Research Article
BibTex RIS Cite

Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılması, Motivasyonları ve Düzeltme Zorlukları Üzerine Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 159 - 186, 30.01.2025

Abstract

Dezenformasyon, kitle iletişimindeki en önemli sorunlardan biri olma özelliğini sürdürmektedir. Bu sorun özellikle olağanüstü dönemlerde ciddi seviyelere ulaşıp tehlikeli bir hal almaktadır. Türkiye’de 11 ilde yıkıcı etki yapan Kahramanmaraş depreminde de dezenformasyonun büyük zararları ortaya çıkmıştır. Depremin hemen ardından yoğun bir dezenformasyon başladığı için, Dezenformasyonla Mücadele Merkezi ilk ay bültenlerinin yüzde 93’ünü deprem konusundaki hatalı içerikleri düzeltmeye ayırmıştır. Bu çalışma da dezenformasyonla mücadele etmek için yapılan girişimlerin ne kadar başarılı olduğu, sorunsalından hareketle gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı dezenformasyonla mücadele çalışmalarının verimliliğini ortaya koyarak alınabilecek yeni tedbirler için perspektif oluşturmaktır. Çalışmada, Dezenformasyon Bültenleri doküman analizi ile incelenmiş; X platformundaki gönderiler açık içerik analizi ile değerlendirilmiş; dezenformasyonun içeriği ve motivasyonu ise mesaj çözümlemesi yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışma sosyal medyanın dezenformasyondaki ısrarını istatiksel anlamda ortaya koyması, dezenformasyonunun motivasyonunu ve geniş alana yayılmasını göstermesi bakımından önemlidir. Çalışmada örneklem olarak seçilen 39 dezenformasyonun, 45 milyon 808 bin görüntülendiği, içeriklerin yüzde 87 oranında düzeltilmediği ya da silinmediği ve büyük çoğunlukla siyasi motivasyonlarla üretildiği görülmüştür. Sosyal medyanın yanlış bilgiyi düzeltmeme sorunu bir kez daha gözler önüne serilmiştir. Çalışma neticesinde çarpıtılmış bilgilerin düzeltilmesi için yeni ve farklı stratejilere ihtiyaç duyulduğu anlaşılmıştır. Bu konudaki mevcut öneriler sıralandıktan sonra sorunun çözümü için yeni adımlarla ilgili tartışma yapılmıştır.

