ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN SOSYAL KAYTARMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE ÖRGÜTSEL DIŞLANMANIN ARACI ROLÜ

Year 2025, Issue: 70, 21 - 29, 30.04.2025

Ercan Yavuz , Duygu Karaköse

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1513964

Abstract

Çalışmanın amacı örgüt kültürünün sosyal kaytarma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel dışlanmanın aracı rolünü anlamaya odaklanmaktadır. Araştırma çalışma grubunu, Ankara ilindeki kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren 100 ve üzeri işgörene sahip rekreasyon (eğlence), konaklama, yiyecek-içecek ve turizm işletmelerinin (seyahat acentaları vb.) işgörenleri oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında veri toplamada anket tekniğinden faydalanılmıştır. Toplamda 452 sağlıklı anket formu elde edilerek veri setini oluşturmaktadır. Düzenlenmiş olan anket formda dört bölüm yer almaktadır. Anket formunda; kişisel bilgi formu, örgüt kültürü ölçeği, sosyal kaytarma ölçeği ve örgütsel dışlanma ölçeği bulunmaktadır. Ölçeklere verilen cevaplar SPSS programından yardım alınarak analiz edilmesi sonucunda; örgüt kültürü algısı ile sosyal kaytarma davranışı arasında orta şiddetli, anlamlı ve negatif yönlü ilişki tespit edilmiştir. Öte yandan örgüt kültürü algısı ile örgütsel dışlanma algısı arasında düşük şiddetli, anlamlı ve negatif yönlü ilişki tespit edilmiştir. Ancak “Örgüt kültürünün sosyal kaytarma üzerindeki etkisinde örgütsel dışlanmanın aracı rolü vardır.” hipotezi desteklenmemiştir.

Keywords

Örgüt kültürü , Sosyal kaytarma , Örgütsel dışlanma

THE MEDIATOR ROLE OF ORGANIZATIONAL EXCLUSION IN THE EFFECT OF ORGANIZATIONAL CULTURE ON SOCIAL LOZING

Abstract

The aim of the study focuses on understanding the mediating role of organizational ostracism in the effect of organizational culture on social loafing behavior. The research study group consists of employees of recreation (entertainment), accommodation, food and beverage and tourism businesses (travel agencies, etc.) with 100 or more employees operating in the public and private sectors in Ankara. Within the scope of the research, survey technique was used to collect data. A total of 452 healthy survey forms were obtained and constitute the data set. There are four sections in the prepared survey form. In the survey form; There are personal information form, organizational culture scale, social loafing scale and organizational exclusion scale. As a result of analyzing the answers given to the scales with the help of SPSS program; A moderate, significant and negative relationship was found between the perception of organizational culture and social loafing behavior. On the other hand, a low-severity, significant and negative relationship was determined between the perception of organizational culture and the perception of organizational ostracism. However, "Organizational ostracism has a mediating role in the effect of organizational culture on social loafing." hypothesis was not supported.

