Sosyal Bilgiler 5. Sınıf Ders Kitabının Disiplinler Arası Yaklaşım Açısından İncelenmesi

Year 2020, Volume: 6 Issue: 3, 285 - 295, 31.12.2020

Elif Aladağ Cansu Sert

Abstract

Disiplinler arası öğretim bir kavramın farklı disiplinlerdeki kavramsal bütünleşmesidir. Bu bütünleşme öğrencilerin konuları başka derslerle bağlantılı halde ve anlamlı öğrenmelerini sağlamaktadır. Disiplinler arası öğretim öğrencilerin değişik alanlardaki bilgiyi birleştirmesine, bütünleştirmesine yardım eden ve kavramlar aracılığıyla öğrencileri analiz, sentez düzeyindeki düşünmelere odaklaştıran bir yaklaşımdır. Öğretim programında yer alan ilişkilendirmelerin ders kitaplarında yer alması programda yer alan kazanımlara ulaşma açısından önem taşımaktadır. Bu araştırmada, sosyal bilgiler programında belirtilen dersler arası ilişkilendirmelere (Türkçe, matematik ve fen bilimleri) 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında ne şekilde, hangi unsurlarla yer verildiğini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Çalışmada ölçüt örneklem kullanılarak dersler arası ilişkilendirmenin en fazla yapıldığı sınıf seviyesi olan 5. sınıf ve ilişkilendirme yapılan kazanımlar seçilmiştir. Araştırmanın nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıdır. Veriler, 2016-2017 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Veriler doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş ve toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Veri analiz sürecinde öncelikle programda diğer derslerle ilişki kurulan kazanımlar belirlenmiştir. Veri analizi için kriter tablosu belirlenmiş ve bu kriter tablosunda yer alan görseller, yazılı öğeler ve soruları sınıflamasını dikkate alarak analiz sürecine başlamıştır. Analiz sürecinde nitel araştırma konusunda deneyimli bir sosyal bilgiler öğretmeni de sürece dahil edilmiş ve araştırmacılar ve sosyal bilgiler öğretmeninin uzlaşma sağlayıp sağlanmadığı kontrol edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler programında Türkçe dersi ile ilişkilendirilmesi önerilen 3 kazanım ile de ders kitabında ilişkilendirilmeye yer verilmiştir. Fen bilimleri dersi ile 1 kazanıma yönelik ilişkilendirme önerilmiş ve bu ilişkilendirme ders kitabında yer almıştır. Matematik dersi ile 5 kazanımda ilişkilendirilme önerilmiş bunlardan biri hariç diğerleri ile ilgili ilişkilendirmelere ders kitabında yer verilmiştir. Dersler arası ilişkilendirmeler ders kitabında sorular, yazılı öğeler ya da görseller aracılığıyla yapılmıştır. Araştırmanın sonunda ders kitabı hazırlanmasında görevli uzmanlar, uygulayıcı öğretmenler ve araştırmacılar için öneriler sunulmuştur.

Keywords

Disiplinler arası yaklaşım, Sosyal bilgiler, ders kitabı

Analysis of the 5th Grade Social Studies Course Book in Terms of Interdisciplinary Approach

