Özbek Destanı Erali ve Şirali’de Geçen Deyimler

Year 2018, Issue: 74, 35 - 62, 24.06.2018

Hasan Ali Çetin

https://doi.org/10.32704/erdem.450080

Abstract

Destan metinleri, bir milletin tarih sahnesinde yerini aldığı dönemden başlayarak bugüne taşıdığı kültür kodlarını gösteren en önemli edebiyat
metinlerindendir. Erali ve Şirali Destanı da Özbek Türklerinin zengin sözlü kültür mirasından izler taşımaktadır. Destanda diğer destan metinlerinde olduğu gibi manzum ve düzyazı bölümleri mevcuttur. Erali ve Şirali, destana adını veren iki kardeşin adıdır. Bu destanda Erali ve Şirali’nin hayatı destan diliyle, renkli sahne tasvirleri ve diyaloglarla anlatılmıştır. Destan, Türkçenin zengin söz varlığı öğelerinden birisi olan deyimler bakımından incelenmiştir. Tespit edilen deyimlerin Özbek ve Türkiye Türkçesindeki şekilleri, anlamları, destan metni içindeki örnek cümleleri ve destan içindeki sayfa ve satır numaraları birlikte verilmiştir. Tespit edilen deyimlerin tematik sınıflandırılması da yapılmıştır.

Keywords

Deyim, Destan, Erali ve Şirali Destanı, Töre Mirzayev

References

• Aksan, Doğan (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım (1984). Atasözleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım (1988). Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Elçin, Şükrü (1986). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fedakar, Selami (2009). Özbek Destanları 1 Erali ve Şirali, Özbek Türkçesi Metin: Prof. Dr. Töre Mirzayev, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gürsoy Naskali, Emine (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu,Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatipoğlu, Vecihe (1982). Türkçenin Sözdizimi, Ankara: DTCF Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1992) Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dili Araştırma Kurumu (1935). Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu,İstanbul: Devlet Basımevi.
• Sinan, Ahmet Turan (2015). Türkçenin Deyim Varlığı, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Topaloğlu, Ahmet (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Türk Dil Kurumu ( 2011), Türkçe Sözlük, Ankara.
• Türk Lehçeleri Sözlüğü I (1991). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Üşenmez, Emek (2012). Modern Özbek Türkçesi (Giriş-Özbekistan-Dil Tarihi-Metinler-Gramer-Sözlük), İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Vardar, Berke (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: abc Kitabevi.
• Yaman, Ertuğrul – Mahmud, Nizamiddin (1998). Özbek Türkçesi – TürkiyeTürkçesi ve Türkiye Türkçesi - Özbek Türkçesi Karşılıklar Kılavuzu, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri(26.03.2018).