Duygusal Zeka ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkilerin Araştırılması: Sağlık Çalışanları Örneği

Yıl 2008, Sayı: 30, 77 - 97, 01.07.2008

Yrd. Doç. Dr. Şebnem Aslan Yrd. Doç. Dr. musa Özata

Öz

Bu çalışmada, sağlık çalışanlarında duygusal zekâ ile tükenmişlik arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırma kapsamına Konya’da çalışan 310 sağlık personeli alınmıştır. Verilerin toplanmasında duygusal zekâ ve tükenmişlik ölçekleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları; duygusal zekânın dört boyutunun, tükenmişliğin duyarsızlaşma boyutuyla negatif yönlü; kişisel başarı boyutuyla pozitif yönlü ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca EQ’nun pozitif duygusal yönetim ve empatik duyarlılık boyutları, tükenmişliğin duygusal tükenme boyutuyla negatif ilişki göstermiştir. Son olarak duygusal zekâ ve tükenmişlik boyutlarında cinsiyet ve yaş değişkenleri açılarından farklılık bulunmamıştır

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zekâ, Tükenmişlik, Sağlık Çalışanları

Kaynakça

• AKER, Servet ve Diğerleri; (2004), “Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Uzmanlık Öğrencilerinde Tükenmişlik Düzeyleri ve Benlik Saygısı”, 3P Psikiyatri, Psikoloji, Psikofarmakoloji Dergisi, 12(4).
• AKGEMCİ, Tahir, Şebnem ASLAN ve Musa ÖZATA; (2007), “Duygusal Ze- kanın Demografik Değişkenler Açısından Araştırılması: Hizmet sektö- rü Yöneticileriyle İlgili Bir Çalışma”, 15. Ulusal Yönetim ve Organi- zasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 25-27 Mayıs 2007, ss: 871-879.
• AKGÜL, Aziz ve Osman ÇEVİK; (2003), İstatistiksel Analiz Teknikleri, SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları, Emek Ofset Ltd. Şti., An- kara.
• ASLAN, S. Halime ve diğerleri; (1997), “Hekimlerde Tükenmede Cinsiyetle İlişkili Etkenler”, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 22(2), ss. 132–136.
• ASLAN, Şebnem ve Musa ÖZATA, (2005), “Poliklinik Hastalarının Müşteri Memnuniyetini Belirlemeye Yönelik Ampirik Bir Çalışma: Konya Kamu Hastaneleri Örneği”, Sağlık ve Hastane Yönetimi 2. Ulusal Kongresi (Uluslar arası Katılımlı) Bildiriler Kitabı, Ankara Üniver- sitesi, 28–30 Eylül 2005, ss. 554–565.
• BAR-ON, Reuven; (1997), Emotional Quotient Inventory: A Measure of Emotional Intelligence Techinal Manuel, North Tonawanda, N.Y. Multi Health Systems, Inc.
• BYRNE, B. M.; (1994), “Testing for The Factorial Validity, Replication, and Invatiance of A Measuring Instrument: A Paradigmatic Application Based on The Maslach Burnout Inventory”, Multivariate Behavioral Research, 29, ss.289-311.
• CEYHAN, Aydoğan Aykut ve Aylin SİLİĞ; (2005), “Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri ile Uyum Düzeyleri Arasındaki İlişkiler”, Ana- dolu Üniversitesi SBF Dergisi, 5 (2), ss. 43–55.
• CHAN, David W.; (2004), “Perceived Emotional Intelligence and Self-Efficacy Among Chinese Secondary School Teachers in Hong Kong”, Personality and Individual Differences, 36, ss. 1781–1795.
• CHAN, David W.; (2006), “Emotional intelligence and Components of Burnout Among Chinese Secondary School Teachers in Hong Kong”, Teaching and Teacher Education, 22, ss. 1042–1054.
• CHERNISS, Cary; (2000), “Emotional Intelligence: What It Is and Why It Matters”, The Annual Meeting of The Society for Industrial and Organizational Psychology, New Orleans, LA, April 15, ss.1-14.
