Geriye Dönenlerin Toplumla Yüzleşmesi: Peyami Safa’dan “Mahşer” Telaşı

Year 2012, Issue: 62, 179 - 190, 01.04.2012

Sema Özher Koç

Abstract

Peyami Safa, romanlarında Türk toplumunun radikal dönüşümler
yaşadığı zamanlara yer vermekle Türk insanının sosyo-kültürel yapısına
ayna tutmuş olur.

Savaş, toplum yaşamında radikal dönüşümler yaratan olgulardan
birisidir ve insanları üç sınıfa ayırır: Savaş bittiğinde her şeyin güzel
olacağına inananlar ki onlar geri dönmezler; geride kalıp kendini
kurtaranlar ki onlar işbirlikçilerdir; geriye dönüp hayal kırıklığı
yaşayanlar ki onlar döndüğüne pişman olanlardır. Bir Çanakkale
gazisinin İstanbul’a dönüşüyle beraber yaşadığı olayları içeren Mahşer
romanı, savaştan dönenlerin toplumla yüzleşmesini anlatır. Askeri
güçler tarafından şüpheli görüldüğü için ilk bozgunu yaşayan başkişi
Nihat, Galata-Nişantaşı-Beyoğlu etrafında konuşlanmış yolsuzluk,
suistimal ve ahlâki çözülüşe tanık oldukça cephede canını verenlerin
kimin için öldüğünü sorgulamaya başlar. Olaylarla birlikte hayal
kırıklığı da artan başkişinin yaşadığı intihar girişimi bu yüzleşmenin
acı sonuçlarını göstermesi bakımından önemlidir. Başkişinin içinde
bulunduğu bunalım ve kaos hali tek kelimeyle anlatılabilir: Mahşer!

Peyami Safa, başkişi Nihat aracılığıyla Kurtuluş Savaşı’nı da verecek
olan bir neslin içsel karmaşasını/hayal kırıklıklarını gözler önüne serer.
Romanın bu bağlamda çözümlenmesi savaşın yarattığı toplumsal
çözülüşün ve yozlaşmanın boyutlarını yansıtmaya yardım edecektir.

Keywords

Türk romanı, Peyami Safa, roman çözümleme, savaş ve roman

War Veterans’ Facing with Society: “Mahşer” (Armageddon) Anxiety by Peyami Safa

Abstract

Peyami Safa holds mirror to social and cultural structure of Turkish society in his novels by giving place in his works to times when Turkish
society has been lived radical transformers.

War is one of the facts that creates radical changes in social life
and classifies the people to three grades: People who believe in when
the war ends everything will be good, do not return; people who are
collaborationist, escape from the war and save themselves; veterans
who are disappointed because of their returning, are regretful people.
The Mahşer novel which covers events that begins with the return of one
veteran to İstanbul from Gallipoli tells about the meeting of veterans
with the people. Main character of the novel, Nihat who lives his first
disappointment while he has been taken to the custody by the military
officials as a criminal begins to think the meaning of martyrdom when
he witnesses corruptions and misuses in the Galata-Nişantaşı-Beyoğlu
disctrict. After facing the events disappointing, the main character ends
up with a suicide attempt. The depressed and chaos situation of main
character can be explained with one word: Armageddon (Mahşer).

Through his main character Nihat, Peyami Safa depicts the
disappointment and inner conflict of a generation who will fight for the
Independence War. The analysis of the novel within that context helps
to understand the boundaries of the social degeneration after the war 

Keywords

Turkish novel, Peyami Safa, analysis of novel, war and novel

References

• Balcı, Yunus (2002), Türk Romanında Aydın Problemi (1908-1950), Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Enginün, İnci (1998), Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul, Dergah Yayınları.
• Frankly, Viktor E. (2010), İnsanın Anlam Arayışı, İstanbul, Okyanus Yayınları.
• Güneş, Zeliha (2005) "Peyami Safa’nın Romanlarında Aydınlar", Erdem, Sayı: 43.
• Huberman, L. (1995), Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (1997), Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Kovel, Joel (2000), Tarih ve Tin, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Ortaylı, İlber (1983), Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, İstanbul, Kaynak Yayınları.
• Safa, Peyami (2000), Mahşer, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Tekin, Mehmet (1999), Romancı Yönüyle Peyami Safa, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Yalom, Irvin D. (2001), Varoluşçu Psikoterapi, İstanbul, Kabalcı Yayınları.