Keywords

Organizational culture , Social loafing , Organizational exclusion

References

• Abaslı, K. ve Özdemir, M. (2019). Örgütsel dışlanma ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 265-282.
• Altuntaş, G., Özalp, B. ve Deniz, N. (2015). Örgüt kültürünün sosyal kaytarma davranışına etkisinde işyeri nezaketsizliğinin rolü. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri, 505-512.
• Ankara Ticaret Odası, (2024). Rakamlarla Ankara. Erişim adresi: https://www.atonet.org.tr/IcerikDetay/48_rakamlarla-ankara/ft.
• Aquino, K. ve Thau, S. (2009). Workplace victimization: Aggression from the target's perspective. Annual Review of Psychology, 60, 717-741.
• Avcı, S. (2020). Küçük ölçekli yiyecek ve içecek işletmelerinde sosyal kaytarma davranışı ve çalışan performansı analizi: Balıkesir ilinde bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aycan, Z., Kanungo, R. N. ve Mendonça, M. (2016). Kültürlerarası bağlamda örgütler ve yönetim, Çev. Aylin Kayapalı, Koç Üniversitesi Yayınları, Nisan, İstanbul, s. 201-202.
• Aydemir, K. (2019). Algılanan liderliğin sosyal kaytarma üzerindeki etkisi: Antalya'daki beş yıldızlı otel işletmelerinin mutfak departmanı çalışanları üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Aydın, Ş. N. ve Akın, A. (2020). Örgütsel dışlanma ile sosyal kaytarma arasındaki ilişki ve demografik değişkenlere göre farklılıkların incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 423-448.
• Cameron, K. S. ve Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture: based on the competing values framework. John Wiley & Sons.
• Çalışkan, A. ve Pekkan, N. Ü. (2020), Örgütsel dışlanma: Bir ölçek uyarlama çalışması, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,6 (1), 51-60.
• Denison, D. R. (1990). Corporate Culture and Organizational Effectiveness. John Wiley & Sons.
• Erarslan, D. (2011). İşe alım sürecinde iç kaynaklardan yararlanma politikası ve örgüte bağlılık ilişkisinin incelenmesine yönelik bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ferris, D. L., Brown, D. J., Berry, J. W. ve Lian, H. (2008). The development and validation of the workplace ostracism scale. Journal of Applied Psychology, 93(6), 1348–1366.
• Goldsmith, A. (2015). Race, cognitive skills psychological capitaland wages. The Review of Black Political Economy, 7- 25.
• Göçer, İ. (2019). Örgüt kültürü ve sınıflandırıcı modeller: Bir literatür taraması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 132-151.
• Harkins, S. G. (1987). Social loafing and social facilitation. Journal Of Experimental Social Psychology, 23(1), 1-18.
• Hitlan, R. T., Cliffton, R. J., ve DeSoto, M. C. (2006). Perceived exclusion in the workplace: The moderating effects of gender on work-related attitudes and psychological health. North American Journal of Psychology, 8(2), 217-236.
• Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: International differences in work-related values. Sage.
• Karabayır, M. (2019). Schneider’in iş performansı modeli: Bir literatür taraması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 22(1), 263-282.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi (11. Baskı). Ankara: Nobel Yayın.
• Karau, S. ve Williams, K. D. (1993). Social loafing: A meta-analytic review and theoretical ıntegration. Journal of Personality and Social Psychology, 65 (4), 681-706.
• Kerr, N. L. (1983). Motivation losses in small groups: A social dilemma analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 45(4), 819.
• Kline, P. (2015). A Handbook of test construction: Introduction to psychometric design. Routledge.
• Latane, B., Williams, K. ve Harkins, S. (1979). Many hands make light the work: The causes and consequences of social loafing. Journal of Personality and Social Psychology, 37, 822-832.
• Nunnally, J. C., ve Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3rd ed.). McGraw-Hill.
• O’Reilly, C. A., Chatman, J., ve Caldwell, D. F. (1991). People and organizational culture: A profile comparison approach to assessing person-organization fit. Academy of Management Journal, 34(3), 487-516.
• O'Reilly, J., Robinson, S. L. ve Berdahl, J. L. (2015). Is negative attention better than no attention? The comparative effects of ostracism and harassment at work. Organization Science, 26(3), 774–793.
• Ouchi, W. G. (1981). Theory Z: How american business can meet the japanese challenge. Basic Books.
• Özbağ, G. K. ve Çekmecelioğlu, H. G. (2019). Sosyal kaytarma ve iş tatmini ilişkisi: Örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetinin aracılık rolü. International Journal of Human Sciences, 16(3), 1637-1654.
• Parsons, T. (1951). The social system. Free Press.
• Porter ve Lawyer (1968), How to reinvent capitalism and unleash a wave of ınnovation and growth. Harvard Business Review. 1-02. Psychological Bulletin, 178.
• Quinn, R. E. ve Rohrbaugh, J. (1983). A spatial model of effectiveness criteria: towards a competing values approach to organizational analysis. Management Science, 29(3), 363-377.
• Robinson, S. L., O'Reilly, J. ve Wang, W. (2013). Invisible at Work: An Integrated Model of Workplace Ostracism. Journal of Management, 39(1), 203–231.
• Robinson, S. L., ve Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of Management Journal, 38(2), 555-572.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (4th ed.). Jossey-Bass.
• Shepperd, J. A. ve Taylor, K. M. (1999). Social loafing and expectancy-value theory. Personality and Social Psychology Bulletin, 25(9), 1147-1158.
• Sünnetçioğlu, S., Korkmaz, H., ve Koyuncu, M. (2014). Konaklama İşletmelerinde Algılanan Örgüt Kültür Tipinin Çalışanların Sosyal Kaytarma Davranışlarını Algılamasına Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 17-34.
• Ülke Esen, H. (2006). Kişilik ve adalet algılarının sosyal aylaklık / kişilik ve adalet algılarının sosyal kaytarma üzerindeki rolünün rolünün incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Vapur, M. ve Yavuz, E. (2022). Boş zaman katılımının yaşam kalitesine etkisi: boş zaman tatmini ve algılanan stresin aracılık rolü. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(3), 1252-1268.
• Vroom, V.H. (1964). Work and motivation. England: John Wiley Inc.
• Williams, K., Harkins, S. G. ve Latané, B. (1981). Identifiability as a deterrant to social loafing: Two cheering experiments. Journal of Personality and Social Psychology, 40(2), 303.
• Williams, L. J. ve Anderson, S. E. (1991). Job satisfaction and organizational commitment as predictors of organizational citizenship and in-role behaviors. Journal of Management, 17(3), 601-617.
• Yakın, B. ve Sökmen, A. (2018). Sosyal kaytarmanın örgütsel sinizme etkisinde zorunlu vatandaşlık davranışının aracılık rolü: Sosyal ağ gruplarında bir araştırma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 399-416.