• CORNELL, Joy Suzann Hodges; (2003), “Relationships Between Emotional Intelligence and Demographic Variables Within Florida’s Inmate Population”, The Graduate School of The University of Florida in Partial Fulfillment of The Requirements for The Degree of Doctor of Philosophy, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Florida. 21s.
• ÇAM, Olcay; (1993), “Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenilirliğinin Araştırılması”, iç. Rüveyde BAYRAKTAR ve İhsan DAĞ (Ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Kongre Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını, 22–25 Eylül, Ankara, ss. 155–160.
• DULEWICZ, Victor ve Malcolm HIGGS; (2000), “Emotional Intelligence, A Review and Evaluation Study”, Journal of Managerial Psychology, 15(4), ss. 341–372.
• ERGİN, Canan; (1993), “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tü- kenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”, iç. Rüveyde BAYRAKTAR ve İh- san DAĞ (Ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Kongre Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını, 22–25 Eylül, Ankara, ss. 143–154.
• GARDNER, Howard; (1983), Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligence, New-York, Basic Books.
• GERITS, Linda ve diğerleri; (2005), “Emotional Intelligence Profiles of Nurses Caring for People With Severe Behaviour Problems”, Personality and Individual Differences, 38, ss. 33–43.
• GOLEMAN, Daniel; (1995), Emotional Intelligence, New York, Bantam, 17- 93.
• GOLEMAN, Daniel; (2000), İşbaşında Duygusal Zekâ, İkinci Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul.
• GOLEMAN, Daniel, Richard BOYATZIS ve Annie MCKEE; (2006), Yeni Liderler, (Çev. Filiz Nayır-Osman Deniztekin), Beşinci Baskı, Varlık Yayınları: 910, İstanbul.
• HUMPREY, Ronald H.; (2002), “The Many Faces of Emotional Leadership”, The Leadership Quarterly, 13. ss. 493–504.
• KARLIDAĞ, Rıfat; (2000), “Hekimlerde İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyi”, Türk Psikiyatri Dergisi, 11(1), ss. 49-57.
• KÖSE, Sevinç ve Asena Altın GÜLOVA; (2006), “Tükenmişlik (Burnout): Türkiye’deki Genel Cerrahlara Yönelik Bir Araştırma”, 14. Ulusal Yö- netim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 25–27 Mayıs, Er- zurum, ss. 255–261.
• KULAKSIZOĞLU, Adnan; Bülent DİLMAÇ ve Aydan AYDIN; (2003), “Özel Eğitim Alanında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Duygusu Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), ss.15-24.
• MASLACH, Christina ve Susan E. JACKSON; (1981), “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal Of Occupational Behavior, 2(2), ss.99–113.
• MASLACH, Christina ve Susan E. JACKSON; (1986), The Maslach Burnout Inventory, Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• MCQUEEN, Anne, C. H., (2004), “Integrative Literature Reviews and Meta- Analyses, Emotional Intelligence in Nursing Work”, Journal of Advanced Nursing, 47(1), July, ss.101-108.
• MEIER, Scott, T.; (1984), “The Construct Validity of Burnout”, Journal of Occupational Psychology, 57, ss.211-219.
• MIKOLAJCZAK, Moira; Clementine MENIL ve Olivier LUMINET; (2007), “Explaining The Protective Effect of Trait Emotional Intelligence Regarding Occupational Stress: Exploration of Emotional Labour Processes”, Journal of Research in Personality, 41, ss. 1107–1117.
• NIKOLAOU, Ioannis ve Ioannis TSAOUSIS; (2002), “Emotional Intelligence in The Workplace: Exploring Its Effects on Occupational Stres and Organizational Commitment”, The International Journal of Organizational Analysis, 10(4), 2002, ss.327–342.