References

  • Akgül, M. (2024). Platon’un Mağarasından Dijital İletişim Ağlarına Hakikati Anlatma Çabası: Haber Doğrulama Platformları Üzerine Nitel Bir İnceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(3), 1652-1674. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1506605
  • Alexander, D. E. (2014). Social Media in Disaster Risk Reduction and Crisis Management. Science and Engineering Ethics, 20(3), 717-733. https://doi.org/10.1007/s11948-013-9502-z
  • Anadolu Ajansı. (2018). Muhabir Habercinin Temel Kitabı. Anadolu Ajansı Yayınları.
  • Arklan, Ü., & Koçyiğit, İ. (2024). Afet Dönemlerinde Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılımı: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 525-546. https://doi.org/10.11616/asbi.1453304
  • Aşan, H. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi Sonrası Afet Yönetimi Açısından Sosyal Medya Hesaplarının Güvenirlik Analizi ve Değerlendirilmesi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı-), 411-429. https://doi.org/10.54688/ayd.1412907
  • Atik Taşkıran, İ. (2018). Dijital Gazetelerin Sosyal Medya Stratejileri ve Sosyal Medyanın Haber Okunurluğuna Etkisi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (AKİL), Aralık(30), 218-240.
  • Aydın, A. F. (2023). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Manipülasyon: 2023 Kahramanmaraş Depremi Örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2603-2624. https://doi.org/10.15869/itobiad.1283358
  • Ayman, M. (2013). Küreselleşme ve Sosyal Medya Uygulamaları. Içinde M. C. Öztürk (Ed.), Dijital İletişim ve Yeni Medya (ss. 170-193). Anadolu Üniversitesi.
  • Aziz, A. (2020). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Nobel.
  • Balcı, Ş., Bal, E., & Delal, Ö. (2019). Instagram Kullanım Alışkanlıkları ve Motivasyonları ile Narsisizm Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme: Selçuk Üniversitesi Öğrencileri Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 955-974. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.543430
  • Barman, D., Guo, Z., & Conlan, O. (2024). The Dark Side of Language Models: Exploring the Potential of LLMs in Multimedia Disinformation Generation and Dissemination. Machine Learning with Applications, 16. https://doi.org/10.1016/j.mlwa.2024.100545
  • Becan, C. (2018). Sosyal Medya Bağımlılığının Haber Takibi Motivasyonları Üzerine Etkisi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 238-256. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.350085
  • Berg, B., & Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Eğitim Yayınevi.
  • Broersma, M., & Graham, T. (2013). Twitter As A News Source. Journalism Practice, 7(4), 446-464. https://doi.org/10.1080/17512786.2013.802481
  • Collins, B., Hoang, D. T., Nguyen, N. T., & Hwang, D. (2021). Trends in combating fake news on social media – a survey. Journal of Information and Telecommunication, 5(2), 247-266. https://doi.org/10.1080/24751839.2020.1847379
  • Coşkun, A. (2023). Sosyal Medyada Yalan Haberle Mücadele: Kahramanmaraş Deprem Haberlerinin Teyit.Org Üzerinden İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1151-1181. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1288488
  • Çaba, D. (2019). Sosyal Medya Çağında Gazetecilik ve İnovasyon: Twitter’da Gazetecilik Pratikleri Üzerine Bir Analiz. İlef Dergisi, 6(1), 95-120. https://doi.org/10.24955/ilef.574429
  • Duman, K. (2019). Haber Kaynağı Olarak Sosyal Ağların Kullanımı: Türk İnternet Haber Siteleri Üzerine Bir Analiz. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1637-1654. https://doi.org/10.19145/e-gifder.583735
  • Dursun, Z. (2024). Afet Döneminde Medya Söylemleri. EKEV Akademi Dergisi, 97, 305-319. https://doi.org/10.17753/sosekev.1391142
  • Fallis, D. (2015). What Is Disinformation? Library Trends, 63(3), 401-426. https://doi.org/10.1353/lib.2015.0014
  • Fetzer, J. H. (2004). Disinformation: The Use of False Information. Minds and Machines, 14(2), 231-240. https://doi.org/10.1023/B:MIND.0000021683.28604.5b
  • Fidan, M. E. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Ekonomi. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 41-52). Akademisyen Kitabevi .
  • Geneş, M., & Taydaş, O. (2024). Dezenformasyon ile Algı Yaratmak ve Bilgi Kontrolü: İsrail – Filistin Savaşı Örneği. İletişim ve Diplomasi, 12, 5-24. https://doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1487823
  • Guy, H., Vis, F., & Faulkner, S. (2020). Görsel Doğrulama ve Sorgulama. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 93-103). European Journalism Centre.
  • Gül, K. (2024). Yeni Medyada Yalan Haber Olgusu ve Doğrulama Platformu Olarak Teyit.Org Üzerine Bir İnceleme. Yeni Medyada Yalan Haber Olgusu ve Doğrulama Platformu Olarak Teyit.Org Üzerine Bir İnceleme, 16(3), 419-458.
  • Güngör, M. (2023). Yeni Medyaya Güven Algisinin Belirleyicileri: Haber Kaynaklari, Haber Değer Etmenleri ve Kullanim Motivasyonlari [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güz, N., Yegen, C., & Yanık, H. (2017). Haber ve Bilgi Alma Aracı Olarak Yeni Medya: Muş İli Örneği. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(4), 1404-1417. https://doi.org/10.24289/ijsser.312902
  • Hassan, M. Ş. (2024). Post-Truth Manzarada Bilim İletişimi ve Bilim Haberleri. Içinde F. Çelik (Ed.), İletişim Perspektifinden Post-Truth Fenomeni (ss. 17-30). Eğitim Yayınevi.
