Şiirde Anlatı ve İmge Analizi: “Meryem” Şiirine Yeni Bir Yaklaşım

Year 2025, Issue: 89, 187 - 208, 20.12.2025

Esra Kürüm , Bilge Işık Ayber

https://doi.org/10.32704/erdem.2025.89.187

Abstract

Şiir, insanlık tarihinin en derin köklerine kadar uzanan, evrensel bir sanat formu olarak kabul edilir. Dilin estetik kullanımıyla öne çıkan şiir; ritim, ses, duygu ve imge gibi çeşitli ögeleri bir araya getirerek, okuyucularına yeni bir anlam evreni sunar. Şiirin katmanlı ve derin bir yapısı vardır. Bu yapı, okuyucuya şiiri kendi kişisel deneyimleri ve duygularıyla ilişkilendirme fırsatı sunar. Dolayısıyla, her bir okuyucu, aynı şiiri farklı bir perspektiften değerlendirerek, şiire kendine özgü bir yorum katar. Bu özelliğiyle şiir, çok sayıda farklı yorum ve anlamın ortaya çıkmasına imkân tanır. Her okuyucunun duygu dünyası, deneyimleri ve bakış açısı farklı olduğundan şiir de her defasında yeni bir şekilde yorumlanabilir.
İnsanın anlam arayışı, şiirin ortaya çıkışı kadar eski bir kökene sahiptir. Önüne konulan şeyin altını kazımak isteyen insan şiirle karşılaştığında da bunu yapmak ister. Bu da insanı kelimelerin beraberinde birçok alt anlam getirdiği şiirde çözümlemeler yapmaya götürür. Şiirin katmanlı yapısı da bu denli anlam arayışlarına oldukça müsaittir. Şiir tahlili, bu anlam arayışına bir yol bulma amacını taşır. Şiirin derinlemesine incelenmesi, içsel ögelerin ve dilin kullanımının daha iyi anlaşılmasını sağlar. Edebiyat alanında çeşitli kuramlar ve yöntemler de şiirlerin tahlil edilmesini ve derinlemesine incelenmesini sağlar. Bu bağlamda şiirler üzerine yapılan tahliller, şiirin derinliklerine ışık tutar ve farklı perspektiflerden yeni tahliller yapma fırsatı sunabilir. Kemal Özer, İkinci Yeni Şiir hareketinin ve Türk şiir dünyasının dikkate değer kalemlerinden biridir. İlk dönem şiirlerinde genellikle kapalı, imgeci ve derin anlamlılığı yansıtan şair, yazın hayatının ikinci döneminde toplum gerçekliğini dikkate alarak eserler verme yolunu seçmiştir. Özer’in İkinci Yeni hareketine paralel ancak şahsına münhasır kalemi, çağdaşı birçok şair ve eleştirmenin dikkatini çekmiş, eserleri üzerine onlarca araştırma yapılmış, deneme ve eleştiri yazıları yazılmıştır. Özer’in şiirlerinde kullandığı imge haritasının genişliği, anlam, ses ve söz dizimi sapmaların fazlalığı, bu şiirlere anlam yükleme işini oldukça güçleştirmiştir. Öyle ki, her okuyan kendi anlam evreninde bir yakıştırma ile bu şiirlere yaklaşmaktadır. Kemal Özer’in ilk şiir kitabının başına aldığı “Meryem” şiiri, eleştirmenlerin farklı bakış açılarıyla değerlendirdiği imgeli şiirlerdendir. Bu durum, “Meryem” şiirinin çok çeşitli yorumlamalara açık olmasına olanak tanır. Bu şiir üzerine yapılmış iki okuma çalışmasının birbirine koşut kimi kısımları olmasına rağmen büyük oranda farklılık göstermesi bu çalışmanın çıkış noktası olmuştur. Tahlillerden ilki bir dönem Kemal Özer’in de hocası olmuş Mehmet Kaplan’a, diğeri ise Varlık dergisinde yazısına denk geldiğimiz yazar Süreyya Evren’e aittir. Bu çalışmada Kemal Özer’in “Meryem” şiiri üzerinde yapılan tahliller incelenip “Meryem” şiirine farklı perspektiften yeni bir tahlil denemesi yapılacaktır.

Keywords

Şiir , İmge analizi , Yorum çeşitliliği , Meryem , Kemal Özer

Ethical Statement

Çalışma etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Narrative and Imagery Analysis in Poetry: A New Approach to the “Meryem” Poem

