Müzik Ansiklopedisi. Ankara: Başkent Yayınevi.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2015). Genel Açıklamalı Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Yavaşça, A. (2002). Türk Musikisinde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
• Defteriniz.com. Erişim adresi: http://defteriniz.com/?s=mand%C4%B1ra Erişim tarihi: 15.01.2021.
• Divan Makam. Erişim adresi: https://divanmakam.com/_forum_/eser-nota-arsivi.4/?thread_fields[Form][0]=Mandira&thread_fields[__config][Form][match_type]=OR. Erişim tarihi: 15.01.2021.
• Ney Yapım Merkezi. Erişim adresi: https://www.neyzen.com/aramasonuc.html?q=MANDIRA. Erişim tarihi: 15.01.2021.
• Nota Arşivleri. Erişim adresi: https://www.notaarsivleri.com/, https://www.notaarsivleri.com/arama.html?kelime=mand%FDra. Erişim tarihi: 15.01.2021.