  • Hermida, A. (2010). Twittering The News: The Emergence Of Ambient Journalism. Journalism Practice, 4(3), 297-308. https://doi.org/10.1080/17512781003640703
  • Hermida, A. (2012). Social Journalism: Exploring how Social Media is Shaping Journalism. Içinde E. Siapera & A. Veglis (Ed.), The Handbook of Global Online Journalism (ss. 309-328). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118313978.ch17
  • İnci, Ü., & Sancı, V. (2023). Afetler Üzerinden Korku Kültürünün Yansıtılış Biçimi: Instagram Örneği. Içinde A. Bilgili (Ed.), Academy 1. Uluslararası Deprem Çalışmaları Kongresi (ss. 288-315). Academy Global Publishing House.
  • Karaarslan, N. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Afet. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 87-98). Akademisyen Kitabevi .
  • Kartal, Ş. (2021). Nitel Araştırmanın Desenlenmesi. Içinde M. Çelebi (Ed.), Nitel Araştırma Yöntemleri (ss. 212-239). Pegem Akademi.
  • Kazaz, M., & Akyüz, S. (2019). Sahte Haber. Literatürk Yayınları.
  • Koçyiğit, A. (2023a). Dijital Çağda Sosyal Medya Kullanımı ve Kriz İletişimi. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Halkla İlişkiler (ss. 57-84). Paradigma Akademi.
  • Koçyiğit, A. (2023b). Olağanüstü Hallerde Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele ve Kriz İletişimi: Kahramanmaraş Depremi Üzerine Bir Analiz. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 10, 68-86. https://doi.org/10.56676/kiad.1264562
  • Koçyiğit, A., & Darı, A. B. (2024). Yapay Zekâ Destekli Dezenformasyonla Mücadele: Yayılma Süreçlerinden Önleme Stratejilerine. Içinde D. Öcal & H. Çiftçi (Ed.), 12. International “Communication In The New World” Congress (ss. 144-151). Iksad Publications.
  • Koçyiğit, A., & Koçyiğit, M. (2023). Dijital Çağda Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Medya Araştırmaları (ss. 177-207). Paradigma Akademi.
  • Koluman, H., Özşirin, S., & Aslan, P. (2024). Kriz Anlarında Kitle İletişim Araçları: Afet Dönemlerinde Televizyon Yayıncılığı Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 205-225. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1349361
  • Kovach, B., & Rosenstiel, T. (2007). Gazeteciliğin Esasları. ODTÜ Yayıncılık.
  • Lee, C. S., & Ma, L. (2012). News sharing in social media: The effect of gratifications and prior experience. Computers in Human Behavior, 28(2), 331-339. https://doi.org/10.1016/j.chb.2011.10.002
  • Lewandowsky, S., Ecker, U. K. H., Seifert, C. M., Schwarz, N., & Cook, J. (2012). Misinformation and Its Correction Continued Influence and Successful Debiasing. Psychological Science in the Public Interest, 13(3), 106-131. https://doi.org/10.1177/1529100612451018
  • Lytvynenko, J. (2020). Son Dakika Gelişmelerinde Sahte Haber ve Bilgi Operasyonlarını Takip Etmek. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 82-92). European Journalism Centre.
  • Mendoza, M., Poblete, B., & Castillo, C. (2010). Twitter Under Crisis: Can We Trust What We RT? Proceedings of the First Workshop on Social Media Analytics, 71-79. https://doi.org/10.1145/1964858.1964869
  • Mirbabaie, M., Ehnis, C., Stieglitz, S., Bunker, D., & Rose, T. (2021). Digital Nudging in Social Media Disaster Communication. Information Systems Frontiers, 23(5), 1097-1113. https://doi.org/10.1007/s10796-020-10062-z
  • Oh, O., Agrawal, M., & Rao, H. R. (2013). Community Intelligence and Social Media Services: A Rumor Theoretic Analysis of Tweets During Social Crises. MIS Quarterly, 37(2), 407-426.
  • Olkun, E. O., & Balcı, Ş. (2024). Üniversite Öğrencileri Arasında Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FoMO) ile Yalan Haber Paylaşımı Arasındaki İlişkide Sosyal Medya Kullanımının Aracılık Rolü. Yuksekogretim Dergisi, 14(2), 23-36. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1277063
  • Önier, G. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Şiddet. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 115-132). Akademisyen Kitabevi .
  • Öymez, H. (2023). “Haberciliğin Etik ve Evrensel İlkeleri Olağanüstü Dönemlerde de Geçerlidir”. TRT Akademi, 8(18), 670-679. https://doi.org/10.37679/trta.1307240
  • Özcan, F., & Işık, İ. (2023). Kahramanmaraş Depremi Çerçevesinde Sosyal Medya ve Kriz Yönetimi. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Halkla İlişkiler (ss. 85-108). Paradigma Akademi.
  • Öze, N. (2020). Kuzey Kibrıs’ta İnternet Tabanli Kaynaklardan Haber Okuma: Okuyucudaki Değişim ve Güven İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(1), 363-386. https://doi.org/10.19145/e-gifder.649596
  • Özhan, Y., Balkaç, N., Ersoy, M. A., Tokaz, M., & Durmuş, Ü. G. (2023). Olağanüstü Dönemlerde Habercilik. TRT Akademi, 8(18), 680-699. https://doi.org/10.37679/trta.1307251
  • Pazarbaşı, B. (2020). Dijital Çağda “Habere İnanmıyorsunuz” Sahte Haber, Gazetecilik/ ve Gerçek. Içinde S. K. Akgül & B. Pazarbaşı (Ed.), Dijitalin Ritmi: İletişim, Medya ve Kültür Alanlarında Yeni Perspektifler (ss. 202-227). Hiperlink Yayınları.
  • Pierri, F., DeVerna, M. R., Yang, K.-C., Axelrod, D., Bryden, J., & Menczer, F. (2023). One Year of COVID-19 Vaccine Misinformation on Twitter: Longitudinal Study. Journal of Medical Internet Research, 25. https://doi.org/10.2196/42227