Abstract

Poetry is considered a universal art form that goes back to the deepest roots of human history. Poetry, which stands out with its aesthetic use of language, offers its readers a new universe of meaning by bringing together various elements such as rhythm, sound, emotion and image. Poetry has a layered and deep structure. This structure offers the reader the opportunity to associate the poem with his/her own personal experiences and feelings. Therefore, each reader evaluates the same poem from a different perspective and adds a unique interpretation to the poem. With this feature, the poem enables the emergence of many different interpretations and meanings. Since each reader’s emotional world, experiences and point of view are different, the poem can be interpreted in a new way each time.
The human search for meaning has an origin as old as the emergence of poetry. People who want to scrape the bottom of whatever is put in front of them also want to do this when they encounter poetry. This leads people to make analyses in poetry where words bring many sub-meanings with them. The layered structure of poetry is also quite suitable for such a search for meaning. Poetry analysis aims to provide an answer to this search for meaning. In-depth analysis of poetry provides a better understanding of the internal elements and the use of language. Various theories and methods in the field of literature enable poems to be analysed and examined in depth. In this context, analyses of poems shed light on the depths of poetry and offer the opportunity to make new analyses from different perspectives.
Kemal Özer’s poem ‘Meryem’, which opens his first book of poems, is one of the imagist poems that critics evaluate from different perspectives. This situation allows ‘Meryem’ to be open to various interpretations. The fact that the two analyses of this poem differ to a great extent although they have some parallel parts has been the starting point of this study. The first of these analyses belongs to Mehmet Kaplan, who was also Kemal Özer’s teacher for a while, and the other one belongs to Süreyya Evren, a writer whose articles we have come across in Varlık Magazine. In this study, the analyses made on Kemal Özer’s poem ‘Meryem’ will be analysed and a new analysis will be attempted on the poem ‘Meryem’ from a different perspective.

Keywords

Poetry , Image analysis , Variety of interpretation , Meryem , Kemal Özer

Ethical Statement

The study does not require ethics committee approval, and the data used were obtained through a literature review / published sources. It is declared that scientific and ethical principles were followed during the preparation of the study and that ali referenced works are listed in the bibliography.

References

• Aksan, Doğan (2013). Şiir dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aktaş, Şerif (2015). Şiir Tahlili Teori ve Uygulama, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Aydoğdu, Y. (2017). “İkinci Yeni’den Toplumcu Şiire: Kemal Özer’in Şiir Serüveni”, Turkish Studies, 12(7), s. 75-92.
• Balık, Macit (2020). “Kemal Özer” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü içinde, Erişim adresi: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ozer-kemal (Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2024).
• Eliot, T.S. (1990). Edebiyat Üzerine Düşünceler, çev. S. Kantarcıoğlu, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Enginün, İnci (2006). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Evren, Süreyya (1994). “Kemal Özer’in Meryem Şiiri Üzerine Bir Çalışma ve Birkaç Değinme”, Varlık, Ekim 1994, s. 50-51.
• Evren, Süreyya (1999). “Kemal Özer’in Meryem Şiiri Üzerine Bir Çalışma ve Birkaç Değinme”, Eleştirilerin Gündeminde, haz. Kemal Özer, İstanbul: Yordam Kitapları, s. 259-263.
• Harman, Ömer Faruk (2004). “Meryem”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 29, s. 236-242.
• Hızlan, Doğan (1968). “Biçimin Büyük Ustası ya da Yabansının Şiiri Kemal Özer”, Papirüs, 23, s. 49-54.
• Kaplan, Mehmet (1959). “Meryem”, Çağrı, 19, s. 3.
• Kaplan, Mehmet (1999). “Meryem”, Eleştirilerin Gündeminde, haz. Kemal Özer, İstanbul: Yordam Kitapları, s. 13-16.
• Karaca, Alaaddin (2005). İkinci Yeni Poetikası, Ankara: Hece Yayınları.
• Kolcu, Ali İhsan (2008). Edebiyat Kuramları, Erzurum: Salkım Söğüt Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim Meali. (2011), haz. Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Mehmet Fuat (1960). Düşünceye Saygı, İstanbul: De Yayınevi.
• Öngören, Ferit (1999). “Kemal Özer’in Son Kitabı Üstüne”, Eleştirilerin Gündeminde, haz. Kemal Özer, İstanbul: Yordam Kitapları, s. 32- 34.
• Özer, Kemal (1973). Kavganın Yüreği, İstanbul: Yücel Yayınları.
• Özer, Kemal (1976). “Kendi Anlatımıyla Yaşam Öyküsü”, Öykü Dergisi, 6, s. 22-27.
• Özer, Kemal (1989). Gül Yordamı, Ölü Bir Yaz, Tutsak Kan, İstanbul: Yordam Kitapları.
• Özer, Kemal (1999). Gölgeden Güneşe, İstanbul: Yordam Kitapları.
• Özer, Kemal (1999). İkinci Yeniden Toplumcu Şiire, İstanbul: Yordam Yayınları.
• Özmen, Taner (2015). “Kemal Özer’in Çıkışı”, Türk Dili Dergisi, 7, s. 29- 33.
• Reyhanoğulları, Gökhan (2021). “Şiir ve Unsurlarının Anlamla İlişkiselliği Üzerine”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(2), s. 594-615.
• Yavuz, Hilmi (1999). “Kavganın Yüreği”, Eleştirilerin Gündeminde, haz. Kemal Özer, İstanbul: Yordam Kitapları, s. 37-39.