TÜRKİYE’DE KATILIM BANKALARI FONLARI İLE MEVDUAT FAİZLERİ İLİŞKİSİ; EŞBÜTÜNLEŞME, DOLS VE FMOLS ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 67, 183 - 189, 30.04.2024

İsmail Cem Özkurt

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1358419

Öz

Finansal sistem başta ekonomik büyüme olmak üzere ülkelerin makroekonomik hedeflerini gerçekleştirmede büyük rol oynamaktadırlar. Sistemde en önemli rolü ise bankalar oynamaktadır. İslam dininde faiz, İslam hukukçularının çoğunluğu tarafından genellikle yasaklanan riba olarak kabul edilmektedir. Bu durum Müslüman ülkelerde bankacılık sisteminin yeterince gelişememesine neden olmuştur. Atıl fonların artması ve ekonomilerin büyüme ihtiyaçları üzerine İslam dini hükümlerine uygun bir bankacılık sistemi arayışları neticesinde katılım bankacılığı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2006:01-2023:06 döneminde aylık verilerle katılım bankalarının topladıkları fonlarla ticari bankaların bir, üç, altı ve bir yıl vadeli mevduat faiz oranları arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. Değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edildikten sonra ilişkinin yönü ve şiddetini belirlemek için DOLS ve FMOLS testleri yapılmıştır. Sonuçta biray vadeli mevduat faiz oranları katılım bankalarının topladıkları fonları negatif, üçay vadeli mevduat faiz oranları ise pozitif yönde etkilemektedir. Altıay ve biryıl değişkenleri ise istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankası, Ticari Banka, Mevduat Faizi, Fon

RELATIONSHIP BETWEEN PARTICIPATION BANKS FUNDS AND DEPOSIT RATES IN TURKEY; COINTEGRATION, DOLS AND FMOLS ANALYSIS

Öz

The financial system plays a major role in realizing the macroeconomic goals of countries, especially in economic growth. Banks play the most important role in the system. In Islam, interest is generally accepted by the majority of Islamic jurists as prohibited riba. This situation has caused the banking system in Muslim countries not to develop sufficiently. Participation banking emerged as a result of the search for a banking system in accordance with the provisions of the Islamic religion, due to the increase in idle funds and the growth needs of economies. The aim of this study is to determine the relationship between the funds collected by participation banks and the one, three, six and one year maturity deposit interest rates of commercial banks with monthly data in the period 2006:01-2023:06 in Turkey. After determining the cointegration relationship between the variables, DOLS and FMOLS tests were performed to determine the direction and severity of the relationship. As a result, one-month deposit interest rates have a negative effect on the funds collected by participation banks, while three-month deposit interest rates have a positive effect. Six-month and one-year variables were found to be statistically insignificant.