  • Posetti, J. (2022). Haber Endüstrisinin Dönüşümü: Dijital Teknoloji, Sosyal Platformlar ve Yanlış Bilgi ve Dezenformasyonun Yayılımı. Içinde I. Cherilyn & P. Julie (Ed.), Gazetecilik, ‘Sahte Haber’ ve Dezenformasyon (ss. 57-72). Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO).
  • Reader, B. (2015). Audience Feedback in the News Media. Routledge.
  • Sawaneh, I. A. (2020). The Effects of Social Media on Public Emergency Response Mechanisms in Sierra Leone. Asian Journal of Interdisciplinary Research, 19-31. https://doi.org/10.34256/ajir20232
  • Schlapp, H. (2013). Gazeteciliğe Giriş. Vestfalya Eyaletler Yayınevi.
  • Seddighi, H., Salmani, I., & Seddighi, S. (2020). Saving Lives and Changing Minds with Twitter in Disasters and Pandemics: A Literature Review. Journalism and Media, 1(1), 59-77. https://doi.org/10.3390/journalmedia1010005
  • Segado-Boj, F., Díaz-Campo, J., & Quevedo Redondo, R. (2019). Influence of the “News Finds Me” Perception on News Sharing and News Consumption on Social Media. Communication Today, 10(2), 90-104.
  • Semiz Türkoğlu, H. (2024). Sosyal Medyada Yanlış Bilinç İnşası: Gazze’ye Yönelik İsrail Saldırılarının Dezenformasyon Boyutu. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21, 28-47. https://doi.org/10.58793/marusad.1498542
  • Serin, E., & Ünlü, S. (2024). Sosyal Medya Çağının Salgını Bilgi Dezenformasyonu: Twitter Üzerinden 6 Şubat Kahramanmaraş Depremi Hakkında Bir Değerlendirme. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-16. https://doi.org/10.59534/jcss.1333439
  • Shu, K., Bhattacharjee, A., Alatawi, F., Nazer, T. H., Ding, K., Karami, M., & Liu, H. (2020). Combating Disinformation in a Social Media Age. WIREs Data Mining and Knowledge Discovery, 10(6). https://doi.org/10.1002/widm.1385
  • Simon, T., Goldberg, A., & Adini, B. (2015). Socializing in emergencies—A review of the use of social media in emergency situations. International Journal of Information Management, 35(5), 609-619. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2015.07.001
  • Sönmez, V., & Alacapınar, F. (2019). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
  • Sucu, İ. (2020). İletişimde Yeni Medyanın Getirdiği Değişimler, Gazetecilik ve Haber İletişiminde Dönüşüm. Içinde S. Gezgin & H. Çiftçi (Ed.), Dijital Çağda Değişen Gazete ve Gazeticilik (ss. 39-67). İksad Publishing House.
  • Sungar, A. İ. (2024). Devlet Kurumlarının Kriz Dönemlerinde Dezenformasyonla Mücadele Örneği: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın Deprem Bültenleri Analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şahin, A. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Siber Güvenlik. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 71-86). Akademisyen Kitabevi .
  • Şahin, D., & Zengin Demirbilek, E. (2023). Doğal Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Etkisi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Felaketi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 322-333. https://doi.org/10.52642/susbed.1289335
  • Tandoc, E. C., Lim, Z. W., & Ling, R. (2018). Defining “Fake News”. Digital Journalism, 6(2), 137-153. https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
  • Topsakal, T. (2021). Dijital Ortamda Yanlış Bilgi ve Haberlerin Yayılması: Koronavirüs Salgın Haberlerine Dair Bir İnceleme. İNİF E - Dergi, 6(1), 382-400. https://doi.org/10.47107/inifedergi.867934
  • Uçak, O. (2018). Haber Uygulamaları. Eğitim Yayınevi.
  • Uzun, B. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon: Gazze Savaşına İlişkin Haberlerin Teyit.org Üzerinden İncelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 10(5), 755-765.
  • Uzun, R. (2020). Sahte Haber Oksimoronu Işığında Değişen Haber Ortamını Yeniden Düşünmek. Içinde Ö. Erkmen, B. Ataman, & B. Çoban (Ed.), Yeni Gazetecilik Mecralar, Deneyimler, Olanaklar (ss. 53-81). Kafka.
  • Vis, F. (2013). Twitter As A Reporting Tool For Breaking News: Journalists Tweeting The 2011 UK Riots. Digital Journalism, 1(1), 27-47. https://doi.org/10.1080/21670811.2012.741316
  • Vosoughi, S., Roy, D., & Aral, S. (2018). The Spread of True and False News Online. Science, 359(6380), 1146-1151. https://doi.org/10.1126/science.aap9559
  • Wardle, C. (2020). Bilgi Düzensizliği Çağı. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 9-15). European Journalism Center-Teyit.
  • Yanar, O. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Siyaset. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 25-40). Akademisyen Kitabevi .
  • Yıldırım, F. E. (2023). 6 Şubat 2023 Depreminde Türkiye’de Twitter’ın Kullanımı. Intermedia International E-journal, 10(19), 276-292. https://doi.org/10.56133/intermedia.1354699
  • Yıldızgörür, M. R. (2018). Sosyal Medya Güvenirlik Algısının Bilgi Paylaşma Davranışlarıyla İlişkisi: Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Örneği [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yılmaz, A., & Taylan, A. (2015). Alternatif Kamusallık Açısından İnternet Gazeteciliği: Haber Sitelerinde Okuyucu Yorumları. Atatürk İletişim Dergisi, 9, 205-222.
  • Yılmaz, S. S. (2016). Medya Güvenilirliği: Gençlerin Medya Güvenilirliği Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 392-417. https://doi.org/10.19145/guifd.03692

