VISUAL EXPRESSION OF GENDER PERCEPTIONS IN ART EDUCATION

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 171 - 203, 04.10.2024

Gülden Güven , Merve Ekiz Kaya

https://doi.org/10.59274/enderun.1544464

Öz

SANAT EĞİTİMİNDE TOPLUMSAL CİNSİYET ALGILARININ GÖRSEL İFADESİ

Öz

Toplumsal cinsiyet rolleri, bireylerin toplum tarafından belirlenen cinsiyetle ilişkilendirilmiş davranış kalıplarını benimsemelerini ve sergilemelerini ifade etmektedir. Sanat eğitimi, bu rolleri anlamak ve ifade etmek için etkili bir araç olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda araştırmada, çocukların toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılarının görsel sanatlar aracılığıyla nasıl ifade edildiğini ve bu algıların yaş, cinsiyet ve sanatsal ifade tarzına bağlı olarak nasıl şekillendiği araştırılmaktadır. Araştırmanın temel amacı kapsamında örneklem olarak belirlenen Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) öğrencilerinin resimlerinde, toplumsal cinsiyet rollerini nasıl yansıttığını belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilerin resimlerinde yer alan temalar analiz edilmiş ve cinsiyet rolleri algılarının demografik değişkenlere göre nasıl farklılık gösterdiği incelenmiştir. Bulgular, çocukların cinsiyet rollerine dair algılarını resimlerinde belirgin bir şekilde ortaya koyduğunu ve kız ile erkek öğrenciler arasında farklar olduğunu göstermektedir. Kız öğrenciler genellikle ev içi aktiviteler ve bakım görevlerini betimlerken, erkek öğrenciler dış mekan aktiviteleri ve aktif rolleri resmetmiştir. Ayrıca, çocukların yaşlarının ilerlemesiyle birlikte cinsiyet rolleri algılarının ve bu rollere dair ifadelerinin çeşitlendiği ve zenginleştiği gözlemlenmiştir. Sanat eğitiminin, öğrencilerin toplumsal cinsiyet rollerini sorgulamalarına ve alternatif bakış açıları geliştirmelerine olanak tanıdığı belirtilmektedir. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet eşitliği konularının eğitim programlarına entegre edilmesi, eğitimcilerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve ailelerin desteklenmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Eğitim programlarının güncellenmesi ve ailelerin bilinçlendirilmesi, toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik edecek önemli adımlar olarak değerlendirilmektedir. Toplumsal cinsiyet rollerine dair kalıpların kırılması ve daha eşitlikçi bir toplumun inşasında sanat eğitiminin rolü önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sanat eğitimi, Görsel sanatlar, Toplumsal cinsiyet rolleri