• ÖZDEMİR, Kemal ve diğerleri; (1999), “Diş Hekimliği Fakültesi Öğretim Ele- manlarında Mesleki Tükenmişlik Ölçeğinin Değerlendirilmesi”, Cum- huriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 2(2).
• PÉREZ, Juan, Carlos; K.V. PETRIDES ve Adrian FURNHAM; (2005), Measuring Trait Emotional Intelligence: International Handbook of Emotional Intelligence, Cambridge, MA: Hogrefe & Huber, ss.123- 143.
• PIKO, Betinna.F.; (2006) “Burnout, Role Conflict, Job Satisfaction and Psychosocial Health Among Hungarian Health Care Staff: A Questionnaire Survey”, International Journal of Nursing Studies, 2006, 43, ss. 311–318.
• PROSSER, David ve diğerleri; (1997), “Perceived Sources of Work Stress and Satisfaction Among Hospital and Community Mental Health Staff, and Their Relation to Mental Health, Burnout and Job Satisfaction”, Journal of Psychosomatic Research, 43(1), ss.51-59.
• QUATTRIN, Rosanna ve diğerleri; (2006), “Level of Burnout Among Nurses Eorking in Oncology in An Italian Region”, Oncology Nursing Fo- rum, 33(4), ss. 815-820.
• SALOVEY, Peter ve John D. MAYER; (1990), “Emotional Intelligence, Imanigation”, Cognition and Personality, 9(3), ss.185-211.
• SCHERMELLEH-Engel K. and H. MOOSBRUGGER; (2003). “Evaluating The Fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures”, Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• SCHUTTE, Nico ve diğerleri; (2000), “The Factorial Validity of The Maslach Burnout Inventory-General Survey (MBI-GS) Across Occupational Groups and Nations”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 73, ss. 53-66.
• SCHUTTE, Nicola S. ve diğerleri; (2006), “A Meta-Analytic Investigation Of The Relationship Between Emotional Intelligence and Health”, Personality and Individual Differences, İnternet Adresi: http://www.sciencesdirect.com Erişim Tarihi: 28. 11. 2006. ss. 1-13.
• SERİNKAN, Celalettin ve Esin BARUTÇU; (2006), “Şirket Yöneticilerinin Motivasyon ve Tükenmişlik Düzeylerine İlişkin Bir Araştırma”, 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 25-27 Mayıs, Erzurum, ss. 241-254.
• STEIN, Steven, J. ve, Howard E. BOOK; (2003), EQ: Duygusal Zeka ve Ba- şarının Sırrı, (Çev.: Müjde Işık), Birinci Baskı, Özgür Yayınları, İs- tanbul, 298s.
• STERNBERG, Robert J.; (1997), “The Concept of Intelligence and Its Role in Lifelong Learning and Success”, American Psychologist, 52(10), October ss. 1030-1037.
• THORNDIKE, Edward, L.; (1936), Factor Analysis of Social and Abstract Intelligence, Journal of Educational Psychology, 27, ss. 231-233.
• ÜNAL, Süheyla; Rıfat KARLIDAĞ ve Saim YOLOĞLU; (2001), “Hekimlerde Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Yaşam Doyumu Düzeyleri İle İlişkisi”, Klinik Psikiyatri, 4, ss. 113-118.
• WECHSLER, David; (1940), “Non Intellective Factors in General Intelligence”, Psychological Bulletin, 37, ss. 444-445.
• YAMAN, Hakan ve Mehmet UNGAN; (2002), “Burnout in Young Physicians: A Study on Family Medicine Residents”, Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), ss. 45-46.
• YILMAZ, Veysel ve H.Eray ÇELİK; (2005), “Bankacılık Sektöründe Müşteri Memnuniyeti Ve Bankaya Bağlılık Arasındaki İlişkinin Yapısal Eşitlik Modelleriyle Araştırılması”, VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, İnternet Adresi; http://www.ekonometridernegi.org/ bildiriler/ o13s3. pdf, Erişim Tarihi: 25.02.2008.