OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE YEREL HİZMET SUNAN KLASİK KURUMLARIN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 44 - 53, 15.03.2017

Ahmet Güven , Battal Dülger

Öz

Yerel
yönetimler yerel düzeyde insanların ihtiyaçlarını karşılayan önemli
kurumlardır. Yerel yönetimlerin ortaya çıkışları göz önüne alındığında 1850’li
yıllarda dünyada ve Türkiyede ilk örneklerine yaygın şekild eyer verilmeye
çalışıldığı görülektedir. Oysa köklü bir yönetim gelenegne sahip olan Osmanlı
İmparatorluğunda yerel nitelikli hizmetler modern manada yerel yönetimler daha
ortaya çıkmadan, bu kurumların görevlerini üstlenen kadılık, vakıf ve lonca
sistemiyle yapılıyor olduğu bilinmketedir. Klasik kurumlar olarak adlandırılan
bu yapıların modern yerinden yönetimlere dönüşüm süreci Türkiye’de yerel
yönetimlerin gelişimi konusu hakkında önemli ipuçları vermektedir. Bu nedenle
bu çalışmanın yapılmasında iki temel amaç güdülmüştür. Bu amaçlar; Osmanlı’da
ki yerel hizmet sunan kurumları tanıtılıp ne şekilde değişikliklere uğrayarak
günümüze ulaştığını izah etmek ve bu doğrultuda Türkiye’deki yerel yönetimleri
daha iyi analiz edebilme imkanı sağlamaktır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için
çalışmamızda Tanzimat öncesinde yerel hizmet sunan klasik kurumların neler
olduğu hangi organlardan meydana geldiği, görev ve yetkileri, toplumdaki
sorumlulukları açıklanarak günümüzdeki modern yerel yönetimlerin yokluğunu
nasıl doldurdukları ve günümüzde nasıl bir dönüşüm geçirdikleri konularına
değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetimler, Kadı, Vakıf, Lonca, Belediye, Köy

TRANSFORMATION OF CLASSICAL FOUNDATIONS FROM THE OTTOMAN TO DAILY LOCAL SERVICE

Öz

Local governments are important institutions that meet the
needs of people at the local level. Given the appearance of the idea of ​​local
governments in the 1850s, it is the first example in the world and Turkey tried
to be widely seen as şekild saddle. However, it is known that in the Ottoman
Empire, which has a deeply rooted administrative power, the local qualified
services are carried out in the modern manhood by the system of the kadi,
foundation and guild which undertake the duties of these institutions before
the local governments emerged. Classic institutions of modern management
structure in place of these so-called conversion process gives important clues
about the development issues of local governance in Turkey. For this reason,
two main objectives have been achieved in carrying out this study. These aims
are; descibed institutions offering local service in the Ottoman way to explain
what is survived by undergoing changes and local governments in Turkey in this
direction is to provide the opportunity to better analyze. In our efforts to
realize this aim, it is mentioned how the traditional institutions that provide
local service before the tanzimat are formed and from which organs they are,
the duties and authorities explain the responsibilities of the society and how
the contemporary modern local administrations fill the absence and how they
have transformed today.