A Study on the Spread of Disinformation, Motivations and Challenges of Correction in Social Media

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 159 - 186, 30.01.2025

Abstract

Disinformation remains one of the most important problems in mass communication. This problem reaches serious levels and becomes dangerous especially in times of emergency. The earthquake, which devastated 11 provinces in Turkey, caused great damage to disinformation. Since intense disinformation started immediately after the earthquake, the Center for Combating Disinformation devoted 93 percent of its bulletins in the first month to correcting erroneous content about the earthquake. This study is based on the question of how successful attempts to combat disinformation have been. The aim of the study is to reveal the efficiency of efforts to combat disinformation and to create a perspective for new measures that can be taken. In the study, Disinformation Bulletins were examined through document analysis; posts on the X platform were evaluated through open content analysis; and the content and motivation of disinformation were analysed through message analysis. The study is important in terms of statistically revealing the persistence of social media in disinformation, showing the motivation and wide spread of disinformation. The 39 disinformation items selected as a sample in the study were viewed 45 million 808 thousand times, 87 percent of the content was not corrected or deleted, and the content was mostly politically motivated. The problem of social media's inability to correct misinformation has once again been revealed. The study revealed that new and different strategies are needed to correct distorted information. After listing the existing suggestions on this issue, new steps for solving the problem were discussed.

