Veysî’nin Sosyal Tenkit İçerikli Kasides

Year 2013, Issue: 64, 31 - 48, 06.06.2013

Hasan Gültekin

Abstract

17. asrın ünlü nasiri Veysî’nin kaleme aldığı kaside formundaki bu şiir,
dönemin sosyal yaşantısına bireysel ve kurumsal açıdan ağır eleştiri
ler getirmektedir. 17. asrın diğer şair ve yazarlarının, toplumun içinde
bulunduğu duruma dair eleştirel yaklaşımlarına benzer nitelikteki bu
eleştirilerin dozu bazen çok yüksektir. Devlet yönetimindeki zafiyetleri
göstermek isteyen Veysî, padişaha devlet yönetimindeki kişilerin zu
lüm ve keyfi davranışlarının halkın huzurunu bozduğunu belirtip, tek
tek görevlerini sayarak kurumları ve yöneticilerini eleştirmektedir. Ada
letin ve kanun hâkimiyetinin zalimlerin eline geçmiş olmasından duy
duğu endişesinin korkuya dönüştüğünü, fakat devleti, içinde bulun
duğu kötü durumdan kurtaracak adaletli bir padişahın geleceğinden
umutlu olduğunu söylemektedir.

Keywords

s: Divan literature, 17th century, Veysî, social criticism, qa sida, justice, communal degeneratio

Veysî's Ode Containing Social Criticism

Abstract

Famous prose writer of the 17th century Veysi had wrote this poem in the
form of the qasida in which individual and institutional aspects of the pe
riod to life has brought harsh criticism. 17th century poets and other writ
ers critical of the society about the situation similar to the dose of this crit
icism is sometimes very high. Veysi wants to show to sultan weaknesses
in the management states, government persecution of the people and the
arbitrary behavior of the public disquiet indicate whether the individual
tasks are considered critical to the institutions and managers. Justice and
the rule of law to be passed into the hands of the tyrant’s fear has turned
into concern, but the state in which to recover from the bad situation is
fairly hopeful about the future of a monarch has said

Keywords

Divan literature, 17th century, Veysî, social criticism, qa sida, justice, communal degeneration

References

• Bilkan, Ali Fuat (1994), “Devleti Yiyen Kurtlar (Nâbî’nin Bir Kasidesine Göre 17. yüzyılda Sadâret Makamı)”, Dergâh, C. 5, S. 52, s.10-12.
• _____, (2002), Hayrî-nâme’ye Göre XVII. Yüzyılda Osmanlı Düşünce Hayatı, Ankara: Akçağ Yay.
• Çavuşoğlu, Mehmed (1986), “Kaside”, Türk Dili-Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), S. 415-417, s. 17-77.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (1981), “Mesih ve Mehdi İnancı Üzerine (Mezhepler Tarihi Açısından Bir Bakış), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 25, s. 179-214.
• Gibb, E. J. Wilkinson (1999), Osmanlı Şiir Tarihi, I-V Cilt, (tercüme eden:Ali Çavuşoğlu), Ankara: Akçağ Yay.
• Gökyay, O. Şaik (1980), Kâtip Çelebi-Mîzanü’l-Hakk fî İhtiyari’l-Ahakk, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Horata, Osman (2009), Has Bahçede Hazan Vakti-XVIII. Yüzyıl: Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yay.
• Kanar, M. (1986), “Veysî”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yay. C. 13, s. 308-309
• Koçi Bey (1303), Koçi Bey RisâlesiNizâm-ı Devlete Müteallik Göriceli Koçi Bey’in Râbi Sultân Murâd Hân-ı Gâzî’ye Takdîm Eylediği Risâledir, Konstantiniyye: Matbaa-i Ebuzziyâ.
• Kortantamer, Tunca (1993), “17. Yüzyıl Şâiri Atâyî’nin Hamse’sinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Görüntüsü”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Ankara: Akçağ Yay. s. 89-151,
• _____, Tunca (1993), “Nâbî’nin Osmanlı İmparatorluğu’nu Eleştirisi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Ankara: Akçağ Yay. s. 151-192,
• _____, Tunca (1997), Nev’izâde Atâyî ve Hamsesi, İzmir: Ege Üniversitesi Yay.
• Kut (Alpay), Günay (1971), “Veysî’nin Divanında Bulunmayan Bir Kasidesi Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1970, s. 169-178.
• Küçük, Sabahattin (1985), “Divan Edebiyatı’nda Sosyal Tenkit: Ebubekir Kânî Efendi’nin Hasbihâli”, Türk Kültürü, C.23, S. 262, s. 121-128.
• Selçuk, Bahir (2009), “Nergisî’nin Meşâkku’l-Uşşâk’ında Osmanlı Toplum Hayatından Yansımalar”, Bilig, S. 49, s.161-176.
• Tuğluk, Halil İbrahim (2008), “17. Yüzyıla Ait Harekeli İki Metinde Bazı İmlâ Özellikleri”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S.3/6, s. 612-630.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (trs.), Büyük Osmanlı Tarihi, 1-6, Ankara: TTK Yay.
• Yeniterzi, Emine (2000), “Divan Şiirinde Osmanlı Devletindeki Sosyal, Ahlaki ve İktisadî Çözülmenin Akisleri”, S.Ü Uluslar arası Kuruluşunun 700.Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, 7-9 Nisan 1999,Bildiriler, s. 361-377, Konya.