Evaluation of the Shiite-Sunni Rapprochement in Terms of Postmodernism

Yıl 2020, , 538 - 579, 30.12.2020

Sıddık Ağçoban

https://doi.org/10.18403/emakalat.822355

Cited By: 1

Öz

This article examines the recent Shiite-Sunni relations and questions whether these relations are postmodern. It has been suggested that a postmodern understanding and way of thinking spread around the world since the second half of the twentieth century. One of the main features of this paradigm, which also affects Islamic societies, is that it considers multiple truth beliefs valid. Shia and Ahl-al Sunnah represent the two main branches of Islamic geography. Each sect has maintained for centuries that it represents the truth of Islam and the other is on the wrong track. Nevertheless, both sects have been in contact throughout history because they are members of a same religion and live in a common geography. Rapprochement of sects (taqrib) is one of these relationships.
This study is based on the assumption that "if the postmodern paradigm has spread to more or less every field, it must have spread to Shiite-Sunni relations." The conclusion of the study is that it is time to talk about the existence of a postmodern rapprochement and that taqrib works tend to become plural.

Anahtar Kelimeler

Sunni, Shiite, Rapprochement, Taqrib, Postmodern

Postmodernizm Açısından Şii-Sünni Yakınlaşmasının Değerlendirilmesi

Öz

Bu makale son dönem Şii-Sünni ilişkilerini ele almakta ve bu ilişkilerin postmodern olup olmadığını sorgulamaktadır. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren postmodern bir anlayış ve düşünüş tarzının dünya çapında yayıldığı ileri sürülmüştür. İslam toplumlarını da etkileyen bu paradigmanın temel özelliklerinden biri çoklu hakikat inancını geçerli görmesidir. Şia ve Ehl-i Sünnet İslam coğrafyasının iki ana kolunu temsil etmektedir. Her bir mezhep yüzyıllar boyunca İslam hakikatini kendisinin temsil ettiğini savunmuş diğerinin ise yanlış yolda olduğunu ileri sürmüştür. Ama yine de her iki mezhep tarih boyunca ilişki içinde olmuşlardır. Mezhepleri yakınlaştırma (takrib) çalışmaları da bu ilişkilerden biridir. Bu çalışma, “postmodern paradigma az veya çok her alana sirayet ettiyse Şii-Sünni ilişkilerine de sirayet etmiş olmalıdır” varsayımından hareket etmektedir. Araştırmanın vardığı sonuç, takrib çalışmalarının çoğullaşma eğiliminde olduğu ve postmodern bir yakınlaşma biçiminin varlığının konuşulabileceği yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Sünni, Şii, Yakınlaşma, Takrib, Postmodern