References

  • Akgül, M. (2024). Platon’un Mağarasından Dijital İletişim Ağlarına Hakikati Anlatma Çabası: Haber Doğrulama Platformları Üzerine Nitel Bir İnceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(3), 1652-1674. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1506605
  • Alexander, D. E. (2014). Social Media in Disaster Risk Reduction and Crisis Management. Science and Engineering Ethics, 20(3), 717-733. https://doi.org/10.1007/s11948-013-9502-z
  • Anadolu Ajansı. (2018). Muhabir Habercinin Temel Kitabı. Anadolu Ajansı Yayınları.
  • Arklan, Ü., & Koçyiğit, İ. (2024). Afet Dönemlerinde Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılımı: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 525-546. https://doi.org/10.11616/asbi.1453304
  • Aşan, H. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi Sonrası Afet Yönetimi Açısından Sosyal Medya Hesaplarının Güvenirlik Analizi ve Değerlendirilmesi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı-), 411-429. https://doi.org/10.54688/ayd.1412907
  • Atik Taşkıran, İ. (2018). Dijital Gazetelerin Sosyal Medya Stratejileri ve Sosyal Medyanın Haber Okunurluğuna Etkisi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (AKİL), Aralık(30), 218-240.
  • Aydın, A. F. (2023). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Manipülasyon: 2023 Kahramanmaraş Depremi Örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2603-2624. https://doi.org/10.15869/itobiad.1283358
  • Ayman, M. (2013). Küreselleşme ve Sosyal Medya Uygulamaları. Içinde M. C. Öztürk (Ed.), Dijital İletişim ve Yeni Medya (ss. 170-193). Anadolu Üniversitesi.
  • Aziz, A. (2020). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Nobel.
  • Balcı, Ş., Bal, E., & Delal, Ö. (2019). Instagram Kullanım Alışkanlıkları ve Motivasyonları ile Narsisizm Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme: Selçuk Üniversitesi Öğrencileri Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 955-974. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.543430
  • Barman, D., Guo, Z., & Conlan, O. (2024). The Dark Side of Language Models: Exploring the Potential of LLMs in Multimedia Disinformation Generation and Dissemination. Machine Learning with Applications, 16. https://doi.org/10.1016/j.mlwa.2024.100545
  • Becan, C. (2018). Sosyal Medya Bağımlılığının Haber Takibi Motivasyonları Üzerine Etkisi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 238-256. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.350085
  • Berg, B., & Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Eğitim Yayınevi.
  • Broersma, M., & Graham, T. (2013). Twitter As A News Source. Journalism Practice, 7(4), 446-464. https://doi.org/10.1080/17512786.2013.802481
  • Collins, B., Hoang, D. T., Nguyen, N. T., & Hwang, D. (2021). Trends in combating fake news on social media – a survey. Journal of Information and Telecommunication, 5(2), 247-266. https://doi.org/10.1080/24751839.2020.1847379
  • Coşkun, A. (2023). Sosyal Medyada Yalan Haberle Mücadele: Kahramanmaraş Deprem Haberlerinin Teyit.Org Üzerinden İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1151-1181. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1288488
  • Çaba, D. (2019). Sosyal Medya Çağında Gazetecilik ve İnovasyon: Twitter’da Gazetecilik Pratikleri Üzerine Bir Analiz. İlef Dergisi, 6(1), 95-120. https://doi.org/10.24955/ilef.574429
  • Duman, K. (2019). Haber Kaynağı Olarak Sosyal Ağların Kullanımı: Türk İnternet Haber Siteleri Üzerine Bir Analiz. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1637-1654. https://doi.org/10.19145/e-gifder.583735
  • Dursun, Z. (2024). Afet Döneminde Medya Söylemleri. EKEV Akademi Dergisi, 97, 305-319. https://doi.org/10.17753/sosekev.1391142
  • Fallis, D. (2015). What Is Disinformation? Library Trends, 63(3), 401-426. https://doi.org/10.1353/lib.2015.0014
  • Fetzer, J. H. (2004). Disinformation: The Use of False Information. Minds and Machines, 14(2), 231-240. https://doi.org/10.1023/B:MIND.0000021683.28604.5b
  • Fidan, M. E. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Ekonomi. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 41-52). Akademisyen Kitabevi .
  • Geneş, M., & Taydaş, O. (2024). Dezenformasyon ile Algı Yaratmak ve Bilgi Kontrolü: İsrail – Filistin Savaşı Örneği. İletişim ve Diplomasi, 12, 5-24. https://doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1487823
  • Guy, H., Vis, F., & Faulkner, S. (2020). Görsel Doğrulama ve Sorgulama. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 93-103). European Journalism Centre.
  • Gül, K. (2024). Yeni Medyada Yalan Haber Olgusu ve Doğrulama Platformu Olarak Teyit.Org Üzerine Bir İnceleme. Yeni Medyada Yalan Haber Olgusu ve Doğrulama Platformu Olarak Teyit.Org Üzerine Bir İnceleme, 16(3), 419-458.
  • Güngör, M. (2023). Yeni Medyaya Güven Algisinin Belirleyicileri: Haber Kaynaklari, Haber Değer Etmenleri ve Kullanim Motivasyonlari [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güz, N., Yegen, C., & Yanık, H. (2017). Haber ve Bilgi Alma Aracı Olarak Yeni Medya: Muş İli Örneği. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(4), 1404-1417. https://doi.org/10.24289/ijsser.312902
  • Hassan, M. Ş. (2024). Post-Truth Manzarada Bilim İletişimi ve Bilim Haberleri. Içinde F. Çelik (Ed.), İletişim Perspektifinden Post-Truth Fenomeni (ss. 17-30). Eğitim Yayınevi.
  • Hermida, A. (2010). Twittering The News: The Emergence Of Ambient Journalism. Journalism Practice, 4(3), 297-308. https://doi.org/10.1080/17512781003640703