Abstract

Interdisciplinary instruction is the conceptual integration of a concept across different disciplines. This integration allows students to learn topics in connection with different courses and in a meaningful manner. Interdisciplinary instruction is an approach which helps students combine and integrate pieces of information existing in different fields and enables students, through concepts, to focus on thoughts at the level of analysis and synthesis. The inclusion of interrelations in curriculum into course book is important to reaching achievements set forth in these programs. This research aimed to reveal that establishing relations between courses (Turkish Language, Mathematics and Science) referred to in social studies instruction program happened to be the case in the 5th grade social studies course book in what sense and through which elements. By using the criterion sampling, the 5th grade, the grade level at which the establishment of relationships between courses was the most common, and achievements for establishing relationships were selected in the study. In the study, qualitative research method was employed. Data were collected through document analysis and evaluated through content analysis. In the data analysis process, firstly, achievements which established relationships with other courses were identified. For the data analysis, a table of criteria was created, and the analysis process was launched in light of the categorization of images, written materials and questions which were presented on this table. Codes were created as to how achievements which established relationships with courses of Turkish language, mathematics and science were included in social studies course book, and codes considered to be related to each other were synthesized and categorized into themes. Also, a social studies teacher who was experienced in qualitative research was included into the analysis process, and it was checked if researchers and social studies teacher had consensus on the access to codes and themes. As per research results, in social studies curriculum for the 5th grade of primary schools, three achievements were proposed for establishing relationships with Turkish language course and relationships for all three achievements were included in the social studies course book, one achievement was proposed for establishing relationship with science course and this relationship was included in the social studies course book, five achievements were proposed for establishing relationships with mathematics course and all relationships for achievements, except one achievement, were included in social studies course book. Relationships between courses were established through questions, written materials or images in social studies course book. At the end of the research, recommendations were presented for specialists, practitioner teachers and researchers in charge of preparing course books.

Keywords

Interdisciplinary approach, social studies, course book

References

• Aladağ, E., & Şahinkaya, N. (2013). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler ve matematik derslerinin ilişkilendirilmesine yönelik görüşleri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1), 157-176.
• Aslan, E. (2016). Geçmişten Günümüze Sosyal Bilgiler. D. Dilek içinde Sosyal Bilgiler Eğitimi, (s. 3-51) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Bektaş, Ö., & Çakal, H. (2006). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi ile fen ve teknoloji dersi arasındaki ilişkilendirme, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi,14,109-142.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., ve Demirel,F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal Bilgiler Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. C.Öztürk ve D. Dilek içinde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 15-46) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Duman, B., & Aybek, B. (2003). Süreç temelli ve disiplinler arası öğretim yaklaşımlarının karşılaştırılması, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi,11, 1-12.
• Engin, İ., Akbaş, Y., Gençtürk, E. (2003), 1.coğrafya kongresinden günümüze liselerimizde müfredat programlarındaki değişimler, Milli Eğitim Dergisi, 157, 103-114.
• Glesne, C. (2015), Nitel Araştırmaya Giriş, Çev. Ed. Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güneş, F. (2013), Görsel okuma eğitimi, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-17.
• İmamoğlu, V., Çeken, R. (2011), İlköğretim sosyal bilgiler dersinin bilim tarihi açısından fen ve teknoloji dersi ile ilişkilendirilmesi üzerine disiplinler arası bir bakış, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 71-87.
• Kanatlı, F. ve Çekici, Y. E. (2013), Türkçe öğretiminde disiplinler arası olanaklar, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (9), 223-234.
• Karakuş, M., Aslan, S. (2016 ), İlkokulda Disiplinler Arası Öğretime Yönelik Mevcut Durumun İncelenmesi, Elementary Education Online, 15(4),1325-1344.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kılcan, F. (2005). 6. Sınıflarda Ölçüler Konusunun Öğretiminde Tematik Öğretimin Öğrencilerin Matematik Başarısına Etkisi. (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç, A., Seven, S. (2008). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kızılçaoğlu, A. (2006), İlköğretimin Birinci Kademesinde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi, Marmara Coğrafya Dergisi, 14, 81-106.
• MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4–5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden alınmıştır.
• MEB (2018). İlkokul ve ortaokul sosyal bilgiler dersi 4-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu.
• MEB. (2015). İlköğretim sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Berkay Yayıncılık: Ankara.
• Öztürk, C., Keskin, S. C. ve Otluoğlu, R.(2014) Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller. Ankara:Pegem Akademi
• Yarımca, Ö. (2011), Disiplinler arası yaklaşıma dayalı bir durum çalışması, Akademik Bakış Dergisi, 25.
• Yıldırım, A. (1996), Disiplinler arası öğretim kavramı ve programlar açısından doğurduğu sonuçlar, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 89-94.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.