ÖĞRETMEN LİDERLİĞİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLERİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 96 - 120, 28.03.2023

Sevil Hıraoğlu , Emre Hıraoğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin okuldaki liderlik rolleri ve bu rolün görevlerini yerine getirirken karşılaşabilecekleri olumlu ya da olumsuz durumlar da göz önünde bulundurularak; öğretmen liderliğinin okuldaki eğitim öğretim sürecine olan katkıları bağlamında öğretmen liderliğini etkileyen değişkenlerin incelenmesidir.
Nitel araştırma yöntemi ve durum çalışması deseninde kurgulanan bu araştırmaya, Samsun İli Atakum İlçesi’nde görev yapan farklı branşlardan toplam 12 öğretmen katılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örnekleme kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış bir görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin sorulara verdikleri cevaplar, betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiş ve yapılan çözümleme sonrasında tema ve kodlara ulaşılmıştır.
Araştırmamızda elde edilen bulgulara göre, lider öğretmenler bulundukları ortamın, okulların ve toplumun vazgeçilmez yol göstericileridirler, öğrencilere ve meslektaşlarına rehberlik ve önderlik ederler. Okullardaki tüm faaliyetlerde liderlik özelliklerinin etkileri görülür ve okuldaki eğitim öğretimde kalite yükselir, öğrenci başarısı artar. Bununla birlikte destekleyici olmayan okul yönetimi, paydaşlarla iş birliği eksikliği, bürokrasi ve sistemin angaryası gibi değişkenler; öğretmen liderlik faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
Ulaşılan bulgular neticesinde, Liderlik ve öğretim liderliği kavramlarıyla ilgili daha çok çalışma ve araştırma yapılması, liderlik özelliği olan öğretmenlerin motive edilmesi, desteklenmesi, sahada kurumlarla, eğitimin paydaşlarıyla ve üniversitelerle koordineli hareket edilmesi önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen liderliği,, Öğretmen,, Nitel Araştırma,, Durum çalışması

Kaynakça

• Ağırman, N., & Ercoşkun, M. H. (2017). Sınıf Öğretmenlerinin Öğretmen Yeterlik ve Öğretmen Liderlik Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 715-728.
• Arslan, M. C., & Özdemir, M. (2015). Öğretmen Liderliğine İlişkin Öğretmen Görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 190-207.
• Bakioğlu, A. (1998). Lider Öğretmen. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(10), 11- 19.
• Beycioğlu, K., & Aslan, B. (2012). Öğretmen ve Yöneticilerin Öğretmen Liderliğine İlişkin Görüşleri: Bir Karma Yöntem Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(2), 191-223.
• Can, N. (2006a). Öğretmen Liderliğinin Geliştirilmesinde Müdürün Rol ve Stratejileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 349 - 363.
• Can, N. (2006b). Öğretmen Liderliği ve Engelleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 137 - 161.
• Can, N. (2007). Farklı Örgütlerde İnsan Kaynağının Geliştirilmesiyle İlgili Görevler ve Uygulamalar. 16.Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi :Yüksek Öğretimde Yeni Bakış Açıları. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Cemaloğlu, N., & Kılınç, A. Ç. (2012). Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri Arasındaki İlişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 132 – 156. Cemaloğlu, N., & Özdemir, M. (2019). Eğitim Yönetimi (1 b.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Çankaya, İ. H., & Karakuş, M. (2010). Okul Yöneticilerinin Takım Liderliği Davranışlarına Yönelik Bir Ölçme Aracı Geliştirme Çalışması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(2), 167-183.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(16), 423 - 442.
• Çetin, Ş., Korkmaz, M., & Çakmakçı, C. (2012). Dönüşümsel ve Etkileşimsel Liderlik ile Lider-Üye Etkileşiminin Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi , 1(18), 7-36.
• Deniz, L., & Hasançebioğlu, T. (2003). Öğretmen Liderlik Stillerini Belirlemeye Yönelik Bir Ölçek Çalışması. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(17), 55-62. Göğüş, A., & Yetke, Ş. (2014). Öğretme Yöntemlerinin Çeşitlendirilmesi ile Öğrenci Motivasyonunun Artırılması: İngilizce Dersi Öğretmen Liderliği Örneği. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 283 - 306. Güçlü, N., & Koşar, S. (2018). Eğitim Yönetiminde Liderlik: Toeri, Araştırma ve Uygulama (2 b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kılınç, A. Ç., & Recepoğlu, E. (2013). Ortaöğretim Okulu Öğretmenlerinin Öğretmen Liderliğine İlişkin Algı ve Beklentileri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(2), 175-215.
• Kiriş , B., & Aslan , H. (2019). Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri İle Öğretmenlerin Mesleki Benlik Saygıları Arasındaki İlişkiye Yönelik Öğretmen Algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1656 - 1675. Kiriş, İ. (2013, Haziran). İlkokul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Özelliklerini Gösterme Düzeylerine İlişkin Öğretmen Görüşleri: Adana İli Örneği, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Tez Çalışması. Adana: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koşar, D., Er, E., Kılınç, A. Ç., & Koşar, S. (2017). Öğretmen Liderliğine İlişkin Yapılan Çalışmaların İncelenmesi: Bir İçerik Analizi Çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(7), 29 - 46. Kovaç, F. (2011, Mart). Sınıf Yönetiminde Öğretmenlerin Öğretim Liderliği Davranışlarını Gerçekleştirme Düzeyine İlişkin Karşılaştırmalı Bir Araştırma (Türkiye-Kosova Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Özden, Y. (2013). Eğitimde Yeni Değerler, Eğitimde Dönüşüm (9 b.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Serin, M. K., & Buluç, B. (2012). İlköğretim Okul Müdürlerinin Öğretim Liderliği ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 435-459.
• Subaşı, M., & Okumuş, K. (2017). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 419-426.
• Uğurlu, C. T., & Yiğit, Y. (2014). Öğretmenlerin Öğretmen Liderliği Algılarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 36 - 56. Yiğit, Y., Doğan, S., & Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(2), 93-105.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Hasan Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. İ. (2013). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Paylaşılan Liderlik Davranışları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetçiliği Programı, Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz, K., Oğuz, A., & Altınkurt, Y. (2014). Öğretmenlerin Liderlik Davranışları ile Öğrenen Özerkliğini Destekleme Davranışları Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 659- 675