  • Hermida, A. (2012). Social Journalism: Exploring how Social Media is Shaping Journalism. Içinde E. Siapera & A. Veglis (Ed.), The Handbook of Global Online Journalism (ss. 309-328). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118313978.ch17
  • İnci, Ü., & Sancı, V. (2023). Afetler Üzerinden Korku Kültürünün Yansıtılış Biçimi: Instagram Örneği. Içinde A. Bilgili (Ed.), Academy 1. Uluslararası Deprem Çalışmaları Kongresi (ss. 288-315). Academy Global Publishing House.
  • Karaarslan, N. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Afet. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 87-98). Akademisyen Kitabevi .
  • Kartal, Ş. (2021). Nitel Araştırmanın Desenlenmesi. Içinde M. Çelebi (Ed.), Nitel Araştırma Yöntemleri (ss. 212-239). Pegem Akademi.
  • Kazaz, M., & Akyüz, S. (2019). Sahte Haber. Literatürk Yayınları.
  • Koçyiğit, A. (2023a). Dijital Çağda Sosyal Medya Kullanımı ve Kriz İletişimi. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Halkla İlişkiler (ss. 57-84). Paradigma Akademi.
  • Koçyiğit, A. (2023b). Olağanüstü Hallerde Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele ve Kriz İletişimi: Kahramanmaraş Depremi Üzerine Bir Analiz. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 10, 68-86. https://doi.org/10.56676/kiad.1264562
  • Koçyiğit, A., & Darı, A. B. (2024). Yapay Zekâ Destekli Dezenformasyonla Mücadele: Yayılma Süreçlerinden Önleme Stratejilerine. Içinde D. Öcal & H. Çiftçi (Ed.), 12. International “Communication In The New World” Congress (ss. 144-151). Iksad Publications.
  • Koçyiğit, A., & Koçyiğit, M. (2023). Dijital Çağda Sosyal Medyada Dezenformasyonla Mücadele. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Medya Araştırmaları (ss. 177-207). Paradigma Akademi.
  • Koluman, H., Özşirin, S., & Aslan, P. (2024). Kriz Anlarında Kitle İletişim Araçları: Afet Dönemlerinde Televizyon Yayıncılığı Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 205-225. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1349361
  • Kovach, B., & Rosenstiel, T. (2007). Gazeteciliğin Esasları. ODTÜ Yayıncılık.
  • Lee, C. S., & Ma, L. (2012). News sharing in social media: The effect of gratifications and prior experience. Computers in Human Behavior, 28(2), 331-339. https://doi.org/10.1016/j.chb.2011.10.002
  • Lewandowsky, S., Ecker, U. K. H., Seifert, C. M., Schwarz, N., & Cook, J. (2012). Misinformation and Its Correction Continued Influence and Successful Debiasing. Psychological Science in the Public Interest, 13(3), 106-131. https://doi.org/10.1177/1529100612451018
  • Lytvynenko, J. (2020). Son Dakika Gelişmelerinde Sahte Haber ve Bilgi Operasyonlarını Takip Etmek. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 82-92). European Journalism Centre.
  • Mendoza, M., Poblete, B., & Castillo, C. (2010). Twitter Under Crisis: Can We Trust What We RT? Proceedings of the First Workshop on Social Media Analytics, 71-79. https://doi.org/10.1145/1964858.1964869
  • Mirbabaie, M., Ehnis, C., Stieglitz, S., Bunker, D., & Rose, T. (2021). Digital Nudging in Social Media Disaster Communication. Information Systems Frontiers, 23(5), 1097-1113. https://doi.org/10.1007/s10796-020-10062-z
  • Oh, O., Agrawal, M., & Rao, H. R. (2013). Community Intelligence and Social Media Services: A Rumor Theoretic Analysis of Tweets During Social Crises. MIS Quarterly, 37(2), 407-426.
  • Olkun, E. O., & Balcı, Ş. (2024). Üniversite Öğrencileri Arasında Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FoMO) ile Yalan Haber Paylaşımı Arasındaki İlişkide Sosyal Medya Kullanımının Aracılık Rolü. Yuksekogretim Dergisi, 14(2), 23-36. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1277063
  • Önier, G. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Şiddet. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 115-132). Akademisyen Kitabevi .
  • Öymez, H. (2023). “Haberciliğin Etik ve Evrensel İlkeleri Olağanüstü Dönemlerde de Geçerlidir”. TRT Akademi, 8(18), 670-679. https://doi.org/10.37679/trta.1307240
  • Özcan, F., & Işık, İ. (2023). Kahramanmaraş Depremi Çerçevesinde Sosyal Medya ve Kriz Yönetimi. Içinde A. B. Darı (Ed.), Dijital Çağda Halkla İlişkiler (ss. 85-108). Paradigma Akademi.
  • Öze, N. (2020). Kuzey Kibrıs’ta İnternet Tabanli Kaynaklardan Haber Okuma: Okuyucudaki Değişim ve Güven İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(1), 363-386. https://doi.org/10.19145/e-gifder.649596
  • Özhan, Y., Balkaç, N., Ersoy, M. A., Tokaz, M., & Durmuş, Ü. G. (2023). Olağanüstü Dönemlerde Habercilik. TRT Akademi, 8(18), 680-699. https://doi.org/10.37679/trta.1307251
  • Pazarbaşı, B. (2020). Dijital Çağda “Habere İnanmıyorsunuz” Sahte Haber, Gazetecilik/ ve Gerçek. Içinde S. K. Akgül & B. Pazarbaşı (Ed.), Dijitalin Ritmi: İletişim, Medya ve Kültür Alanlarında Yeni Perspektifler (ss. 202-227). Hiperlink Yayınları.
  • Pierri, F., DeVerna, M. R., Yang, K.-C., Axelrod, D., Bryden, J., & Menczer, F. (2023). One Year of COVID-19 Vaccine Misinformation on Twitter: Longitudinal Study. Journal of Medical Internet Research, 25. https://doi.org/10.2196/42227
  • Posetti, J. (2022). Haber Endüstrisinin Dönüşümü: Dijital Teknoloji, Sosyal Platformlar ve Yanlış Bilgi ve Dezenformasyonun Yayılımı. Içinde I. Cherilyn & P. Julie (Ed.), Gazetecilik, ‘Sahte Haber’ ve Dezenformasyon (ss. 57-72). Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO).
  • Reader, B. (2015). Audience Feedback in the News Media. Routledge.
