AR-GE PROJESİ SEÇİM PROBLEMİ: CAM SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 34 Sayı: 2, 276 - 310, 31.08.2023

İrem Duzdar Argun , Elif Acar

https://doi.org/10.46465/endustrimuhendisligi.1257208

Öz

Günümüzde Araştırma Geliştirme projelerinin seçimi, bir şirketin başarısı için en önemli yatırım kararlarından biri haline gelmiştir. Bu çalışmada bir cam üretim firması için en uygun AR-GE proje seçimi, Çok Kriterli Karar Verme yöntemleriyle yapılarak değerlendirme sonucunda fabrika için en ideal alternatif sıralaması yapılması amaçlanmıştır.
AR-GE projelerinin seçim problemi fazla sayıda kriter ve alternatif içrdiğinden karmaşık bir problem olarak değerlendirilmiş ve bu nedenle ÇKKV Yöntemleriyle çözümü ele alınmıştır. Çalışmada kriterlerin ağırlıklarını belirlemek için AHP yöntemi kullanılmıştır. Bulunan değerler alternatiflerin sıralamasında kullanılmış ve sıralamaları yapmak için literatürde sıklıkla rastlanan TOPSIS ve literatür incelendiğinde AR-GE proje seçim çalışmalarında daha önce çözümüne rastlanmamış olan MOORA yöntemi kullanılmıştır. Yöntem sonunda çıkan alternatif sıralamalarını tek bir noktada toplamak ve genel nihai bir sıralamaya ulaşmak için BORDA Sıralama yöntemi kullanılmıştır.
Yapılan çözümler sonucunda 7. alternatif firma için en uygun alternatif olarak görülmüş ve bu aşamadan sonra firmanın ihtiyaç durumuna göre tercih firmaya bırakılmıştır.
Literatür incelendiğinde AHP ve TOPSIS yöntemleri AR-GE proje seçimlerinde sıklıkla kullanılmış fakat cam sektöründe böyle bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın sonucunda Firma çalışmayı devam ettirip bundan sonraki süreçlerde farklı alternatif projeler ile de aynı çözümleme yolunu kullanabilir.

Anahtar Kelimeler

AR-GE, BORDA Sıralama Yöntemi, MOORA, TOPSIS, AHP

R&D PROJECT SELECTION PROBLEM: AN APPLICATION IN GLASS INDUSTRY

Öz

Today, the selection of Research and Development projects has become one of the most important investment decisions for the success of a company. In this study, it is aimed to select the most suitable R&D project for a glass manufacturing company, by using Multi-Criteria Decision Making methods, and to rank the most ideal alternatives for the factory as a result of the evaluation. The selection problem of R&D projects has been evaluated as a complex problem since it contains many criteria and alternatives, and therefore its solution with MCDM Methods has been discussed. In the study, the AHP method was used to determine the weights of the criteria. The values found were used in the ranking of the alternatives, and TOPSIS, which is frequently encountered in the literature, and the MOORA method, which has not been found before in R&D project selection studies, were used to make the rankings. BORDA Ranking method was used to collect the alternative rankings at the end of the method at a single point and to reach a general final ranking. As a result of the solutions made, the 7th alternative was seen as the most suitable alternative for the company and after this stage, the choice was left to the company according to the needs of the company.
When the literature is examined, AHP and TOPSIS methods are frequently used in R&D project selections, but such a study has not been found in the glass industry. As a result of this study, the Company can continue to work and use the same solution method with different alternative projects in the following processes.