Kaynakça

• Abdülhamit, İrfan. “Çağımızın Verileri Işığında Tarikatlar ve Mezhepler”. çev. Mehmet Görmez. Türk Dünyasının Dini Meseleleri. 309-316, 1998.
• Ağçoban, Sıddık. “Hiyerarşiler ve Dini Topluluğun Örgütlenmesindeki Rolü”. İslami Araştırmalar Dergisi 31/3 (2020).
• Ağçoban, Sıddık. Üniversite Gençliğinde Dini Bireyselleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2020.
• Akgül, Mehmet. “Modernlik-Modernleşme, Postmoderlik, Sekülerleşme ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. İhsan Çapçıoğlu - Niyazi Akyüz. 181-210. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Aksoy, Nesrin. Şiî-Sünnî Takrîb Çalışmaları. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2017.
• Arıkan, Adem. “Şi’ilerin Takribi ve Suudîlerin Teklifi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Aralık 2013), 275-292.
• Armstrong, Karen. Tanrının Tarihi: İbrahim’den günümüze 4000 Yıllık Tanrı Arayışı. çev. Oktay Özel vd. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• Atay, Hüseyin. Ehl-i Sünnet ve Şia. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1983.
• Bar, Shmuel. “Sunnis and Shiites: Between Rapprochement and Conflict”. Current Trends in Islamist Ideology. ed. Hillel Fradkin vd. 2/87-96. Washington, D.C: Hudson Institute, 2005. https://www.hudson.org/content/researchattachments/attachment/1453/current_trends_islamist_ideolog y_v2.pdf
• Bozan, Metin. “Şii Teo-Politik Söylemin Zemini Olarak İmamet (Teori-Pratik)”. Turkish Journal of Shiite Studies, Şiilik Araştırmaları (e-Dergi) I/1 (2019), 1-24.
• Brunner, Rainer. Islamic Ecumenism in The 20th Century: The Azhar and Shiism between Rapprochement and Restraint. ed. Reinhard Schulze. çev. Joseph Greenman. Boston: Brill Leiden, 2004.
• Brunner, Rainer. “Sunnites and Shiites in Modern Islam: Politics, Rapprochement and the Role of Al-Azhar”. The Dynamics of Sunni-Shia Relationships: Doctrine, Transnationalism, Intellectuals and the Media. ed. Sami Zenmi - Brigitte Maréchal. 25-38. London: Hurst Company, 2013. https://www.academia.edu/6921285/Sunnites_and_Shiites_in_Modern_Islam_Politics_Rapprochement_a nd_the_role_of_al_Azhar
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Mezhepsel Uzlaşma ve Barış : Modern ve Postmodern Yaklaşımlar”. Dîvân (Dergi) XVIII/35 (2) (2013), 109-138.
• Çağatay, Neşet - Çubukçu, İbrahim Agah. İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Dalkılıç, Mehmet. “Eleştirel Açıdan Bir Kimlik ve İnanç Örtüsü Olarak ‘Takiyye’”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi: Darulfunun İlahiyat 7 (2003), 113-139.
• Demi̇r, Habip. “31 Mayıs-10 Haziran 2013 Tarihleri Arasında İran’da Düzenlenen “Şi’i-Sünnî İlişkileri Çalıştayı ve İran Gezisine Ait Notlar”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/1 (12 Temmuz 2013), 159-195.
• Demirezen, İsmail. “Tüketim Toplumunda Dini Metinlerin Yeniden Anlaşılması”. ed. Bayram Ali Çetinkaya. Dini ve Felsefi Metinler: Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama I/ (2012), 493-503.
• El-Muzaffer, Muhammed Rıza. Şia İnançları: Akaaid’ül İmâmiyye. çev. Abdülbâkıy Gölpınarlı. İstanbul: Zaman Yayınları, 1978.
• Evkuran, Mehmet. “İlahiyat ve Sosyoloji Bağlamında Mezhep Sorununu Yeniden Düşünmek”. Gerilim ve Çatışma Arasında Mezhep-Mezhep Sosyolojisi. ed. Mustafa Tekin. 149-175. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2017.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Açılış Konferansı”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Aralık 2013), 7-16.
• Gellner, Ernest. Postmodernizm İslam ve Us. çev. Bülent Peker. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1994.
• Griffin, David Ray. “Postmodern Dünyada Tanrı”. çev. Mevlüt Albayrak. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları- I/1 (Ocak 1999), 231-250.
• Habib, Muhibbuddin el-. “İslâm Mezheb ve Fırkalarının Birbirine Yaklaştırılması Konusu”. çev. Mehmet Hayri Kırbaşoğlu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXX/ (1988), 293-327.
• Hakyemez, Cemil. “Ehl-i Sünnet’in Şiilik Algısı ve Temel Etkenler”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Aralık 2013), 173-194.
• Hakyemez, Cemil. Gaybet İnancı ve Şiîlik’teki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2006.
• Hakyemez, Cemil. “Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) XXIX/2 (2018), 288-309.
• Hakyemez, Cemil. “Nasıl Bir Şiî-Sünnî Birlikteliği?” Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, Eski Yeni: Üç Aylık Düşünce Dergisi 25 (2012), 70-80.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri. çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları, 1997.
• İlhan, Avni. “Gaybet”. TDV İslam Ansiklopedisi. 13/410-412. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/13/C13004843.pdf
• İnal, İbrahim Hakkı. “İslami Camiada Gençliğin Ahlak Telakkisinde Postmodern Düşüncenin Etkisi”. Uluslararası Gençlik ve Ahlâk Sempozyumu I/ (2016), 553-563.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Şiî-Sünnî İlişkileri: Çatışmaya Giden Süreç”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) XXIX/2 (2018), 241-256.