  • Sawaneh, I. A. (2020). The Effects of Social Media on Public Emergency Response Mechanisms in Sierra Leone. Asian Journal of Interdisciplinary Research, 19-31. https://doi.org/10.34256/ajir20232
  • Schlapp, H. (2013). Gazeteciliğe Giriş. Vestfalya Eyaletler Yayınevi.
  • Seddighi, H., Salmani, I., & Seddighi, S. (2020). Saving Lives and Changing Minds with Twitter in Disasters and Pandemics: A Literature Review. Journalism and Media, 1(1), 59-77. https://doi.org/10.3390/journalmedia1010005
  • Segado-Boj, F., Díaz-Campo, J., & Quevedo Redondo, R. (2019). Influence of the “News Finds Me” Perception on News Sharing and News Consumption on Social Media. Communication Today, 10(2), 90-104.
  • Semiz Türkoğlu, H. (2024). Sosyal Medyada Yanlış Bilinç İnşası: Gazze’ye Yönelik İsrail Saldırılarının Dezenformasyon Boyutu. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21, 28-47. https://doi.org/10.58793/marusad.1498542
  • Serin, E., & Ünlü, S. (2024). Sosyal Medya Çağının Salgını Bilgi Dezenformasyonu: Twitter Üzerinden 6 Şubat Kahramanmaraş Depremi Hakkında Bir Değerlendirme. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-16. https://doi.org/10.59534/jcss.1333439
  • Shu, K., Bhattacharjee, A., Alatawi, F., Nazer, T. H., Ding, K., Karami, M., & Liu, H. (2020). Combating Disinformation in a Social Media Age. WIREs Data Mining and Knowledge Discovery, 10(6). https://doi.org/10.1002/widm.1385
  • Simon, T., Goldberg, A., & Adini, B. (2015). Socializing in emergencies—A review of the use of social media in emergency situations. International Journal of Information Management, 35(5), 609-619. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2015.07.001
  • Sönmez, V., & Alacapınar, F. (2019). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık.
  • Sucu, İ. (2020). İletişimde Yeni Medyanın Getirdiği Değişimler, Gazetecilik ve Haber İletişiminde Dönüşüm. Içinde S. Gezgin & H. Çiftçi (Ed.), Dijital Çağda Değişen Gazete ve Gazeticilik (ss. 39-67). İksad Publishing House.
  • Sungar, A. İ. (2024). Devlet Kurumlarının Kriz Dönemlerinde Dezenformasyonla Mücadele Örneği: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın Deprem Bültenleri Analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şahin, A. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Siber Güvenlik. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 71-86). Akademisyen Kitabevi .
  • Şahin, D., & Zengin Demirbilek, E. (2023). Doğal Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Etkisi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Felaketi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 322-333. https://doi.org/10.52642/susbed.1289335
  • Tandoc, E. C., Lim, Z. W., & Ling, R. (2018). Defining “Fake News”. Digital Journalism, 6(2), 137-153. https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
  • Topsakal, T. (2021). Dijital Ortamda Yanlış Bilgi ve Haberlerin Yayılması: Koronavirüs Salgın Haberlerine Dair Bir İnceleme. İNİF E - Dergi, 6(1), 382-400. https://doi.org/10.47107/inifedergi.867934
  • Uçak, O. (2018). Haber Uygulamaları. Eğitim Yayınevi.
  • Uzun, B. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon: Gazze Savaşına İlişkin Haberlerin Teyit.org Üzerinden İncelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 10(5), 755-765.
  • Uzun, R. (2020). Sahte Haber Oksimoronu Işığında Değişen Haber Ortamını Yeniden Düşünmek. Içinde Ö. Erkmen, B. Ataman, & B. Çoban (Ed.), Yeni Gazetecilik Mecralar, Deneyimler, Olanaklar (ss. 53-81). Kafka.
  • Vis, F. (2013). Twitter As A Reporting Tool For Breaking News: Journalists Tweeting The 2011 UK Riots. Digital Journalism, 1(1), 27-47. https://doi.org/10.1080/21670811.2012.741316
  • Vosoughi, S., Roy, D., & Aral, S. (2018). The Spread of True and False News Online. Science, 359(6380), 1146-1151. https://doi.org/10.1126/science.aap9559
  • Wardle, C. (2020). Bilgi Düzensizliği Çağı. Içinde C. Silverman (Ed.), Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı (ss. 9-15). European Journalism Center-Teyit.
  • Yanar, O. (2024). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Siyaset. Içinde H. Ö. Ilgın (Ed.), Tüm Yönleriyle Sosyal Medyada Dezenformasyon - 1 (ss. 25-40). Akademisyen Kitabevi .
  • Yıldırım, F. E. (2023). 6 Şubat 2023 Depreminde Türkiye’de Twitter’ın Kullanımı. Intermedia International E-journal, 10(19), 276-292. https://doi.org/10.56133/intermedia.1354699
  • Yıldızgörür, M. R. (2018). Sosyal Medya Güvenirlik Algısının Bilgi Paylaşma Davranışlarıyla İlişkisi: Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Örneği [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yılmaz, A., & Taylan, A. (2015). Alternatif Kamusallık Açısından İnternet Gazeteciliği: Haber Sitelerinde Okuyucu Yorumları. Atatürk İletişim Dergisi, 9, 205-222.
  • Yılmaz, S. S. (2016). Medya Güvenilirliği: Gençlerin Medya Güvenilirliği Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 392-417. https://doi.org/10.19145/guifd.03692
There are 82 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Journalism, Communication Studies, New Media
Journal Section Türkçe Araştırma Makaleleri
Authors

Mustafa Güngör 0000-0002-1638-9773

Kader Eşiyok 0000-0002-1112-1399

Publication Date January 30, 2025
Submission Date August 14, 2024
Acceptance Date December 31, 2024
Published in Issue Year 2025 Volume: 12 Issue: 1

Cite

APA Güngör, M., & Eşiyok, K. (2025). Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılması, Motivasyonları ve Düzeltme Zorlukları Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 12(1), 159-186.