Köyiçi Deresi Özelinde Proje Debisi Belirleme Sürecinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 41 Sayı: 2, 658 - 673, 30.08.2025

Çağla Çolak

Öz

Öz: Son yıllarda dünyada ve ülkemizde depremlerden sonra en fazla zarar veren afetler taşkınlardır. Bu bağlamda, Islah kesitlerinin boyutlandırılmasında hesap debisinin doğru belirlenmesi önem arz etmektedir. Araştırma da , Orta büyüklükte yağış alanına sahip Rize ili Köyiçi deresinin hesap debisi seçimine etki eden faktörler incelenmektedir. Yeterli derecede akım istasyonuna sahip olan havzada taşkın debileri Mocus, DSİ Sentetik, Bölgesel ve Noktasal frekans analiz yöntemleriyle hesaplanmıştır. Sentetik hesaplar için Çayeli meteoroloji istasyonu verileri kullanılmıştır.Sentetik yöntemlerle Taşkın debilerinin belirlenmesinde en uygun dağılımın LPT3 olduğu tespit edilmiştir. En uygun dağılımın belirlenmesinde Kolmogorov-Smirnov (K-S) Testi kullanılmıştır. Bu test ile, Bölgesel ve Noktasal frekans yöntemleri içinde en uygun istatistik yöntemin LPT3 olduğu sonucuna varılmış, 74 adet istasyondan elde edilen taşkın tekerrür debileri ile boyutsuz yenileme değerleri elde edilmiştir. Son aşamada Alan (km2)-Q(m3/sn) Taşkın zarfı grafiğinden yararlanılarak Bölgesel ve Noktasal taşkın tekerrür debileri elde edilmiştir. Sentetik ve istatistik yöntemler grafiklerle karşılaştırmalı analiz edilerek Mocus ve Bölgesel frekans yöntemi ile elde edilen taşkın değerlerinin birbirine çok yakın çıktığı tespit edilmiştir. DSİ Sentetik veri sonuçlarının Mocus yöntemi sonuçlarından çok fazla olduğu görülmüştür. Bu nedenle Hesap debisi olarak optimum kesit seçimi sağlayacak hesap debisi için Mocus yöntemi sonuçlarının dikkate alınması gerektiği sonucuna varılmıştır, bu tür havzalar için bu seçimin nedenleri ve sonuçları tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orta Büyüklükte Havzalar , Akım Gözlem İstasyonu , Mocus Yöntemi , DSİ Sentetik Yöntem , İstatistik Yöntemler , Optimum Proje Debisi

Etik Beyan

Makale için etik betan gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

DSİ 22.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ -2012 DSİ EMEKLİSİYİM,2013 YILINDAN BERİ YRD.DOÇ.(Dr.Ö.Üyesi) olarak görev yapmaktayım.

