The Place of Nesimi Çimen In The Tradition of Minstrelsy And The Examination of The Works That He Sourced

Yıl 2023, Sayı: 23, 166 - 183, 31.12.2023

Servet Yaşar , Burak Gültekin

https://doi.org/10.31722/ejmd.1349484

Öz

Minstrels are people who are defined as wandering or local folk poets who have gained an identity with their different upbringings, can recite poems on different subjects and at the same time can perform these poems with their instruments. It is these instrument poets who ensure that oral culture is kept alive as a value, that it preserves its importance in social life and that it is transferred to the next generations. In this sense, the minstrels became the social memory of the period before them and shed light on the period they were in. In this study, the 20th century in the minstrel tradition from Central Asia to the present day. One of the minstrels, Âşık Nesimi Çimen, is the subject. Within the scope of the research, in which the literature review and work analysis methods were used, the historical process and current functionality of the minstrel and minstrel tradition, as well as the life of Âşık Nesimi, his place in the tradition of minstrelsy, and the literary and musical analysis of 9 works that he sourced in the TRT repertoire were included.
Âşık Nesimi Çimen, one of the last performers of the two-stringed cura in the tradition of minstrelsy; he has been among the important representatives of this tradition with the order he used in his instrument (harmony of Nesimi), playing style and vocal performance. In his works, which he sourced, mostly poems that are based on Alevi belief culture and philosophy come to the fore. In his choice of master-made products, he has carried the works of tekke Literature poets, especially known as Hakk Âşık, to the present day by processing them with his instrument. In his works, in which the deyiş music genre stands out in the context of musical performance, in terms of maqam hüseyni and uşşak maqam; In terms of rhythmic structure, he included examples in main, compound and mixed/variable procedural structures. In terms of form in his works, it has been observed that musical structures that show a one-part form feature are dominant.

Anahtar Kelimeler

Turkish Culture, Tradition of Minstrelsy, Turkish Folk Music, Minstrel Music, Âşık Nesimi Çimen.

NESİMİ ÇİMEN’İN ÂŞIKLIK GELENEĞİNDEKİ YERİ VE KAYNAKLIK ETTİĞİ ESERLERİN İNCELENMESİ

Öz

Âşıklar, farklı yetişme tarzlarıyla kimlik kazanan, değişik konularda irticalen şiir söyleyebilen ve aynı zamanda bu şiirleri sazı eşliğinde icra edebilen gezgin ya da yerel halk şairi olarak tanımlanan kişilerdir. Sözlü kültürün bir değer olarak yaşatılmasını, toplumsal yaşamdaki önemini korumasını ve sonraki nesillere aktarılmasını sağlayanlar da yine bu saz şairleridir. Bu anlamda âşıklar, kendinden önceki dönemin toplumsal hafızası olmuş ve bulunduğu döneme de ışık tutmuşlardır. Bu çalışmada, Orta Asya’dan günümüze kadar gelen âşıklık geleneği içerisindeki 20. yy. âşıklarından Âşık Nesimi Çimen konu edilmiştir. Literatür taraması ve eser analizi yöntemlerinin kullanıldığı araştırma kapsamında genel olarak ozanlık ve âşıklık geleneğinin tarihsel süreci ve günümüzdeki işlevliğinin yanı sıra Âşık Nesimi’nin hayatı, âşıklık geleneğindeki yeri ve TRT repertuvarında kaynaklık ettiği 9 eserin edebi ve müziksel açıdan incelenmesine yer verilmiştir.
Âşıklık geleneği içinde iki telli curanın son icracılarında olan Âşık Nesimi Çimen; sazında kullandığı düzen (Nesimi Düzeni), çalım sitili ve vokal icra biçimiyle bu geleneğin önemli temsilcileri arasında yer almıştır. Kaynaklık ettiği eserlerinde çoğunlukla Alevi inanç kültürü ve felsefesi çerçevesinde konu edinmiş şiirler öne çıkmaktadır. Usta malı ürünleri tercihinde özellikle Hakk Âşığı olarak bilinen tekke edebiyatı şairlerinin eserlerini sazı eşliğinde işleyerek günümüze kadar taşımıştır. Müzik icrası bağlamında ağırlıklı olarak deyiş müzik türünün öne çıktığı yapıtlarında, makamsal açıdan hüseyni ve uşşak makamı dizisinde; ritmik yapı bakımından ise ana, birleşik ve karma/değişken usul yapısında örneklere yer vermiştir. Eserlerinde biçim açısından ise ağırlıklı olarak bir bölümlü biçim özelliği gösteren müziksel yapıların hâkim olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, Âşıklık Geleneği, Türk Halk Müziği, Âşık Müziği, Âşık Nesimi Çimen.

Kaynakça

• Albayrak, N. (2007). Ozan. TDV İslâm Ansiklopedisi, (34).
• Artun, E. (2012). Günümüzde yaşayan âşıklık geleneği üzerine düşünceler. Prof. Dr. Mine MENGİ Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, 452-457.
• Aslan, E. (2010). Türk halk edebiyatı. Ankara: Maya Akademi Yayın.
• Buttanrı, M. (2017). Eskişehir’de bir Âşık Pervani (İsmail Çelik). Eskşehir: Özkağıtçılık Matbaacılık.
• Dağlı, H. (2018). Âşık edebiyatında “bade içme” motifi ve Şamanizm’deki benzerliği. ASEAD, 12(5), 898-908.
• Eke, M. (2010), Geçmişte yapılan âşık atışmalarının günümüzdeki görünümü. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2(1), 75-84.
• Gürgün, A. (2013). Nesimi Çimen: ben halkın kendisiyim. Berfin Bahar Kültür, Sanat ve Edebiyat Dergisi, 185, 66-76.
• Haşhaş, A. (1993), Âşık Nesimi Çimen’le son söyleşi. Kervan Dergisi, 29, 4-5.
• Kartarı, H. (1977). Doğu Anadolu’da âşık edebiyatının esasları. Ankara: Demet Matbaacılık.
• Köprülü, M. F. (1989). Edebiyat araştırmaları. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Köprülü, M. F. (2014). Edebiyat araştırmaları 1. İstanbul: Melisa Matbaacılık.
• Oral, M. (2018). Anadolu Alevi-Bektaşi âşıklık geleneğinde Âşık Nesimi Çimen ve iki telli cura icrası. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Oral, M. ve Deran, E. (2018). İkitelli cura (ruzba) icrası, aktarımı ve Âşık Nesimi Çimen’in bu bağlamdaki yeri ve önemi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 21(11), 53-68.
• Osanmaz, B. (2017). Âşık şiirinde başkaldırı niteliğinde Nesimi Çimen. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 131-139.
• Özdemir, E. (2013). Âşık ve ozan kavramlarının günümüz Türkiye’sinde müziksel ve edebi yönden tanımlanması. Akademik Bakış Dergisi, 34, 1-17.
• Yardımcı, M. (2012). Geçmişten günümüze ozanlık geleneği ve bu süreçte iletişim araçlarının rolü. Erişim adresi https://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/mehmet_yardimci_gecmisten_gunumuze_ozanlik.pdf. Erişim tarihi: 22.04.2023.
• Yaşar, S. (2018). Emirdağlı gurbetçi bir ozan Fakı Edeer. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yaşar, S. ve Karataş, C. (2022). Âşık Daimi’nin hayatı ve eserleri üzerine bir inceleme. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, 104, 29-51.