Anahtar Kelimeler

Participation Banks, Commercial Banks, Deposit Interest, Fund

Kaynakça

• Adebola, S. S., Yusoff, W. S. W. ve Dahalan, J. (2011). The impact of macroeconomic variables on Islamic banks financing in Malaysia. Research Journal of Finance and Accounting, 2(4), 22–32.
• Akhtar, B., Akhter, W. ve Shahbaz M. (2017). Determinants of deposits in conventional and Islamic banking: a case of an emerging economy. International Journal of Emerging Markets, 12(2), 296-309, https://doi.org/10.1108/IJoEM-04-2015-0059.
• Aksoy, E., Gençtürk, M. ve Senal, S. (2023). Makroekonomik değişkenlerinin katılım fonları üzerindeki etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Fiscaoeconomia, 7(1), 115-135, https://doi.org/10.25295/fsecon.1079845.
• Ata, H. A., Buğan, M. F. ve Çiğdem, Ş. (2016). Kâr payı oranları ile mevduat faiz oranları arasındaki nedensellik ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 17-28.
• Avcı, T. ve Aktaş, M. (2015). Katılım bankalarının kâr payı ödemeleri ile mevduat bankalarının faiz ödemelerinin birbirlerine yakın olmasının nedenlerinin araştırılması. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 41-51.
• Bacha, O. I. (2004). Dual banking systems and interest rate risk for Islamic banks, Munich Personal RePEc Archive, No: 12763.
• Bai, J. ve Perron, P. (2003). Critical values for multiple structural change tests. Econometrics Journal, 6, 72–78.
• Baykuş, O. ve Bektaş, S. (2021). Katılım bankalarının kâr paylaşım oranlarını belirleyen etmenler üzerine ampirik bir inceleme: Türkiye katılım bankaları örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Özel Sayı, 397-422.
• Chong, B. S. ve Liu, M. H. (2009). Islamic banking: Interest-free or interest-based? Pacific-Basin Finance Journal, 17, 125–144.
• Çonkar, M. K. ve Gökgöz, H. (2021). Katılım bankaları kâr payı oranlarını etkileyen faktörler: mevduat faiz oranları ve kâr payı oranlarının yakınlığıyla ilgili bir değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(1), 235-251.
• Dickey, D. A. ve Fuller W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Erdem, E. (2018). Para Banka ve Finansal Sistem. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ergeç, E. H. ve Arslan, B. G. (2013). Impact of ınterest rates on Islamic and conventional banks: The case of Turkey. Applied Economics, 45, 2381-2388.
• Gül, M. E., Torun, T. ve Dumrul C. (2017). Türk katılım bankalarının fon kaynaklarını etkileyen faktörler ve bu bankaların klasik bankalarla ilişkileri üzerine bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 50, 141-166.
• Güler, E. (2016). Türk bankacılık sisteminde mevduat faizi değişimlerinin katılma fonları üzerindeki etkisi ve likidite riski yönetimi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(15), 385-412 https://doi.org/10.14784/marufacd.266072.
• Gülmez, A. (2015). OECD ülkelerinde ekonomik büyüme ve hava kirliliği ilişkisi: Panel veri analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9, 18-30.
• Haron, S. ve Ahmad, N. (2000). The effects of conventional interest rates and rate of profit on funds deposited with Islamic banking system in Malaysia. International Journal of Islamic Financial Services, 1(4).
• Kader, R. A. ve Leong, Y. K. (2009). The impact of interest rate changes on Islamic bank financing. International Review of Business Research Papers, 5(3), 189-201.
• Maki, D. (2012). Tests for cointegration allowing for an unknown number of breaks. Economic Modelling, 29, 2011-2015. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.04.022.
• Mushtaq, S. ve Siddiqui, D. A. (2017). Effect of interest rate on bank deposits: Evidences from Islamic and Non-Islamic economies. Future Business Journal, 3(1), 1-8, https://doi.org/10.1016/j.fbj.2017.01.002.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root Hypothesis. Econometrica, 57(6), 1361-1401. https://doi.org/10.2307/1913712.
• Philips, P.C. ve Perron, P. (1988). Testin for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Saraç, M. ve Zeren, F. (2015). The dependency of Islamic bank rates on conventional bank interest rates: Further evidence from Turkey. Applied Economics, 47(7), 669-679, https://doi.org/10.1080/00036846.2014.978076.
• Stock, J. H. ve Watson, M. W. (1993). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order integrated systems. Econometrica, 61(4), 783-820, https://doi.org/10.2307/2951763.
• Topdağ, D. ve Işık, N. (2019). Katılım bankacılığının gelişimi ve Türkiye’deki katılım bankaları üzerine bir nedensellik analizi. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 3, 65-86.
• Tura, Ü. ve Kaya, F. (2019). Türkiye’de katılım bankaları tarafından katılma hesaplarına uygulanan kâr payı ödemeleri ile geleneksel bankalar tarafından mevduatlara uygulanan faiz oranları arasındaki ilişkininin analizi. Econder International Academic Journal, 3(2), 187-202.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2019). Yıllık rapor.
• Yalpar, A. (2014). İslami Finans. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Yusoff, R. ve Wilson, R. (2005). An econometric analysis of conventional and Islamic bank deposits in Malysia. Review of Islamic Economics, 9(1), 31-52.
• Zainol, Z. ve Kassim, S. H. (2010). An analysis of Islamic Banks exposure to rate of return risk. Journal of Economic Cooperation and Development, 31(1), 59-84.