Anahtar Kelimeler

AHP, R&D, BORDA Sorting Method, MOORA, TOPSIS

Kaynakça

• 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu. Frascati Kılavuzu.
• Akyüz, Y., Bozdağan, T., ve Hantekin, E. (2011). Topsıs yöntemiyle finansal performansın değerlendirilmesi ve bir uygulama. İ.İ.B.F. Dergisi, 73-92. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/18929
• Arslan, K. ve Sarıoğlan, M (2020). Yiyecek içecek işletmelerinde moora yöntemi ile tedarikçi seçiminin uygulanabilirliği. . Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 254-270. Doi: https://doi.org/10.17755/esosder.529386
• Aydın, Y. ve Eren, T. (2018). Savunma sanayiinde stratejik ürün için çok kriterli karar verme yöntemleri ile tedarikçi seçimi. ÖHÜ Müh. Bilim. Derg., 129-148. Doi: https://doi.org/10.28948/ngumuh.386379
• Binici, E. ve Aksakal, E. (2019). Ar-Ge proje seçim problemine yeni bir yaklaşım ve çözüm önerisi: UTA yöntemi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26 (1) , 211-226. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ en/ownload/article-file/973910
• Deniz, N. (2020). Teknoloji yönetiminde MOORA ve ARAS çok ölçütlü karar verme teknikleri ile patent değerleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 64, 191-207. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/ download/article-file/1066382
• Durmaz, Ç. (2022). Bulanık çok kriterli karar verme yöntemlerini kullanarak sürekli iyileştirme projelerinin seçimi ve önceliklendirilmesi.
• Ersöz, F. ve Atav, A. (2011). Çok kriterli karar verme problemlerinde moora yöntemi. KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü, Harekat Araştırması ABD. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Filiz-Ersoz/publication/ 315834079_Cok_Kriterli_Karar_Verme_Problemlerinde_MOORA_Yontemi/links/59ec458f4585151983cb87a1/Cok-Kriterli-Karar-Verme-Problemlerinde-MOORA-Yoentemi.pdf
• Gökmen, Y., Kurtay, K., Altundaş, A. ve Dağıstanlı, H. (2021). Savunma sanayii projelerinin çok kriterli karar verme yöntemleriyle önceliklendirilmesi ve karşılaştırılması. SAVSAD Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, 31(1), 1-24 . Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/savsad/issue/63016/957426
• Görener, A., ve Tepe, S. (2014). Analitik hiyerarşi süreci ve moora yöntemlerinin personel seçiminde uygulanması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(25), 1-14.
• Güryeli, M. (2016). AR-GE projeleri seçim probleminin ahp yöntemi ile incelenmesi: kamu destekli teknolojik ürün yatırım destek programı üzerine bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayrakdaroğlu, F. K. ve Kundakcı, N. (2019). Bulanık edas yöntemi ile AR-GE projesi seçimi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (24), 151-170. Doi: https://doi.org/10.18092/ulikidince.538332
• Koçdağ, V. (2013). Ahs ve promethee yöntemleri ile proje tercih sıralamasının çok ölçütlü olarak belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Konak, T., Elbir, G., Yılmaz, S., Karataş, B. M., & Durmaz, Y. ve Düzakın H. (2018). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Tekstil Firmalarının TOPSIS ve MOORA Yöntemi ile Analizi. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 11-44. Erişim adresi: dergipark.org.tr/en/download/article-file/500469
• Kurt, Z. B. ve Yıldız, A. (2020). Fuzzy TOPSIS Based Decision Model for Evaluating and Prioritizing R&D / Innovation Projects. 93-107. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1411618
• Liang, W. Y. (2003). The analytic hierarchy process in project evaluation: an R&D case study in Taiwan. Benchmarking: An International Journal, 10(5), 445-456.
• Osawa, Y., ve Murakami, M. (2002). Development and application of a new methodology of evaluating industrial R&D projects. R&D Management, 32(1), 79-85.
• Ömürbek, v. ve Kınay, B. (2013). Havayolu taşımacılığı sektöründe topsıs yöntemiyle finansal performans değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 343-363. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/194293
• Özbek, A. (2015). kademik birim yöneticilerinin moora yöntemiyle seçilmesi: Kırıkkale üzerine bir uygulama. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergis, 1-18. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/219662
• Supçiller, A. A. ve Deligöz, K (2018). Tedarikçi seçimi probleminin çok kriterli karar verme yöntemleriyle uzlaşık çözümü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 355-368. Doi: https://doi.org/10.18092/ulikidince.352742
• Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (2001). Resmî Gazete.
• Türkmen, G. F. (2022). AR-GE projelerinin önceliklendirilmesi ve seçimi üzerine çok kriterli bir model önerisi (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/9c0faa4e-19ae-44b0-958f-13970500a7d4/content
• Uçakcıoğlu, B. (2017). Hava savunma sanayisinde yatırım projeleri seçiminin çok ölçütlü karar verme ve hedef programlama ile yapılması (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi.
• Uçakcıoğlu, B. ve Tamer, E (2017). Analitik Hiyerarşi Prosesi ve VIKOR Yöntemleri ile Hava Savunma Sanayisinde Yatırım Projesi Seçimi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2(2), 35-53. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/346330
• Wang, K., Wang, C., ve Hu, C. (2005). Analytic hierarchy process with fuzzy scoring in evaluating multidisciplinary R&D projects in China. IEEE Transactions on Engineering Management, 52(1), 119-129.
• Yakacı Ayan, T. ve Perçin, S. (2012). AR-GE projelerinin seçiminde grup kararına dayalı bulanık karar verme yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 237-255. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/30266
• Yıldırım, B. F. ve Kuzu Yıldırım S. (2022). AR-GE proje seçim süreci için yeni bir entegre sezgisel bulanık grup karar verme yaklaşımı. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 10(2), 643-653. Doi: https://doi.org/10.21923/jesd.975813
• Yıldız, A. (2014). Bulanık VIKOR Yöntemini Kullanarak Proje Seçim Sürecinin İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14(1), 115-127.Doi: https://doi.org/10.18037/ausbd.79954