Teşekkür

BU MAKALE DE Kİ METEOROLOJİK VE HİDROLOJİK VERİLERİN TEMİNİNDE 25 YIL GÖREV YAPTIĞIM DSİ'NE TEŞEKKÜRLERİMİ SUNARIM

Kaynakça

• Akbaş, H., 2007, Temel Mühendislik Kurs Notları,342, Ankara
• Dölek, İ. 2013. Muş'ta Yaşanan Sel ve Taşkınlara Neden Olan Doğal Faktörlerin Analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 408-422.
• T.C. Sayıştay Başkanlığı. 2022. Taşkın Risk Yönetimi. Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Uşkay S., Aksu S. 2002. Ülkemizde Taşkınlar, Nedenleri, Zararları ve Alınması Gereken Önlemler. Türkiye Mühendislik Haberleri, 420-422.
• Bacanlı, Ü. 2006. Taşkın Zararlarını Azaltma, Önleme Yöntemleri ve Denizli İli Örneği. 1. Ulusal Taşkın Sempozyumu, Ankara, 95-106.
• Taşkın Yönetimi, Su Yönetimi, Genel Müdürlüğü, Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Daire Başkanlığı, Ankara,2022,140-16
• Sönmez, O. 2017. Akım Ölçümü Olmayan Nehirlerde Farklı Yağış Akış Modelleri Tekerrürlü Taşkın Debisi Hesabı, Mudurnu Çayı Örneği.
• Nas S.S., Nas E.,2015. Olası Taşkınların Alt Yapı Tesislerine Etkileri, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, (31), 411-422
• Kutsal, C., Kumcu, Ş. Y. 2023. Konya İli Taşkın Koruma Tesislerinde Karşılaşılan Problemler. DSİ Teknik Bülteni, 142, 1-22.
• Yüksek, Ö. 2022. Doğu Karadeniz Havzası’nda Taşkın Sebepleri, Zararları ve Taşkın Yönetimi Çalışmaları. Türk Hidrolik Dergisi.
• Demir, V., Keskin, A. Ü. 2022. Taşkınların Ekonomik Zararlarının Değerlendirilmesi (Samsun-Mert Irmağı Havzası). Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi.
• Sönmez, O., Öztürk, M., Doğan, E. 2012. İstanbul Derelerinin Taşkın Debilerinin Tahmini. SAÜ Fen Bilimleri Dergisi, 16(2).
• Kumanlıoğlu A. A., Ersoy S. B. 2018. Akım Gözlemi Olmayan Havzalarda Taşkın Akımlarının Belirlenmesi: Kızıldere Havzası. Dokuz Eylül Üniversitesi-Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 20(60).
• Korkmaz, M. 2022. Nehirlerde Taşkın Tekerrür Debisi Hesabı ve Taşkın Risk Değerlendirmesi. El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 532-5
• Şarlak N., Tiğrek Ş. 2016. Noktasal Taşkın Frekans Analizi: Göksu Nehri ve Kayraktepe Barajı Vaka Analizi. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 31(4), 1095-1103.
• Orsini L., Escalante C., 2016, Flood frequency analysis using synthetic samples, Atmósfera, 299-309
• Tramblay Y., Mahdi E., Khalki E., Khedimallah A., Sadaoui M., Benaabidate L., Boulmaiz T., Boutaghane H., Dakhlaoui H., Hanich L., Ludwig W.,Meddi M., Saidi M., E., Mah´e G., 2024 , Regional flood frequency analysis in North Africa, , Journal of Hydrology, 630
• DSİ 22. Bölge Müdürlüğü Etüt Plan Şube Müdürlüğü 2007. Rize Büyükdere Taşkın Koruma İstikşaf Raporu, Trabzon.
• Gül, G., Membasında Baraj Olan Bir Proje Kesitinin Taşkın Debi Hesaplarının Yapılması. TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası E-Bülteni, 11, 2021.
• Yasin A., Karun (İran) Üst Havzasında Taşkın Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, İstanbul,2012
• Erdin, İ., Taşkın Hidrolojisinde Bölgesel Taşkın Frekans Analizi (BTFA) Yöntemiyle Taşkın Debi Hesabı, 2024, https://meteorolojimuh.org.tr/wp-content/uploads/2024/09/taskin-hidrolojisinde-btfa-yontemi-ile-taskin-debi-hesabi.pdf (Erişim Tarihi: 10.01.2025).
• Önöz, B., Bölgesel taşkın frekans analizi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, İstanbul, 1992
• Curebala, I., Efea, R., Ozdemirb, H., Soykana A., & Sönmez S., 2015, GIS-based approach for flood analysis: case study of Keçidere flash flood event (Turkey), Geocarto International
• Saf B., Bacanlı Ü., G., Akım Gözlem İstasyonlarının Taşkın Ölçümlerinin Olasılık Dağılımları, Pamukkale Üniversitesi, TMMBO, https://eski.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/11137.pdf (Erişim Tarihi:15.06.2025)
• Çiçekli, İ., Ataol, M., Türkiye’nin Su Potansiyelinin Belirlenmesinde Yeni Bir Yaklasım. Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD, 7, 1, 51-64.
• Pektaş, A.O., Büyük Havzalarda Akış Katsayısının Hesaplanması, Doktora Tezi, İTÜ, 2012.
• Öztürk, D., Şişman, A., Maraş, E.E. ve Şişman, Y., Samsun Atakum’da arazi kullanımı/arazi örtüsündeki değişimlerin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 3-5 Kasım 2010, Ankara.