• Kalaycı, Mehmet. “Şi’ilik-Sünnilik İlişkisinin Kapsamı ve Sınırlarına Dair Bazı Metodik Mülahazalar”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Aralık 2013), 293-319.
• Kanık, Cengiz. Almanya Doğumlu Türkiye Gençliğinde Dini Tutum ve Davranışlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2016.
• Kaplan, Doğan. “İran’da Şi’i-Sünnî Yakınlaştırma Çalışmaları”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/2 (31 Aralık 2013), 257-274.
• Kılıç, Recep. “Dinî Çoğulculuk mu, Dinde Çoğulculuk mu?” Dinî Araştırmalar VII/19 (2004), 13-17.
• Kıran, Abdullah. “Mezhebi Rekabet mi, Mezhep Savaşları mı?” Anemon: Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi III/1 (2015), 171-191.
• Kühle, Lene. “Çok Dinlilikte Dinsel Çoğulculuk”. çev. Ferhat Akdemir. Tek Dünya Çok İnanç: Diyaloğa Farklı Yaklaşımlar. ed. Mahmut Aydın - Süleyman Turan. 217-228. Ankara: Hitabevi Yayınları, 2013. http://ktp2.isam.org.tr/detayilhmklzt.php? navdil=tr&midno=58923750&tarama=din+%C3%A7o%C4%9Fulculuk
• Lyotard, Jean François. Postmodern Durum. çev. İsmet Birkan. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2014.
• Muğniyye, Muhammed Cevâd. “Ehl-i Sünnet ve Şîa Arasındandaki Farklar”. çev. Ahmet Karadağ. Hikmet Yurdu XI/21 (2018), 237-247.
• O’leary, De Lacy. İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri. çev. Hüseyin Yurdaydın - Yaşar Kutluay. Ankara: Ankara Üniversitesı İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Onat, Hasan. “İmamiyye Şiası”. İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı. ed. Hasan Onat - Sönmez Kutlu. 179-210. Ankara: Grafiker Yayınları, 9. Baskı., 2020.
• Onat, Hasan. “Şiîlik ve Günümüz Şiîliğinde Bazı Yeni Yaklaşımlar Üzerine”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) III/3 (1989), 122-138.
• Öz, Mustafa. “Niyabet”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33/164-165. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/33/C33010833.pdf
• Perşembe, Erkan. “Modernlik Gerçeğinden Postmodernlik Söylemine Din Sorunu”. EKEV Akademi Dergisi VI/13 (2002), 1-16.
• Rahimov, Emil. “Mezheplerarası Yakınlaşma Harekatının Mazmunu ve Maksadı”. Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin İlmî Mecmuası 10 (2008), 340-349.
• Rençber, Fevzi. “İslam Birliği İnşâsında Bir Engel Olarak Mezhep-Cemaat Taassubu ve Çözüm Yolları”. e- Makâlât: Mezhep Araştırmaları X/1 (2017), 77-102.
• Roy, Olivier. “Avrupa’da İslam: Dinlerin Çatışması mı Yoksa Dindarlıkların Bir Noktada Buluşması mı?” çev. İsmail Gönenç. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVI/27 (2013), 249-261.
• Roy, Olivier. Siyasal İslamın İflası. çev. Cüneyt Akalın. İstanbul: Metis Yayınları, 2005.
• Tancî, Muhammed b Tavît et-. “İslâm’da Hilâfet ve Mezheplerin Doğuşu”. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. e-Makâlât: Mezhep Araştırmaları IV/1_[Muhammed b. Tavît et-Tancî özel sayısı] (2011), 439-483.
• Tari̇k, Ramazan. “Türkiye’de Takrîbü’l-Mezâhib Alanında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/2 (31 Aralık 2019), 605-620.
• Taşpınar, İsmail. Tarihin Aynasında Dinler ve Mezhepler. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Tekin, Mustafa. Kutsalın Serüveni: Modern ve Postmodern Süreçte Dinin Sosyolojik Açılım İmkanı. İstanbul: Açılım Kitap, 2003.
• Tekin, Mustafa. “Ön Söz”. Gerilim ve Çatışma Arasında Mezhep-Mezhep Sosyolojisi. ed. Mustafa Tekin. 7-9. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2017.
• Thomson, William. “The Sects And Islam”. The Muslim World 39/3 (Temmuz 1949), 208-222. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1949.tb01011.x
• Tığlı, Asiye. “Minimum Din Maksimum Demokrasi: Müslüman Entelektüellerin Bakışıyla İran’daki Siyasal İslam Tecrübesinin Kısa Bir Tahlili”. Alternatif Politika 7/3 (2015), 369-398.
• Topaloğlu, Bekir. “Fırka”. TDV İslam Ansiklopedisi. 13/35. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/13/C13004663.pdf
• Turner, Bryan S. Orientalism, Postmodernism And Globalism. London: Routledge, 2003.
• Turner, Bryan S. “Oryantalizm Postmodernizm ve Din”. çev. Yasin Aktay. Postmodernizm ve İslam Küreselleşme ve Oryantalizm. ed. Abdullah Topçuoğlu - Yasin Aktay. 36-57. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Türcan, Talip. “Şeriat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 38/571-574. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/38/C38023136.pdf
• Ünal, A. Bülent. “İtikadi ve Siyasi İslâm Mezheplerinin Yakınlaştırılmasına Dair Bazı Mülahazalar”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2007), 31-42.
• Üzüm, İlyas. “Sünnî-Şiî Yakınlaşması: Dârü’t-Takrîb Tecrübesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 2 (1998), 171-185.
• Watt, W. Montgomery. “İslâm Kelamında Mezheplerin Önemi”. çev. İbrahim Hakkı İnal. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IX/3 (2002), 115-123.
• Zencani, Üstad Amid. “Şia ve Ehl-i Sünnet’te İçtihad”. II. Uluslararası İslam Düşüncesi Konferansı, 226-242