Kaynakça

• Alakuş, A. O. & Mercin, L. (2009). Sanat eğitimi ve görsel sanatlar öğretimi. Ankara: Pegem.
• Akkurt, S. & Boratav, O. (2018). Neden sanat eğitimi? Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 1(1), 54-60.
• Artut, K. (2013). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ataman, A. (1997). Türkiye’de özel eğitime yeni yaklaşımlar. Millî Eğitim Dergisi, 136, 22-23.
• Bem, S. L. (1981). Gender schema theory: A cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88(4), 354-364.
• Bem, S. L. (1983). Gender schema theory and its implications for child development: Raising gender-aschematic children in a gender-schematic society. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 8(4), 598-616.
• Biddle, B. J. (1979). Role theory: Expectations, identities, and behaviors. London: Academic Press. Berk, L. E. (2013). Bebekler ve çocuklar (Çev. Ed. N. Işıkoğlu Erdoğan). Ankara: Nobel Yayınları.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet: Bize yüklenen roller (Çev. Kader Ay). İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Bussey, K. & Bandura, A. (1999). Social cognitive theory of gender development and differentiation. Psychological Review, 106(4), 676-713.
• Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. New York: Routledge.
• Clark, G. & Zimmerman, E. (2004). Teaching talented art students: Principles and practices. Teachers College Press.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage Publications.
• Csikszentmihalyi, M. (1996). Creativity: Flow and the psychology of discovery and invention. HarperCollins.
• Cüceloğlu, D. (2016). İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dökmen, Z. (2006). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Sistem Yayınları.
• Dökmen, Z. Y. (2015). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Durkin, K. (1995). Developmental social psychology. Britain: Blackwell Publishers.
• Eagly, A. H. (1997). Sex differences in social behavior: A social-role interpretation. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Eagly, A. H. & Wood, W. (2012). Social role theory. In P. A. M. Van Lange, A. W. Kruglanski, & E. T. Higgins (Eds.), Handbook of theories of social psychology (Vol. 2, pp. 458-476). Sage Publications.
• Eisner, E. W. (2002). The arts and the creation of mind. Yale University Press. Eryılmaz, S. (2020). Toplumsal cinsiyet rolü ve kadın sağlığı. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 5-13.
• Franzoi, S. L. (2006). Social psychology (4th ed.). New York: McGraw Hill.
• Gardner, H. (1983). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Basic Books.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Güldü, Ö. & Kart, M. E. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(03), 97-116.
• Goodenough, J. B. (1963). Magnetism and the chemical bond. Interscience Monographs on Chemistry, Vol. I, John Wiley, New York.
• Hetland, L. & Winner, E. (2004). Studio thinking: The real benefits of visual arts education. Teachers College Press.
• Helgeson, V. S. (2012). The psychology of gender (4th ed.). New Jersey: Pearson Education, Inc.
• Kimmel, M. S. (2000). The gendered society. Oxford University Press.
• Kohlberg, L. (1995). Moralstufen und moralerwerb: Der kognitiv-entwicklungstheoretische ansatz. In W. Althof (Ed.), Lawrence Kohlberg: Die psychologie der moralentwicklung (pp. 123-174). Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Lindsey, L. L. (2015). Gender roles: A sociological perspective (6th ed.). New York: Taylor and Francis.
• Maccoby, E. E. & Jacklin, C. N. (1978). The psychology of sex differences: Vol. II: Annotated bibliography (Vol. 2). Stanford University Press.
• Meyer, M. (2013). Social capital and collective efficacy for disaster resilience: Connecting individuals with communities and vulnerability with resilience in hurricane-prone communities in Florida (Doktora tezi). Colorado: Colorado State University.
• McWhirter, J. M., Collins, M., Bryant, I., Wetton, N. M. & Bishop, J. N. (2000). Evaluating 'safe in the sun', a curriculum programme for primary schools. Health Education Research, 15(2), 203-217.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Calif.: Sage Publications.
• Onan, M. (2005). Sanat eğitimi üzerine düşünceler. Ankara: Sanat Yayınları.
• Öngen, B. & Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. Sage Publications.
• Ridgeway, C. L. & Correll, S. J. (2004). Unpacking the gender system: A theoretical perspective on gender beliefs and social relations. Gender & Society, 18(4), 510-531.
• Ryle, R. (2012). Questioning gender: A sociological exploration. London: Sage.
• San, İ. (1982). Sanat eğitimi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 15(1), 215-226. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000828
• Sancar, S., Acuner, S., Üstün, İ. & Bora, A. (2006). Cinsiyet eşitsizliği bir kadın sorunu değil toplumun sorunudur.
• UNDP-Kalkınma ve Demokratikleşme Projelerinde Cinsiyet Eşitliği Hedefinin Gözetilmesi Eğitimi, 2005-2006. UNDP, İstanbul.
• Schmitt, D. P. (2003). Are men universally more dismissing than women? Gender differences in romantic across 62 cultural regions. Personal Relationships, 10(3), 307-333.
• Smith, J. L. & Thomas, M. B. (2017). Social roles: History and relevance. In J. M. Levine & M. A. Hogg (Eds.), The encyclopedia of group processes & intergroup relations (pp. 1-5). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• UNICEF. (2022). Gender equality. https://www.unicef.org/gender-equality. Erişim tarihi: 2 Haziran 2024.
• Ünal, G. (1991). Cinsiyete bağlı psikolojik farklar ve Türk çocukları üzerine bir karşılaştırma. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Ünal, G. (2004). Bir grup üniversiteli gençte çekingenlik, aleksitimi ve benlik saygısının değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7, 215-222.
• Ünlü, D. G. (2018). Kişilerarası iletişim sürecinde toplumsal cinsiyet kimliğine ilişkin kalıpyargıların belirlenmesi (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Unger, R. & Crawford, M. (1992). Women and gender. New York: McGraw Hill.
• Whitley, B. E. (1983). Sex role orientation and self-esteem: A critical meta-analytic review. Journal of Personality and Social Psychology, 44(4), 765-778.
• Winner, E. (1996). Gifted children: Myths and realities. Basic Books.
• Winner, E. & Martino, G. (2003). Artistic giftedness. In N. Collangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (pp. 237-247). United States of America: Ally and Bacon.
• Yavuzer, H. (2011). Resimleriyle çocuk: Resimleriyle çocuğu tanıma (15. baskı). Ankara: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yogev, Ş. P. (2006). Ergenlerde toplumsal cinsiyetin kazanılması: Aile, okul ve arkadaş etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.