Anahtar Kelimeler

Local Governments, Kadı, Foundation, Guild, Municipality, Village

Kaynakça

• Akıba J. (2007). Kadılık Teşkilatında Tanzimat’ın Uygulanması: 1840 Tarihli Ta’limname-i Hükkam, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, Sayı 29
• Al H.(1998). Kadı’dan Şehremini’ne Belediyelerin Kuruluşu: Altıncı Daire-i Belediye, İlke Yayınları, İstanbul
• Arık F. Ş. (1997). Osmanlılarda Kadılık Müessesesi, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 8, Ankara
• Aytaç F. (1998). Açıklamalı Belediye Kanunu, Seçkin Yayınları Baskı 6, Ankara
• Berki A. H. (1962). Hukuki ve İçtimai Bakımdan Vakıf, Vakıflar Dergisi Sayı 5, Ankara
• Çadırcı M. (1993). Osmanlı Döneminde Yerel Meclisler, Çağdaş Yerel Yönetim Dergisi, Cilt 2, Sayı 5
• Çağatay, N. (1981). Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya
• Çiçek, Y. (2014) Geçmişten Günümüze Türkiye’de Yerel Yönetimler, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1
• D’ohsson, M. (1980). 18.Yüzyıl Türkiyesinde Örf ve Adetler, Tercüman 1001 Temel Eser Serisi, İstanbul
• Demirkol, M. (2016). 1837 M.(1253 H.) Tarih ve 20 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ
• Dursun, D. ve AL H. (1998). Türkiye’de Yönetim Geleneği İlke Yayınları İstanbul
• Erçin, A. (2015). Osmanlı Devleti’nde Kadı ve Şer’i Mahkemeler adlı makale Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi Cilt 2, Sayı 1
• Ergin, O. N. (1944). Türk Tarihinde Vakıflar, Belediyeler ve Patrikhaneler, Türkiye Matbaası, İstanbul
• Eryılmaz, B. (1997). Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması, Birleşik Yayıncılık, İstanbul
• Eryılmaz, B. (2000). Kamu Yönetimi, Erkan Yayıncılık, İstanbul
• Görmez, K. (1997). Yerel Demokrasi ve Türkiye, Vadi Yayıncılık, Ankara
• Güven, A. (2014). Yerel Yönetimlerde Performans Denetimi, İstanbul: Türkiye Alim Kitapları.
• Halaçoğlu, Y. (1991). Osmanlı Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• Kal’a, A. (1995). Esnaf, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul
• Kavruk, H. (2004). Köy ve Mahalle: Yerleşim ve Yönetim Birimi, Odak Yayınları, Ankara
• Kazıcı, Z. (2014). Osmanlıda Vakıf Medeniyeti, Kayıhan Yayıncılık, İstanbul
• Keleş, R. (2012). Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, İstanbul
• Kılıç, E. (1968). Türkiye’de Halk Eğitiminin Başlangıçtan Bugüne Kadar, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara
• Kılınç, M. (2012). Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitimi Şekillendiren Kurumlarından Ahilik, Gedik, Lonca, Enderun Mektebi’nin Tarihi Gelişimleri, VocationalEducation Dergisi, Cilt 7, Sayı 4
• Koç, T., Gün, S. ve Ersin, L. (2015). Kamu Yönetimi, 657 Yayınevi, Ankara Ortaylı, İ. (1977). Osmanlı Şehirlerinde Mahkeme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara
• Ortaylı İ. (1978). İmparatorluk Döneminde Mahalli İdarelerin ve Belediyeciliğin Evrimi, Ergün TÜRKCAN(ed.) Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi (Birinci Kitap), Türk İdareciler Derneği Yayını, Ankara
• Ortaylı, İ. (1994). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Turhan Yayınları, Ankara
• Pakalın M. Z. (1971), Kadı, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt 2, İstanbul Şengül, R. (2010). Yerel Yönetimler, Umuttepe Yayınları, Kocaeli
• Şentop, M. (2005). Osmanlı Yargı Sistemi ve Kazaskerlik, Klasik Yayınları, İstanbul
• Tak, E. (2009). Diplomatik Bilimi Bakımından XVI.-XVII. Yüzyıl Kadı Sicilleri ve Bu Sicillerin İhtiva Ettiği Belge Türlerinin Form Özellikleri ve Tanımlanması, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• Turan, K. (1996). Ahilikten Günümüze Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihi Gelişimi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul
• Türe, F. (2000). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Kökeni: Osmanlı İmparatorluğu’nda Yerel Yönetimler, Yerel Gündem Dergisi, Yıl 2, Sayı 5
• Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2013). Mahalli idareler: teori-uygulama-maliye. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2014). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• Ülgener, S. (1950). 14. Asırdan Beri Esnaf Ahlakı ve Şikayeti Mucip Bazı Haller, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 2, İstanbul
• Ülgener, S. (1981). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, Der Yayınları, İstanbul
• Ünal, F. (2011). Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yasal ve Yapısal Dönüşümü adlı makalesi Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 30
• Yetiş, E. G. (2015). 17. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Hanehalkları: İstanbul Şer’iyye Sicilleri Örneğinde, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul