XV. Asır Türk Dünyasının Bozkır Filozofu "Asan Kaygı"

Year 2008, Issue: 52, 245 - 260, 12.12.2008

Fatih Ünal

Abstract

Asan kaygı, 14-15. asırlar konar-göçer bozkır Türklüğünün yetiştirdiği
büyük devlet adamı, Nogay-Kazak uruğlarının efsanevî bilge kişisidir.
Altınordu devletinin son dönemlerinde ve Kazak hanlığının kurulduğu
ilk yıllarda etkin bir devlet adamı olarak görülen Asan Kaygı, bilgisinin, yaşının ve tecrübesinin kemâle erdiği dönemden itibaren kendini
konar-göçer Türk boylarının istikbaline adamış bir düşünce ve aksiyon
adamıdır. İlerleyen yaşına rağmen uçsuz bucaksız bozkırları jelmaye
adlı devesinin sırtında dolaşarak Kazak Türklerine jer üyek diye adlandırdığı dünya cennetini arayan bir tefekkür adamıdır.

Keywords

Asan Kaygı, Altınordu, Kazak Hanlığı, Jer üyek, Jelmaye

"Asan Kaygi’’: The Steppe Philosopher of the 15th Century Turkish World

Abstract

Asan Kaygi was a great statesman and the legendary wise-man of
Nogay-Kazakh clans, grown within the nomadic Turkish community
in the 14th and 15th centuries. Asan Kaygi was an active statesman
during the last period of Altmordu State and in the early period of the
Kazakh Khanate. He was a man of thought and a man of service, who
dedicated himself to the future o the nomadic Turkish clans since his
education, training and maturity. He was also a man of thought, who
travelled vast steppes on his camel called "jelmaye" despite his old
age, looking for the paradise of the earth for Kazakh Turks, which he
himself called as the "jer uyek". 

Keywords

Asan Kaygi, Altinordu, Kazakh Khanate, Jer uyek, Jelmaye

References

• Ahmetjanov, Marsel (2002), Nugay Ordası, Kazan: 2002, Maarif Neşriyatı.
• Ay Zaman-ay Zaman-ay.Bes gasır Jırlaydı I (1992), Almati: Kazak SSR Gılım Akademiyası.
• Batırlar Jırı VI (1990), Almatı: Kazak SSR Gılım Akademiyası Yayınlar.
• Gabdullin, Malik (1996), Kazak Halkının Avız Edebiyatı, Almatı: Sanat yayınları.
• Glıhov, Maksim (1997), Tatarica-Entsiklopediya, Kazan: Vatan Yayınları.
• Iskakov, Burkit (1976), Kazak-Tatar Edebi Baylanıstarı (Damuv Kezenderi), Almatı: Kazak SSR Gılım Yayınları.
• Kazak SSR Tarihı II (1983), Almatı: Kazak SSR Gılım Akademiyası.
• Kazak Sovet Entsiklopediyası I (1972), Almatı: Kazak SSR Gılım Akademiyası.
• Konıratbayev, Avelbek (1994), Kazak Edebiyatının Tarihı, Almatı:Sanat Yayınları.
• Kurat, Akdes Nimet (1987), Rusya Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kurban, Ali Hacı Halidoğlu (1910), Tevarih-i Hamse-i Şarki, Kazan: Örnek Matbaası.
• Magavin, M (1993), Hrestomatiya Kazak Handıgı Devirindegi Edebiyat, Almatı: Ana Tili Yayınları.
• Magavin, M (1991), Gasırlar Bederi;Edebi Zerttevler, AlmatıJazuvşı Yayınları.
• Mınjan, Nıgmet (1994), Kazaktın Kıskaşa Tarihı, AlmatıJalın Yayınları.
• Tilepov, Jumat (1994), Kazak Poeziyasının Tarihiliği, Almatı: Gılım Yayınları.
• Togan, Z.Velidi (1981), Bugünkü Türkili 71ürkistan ve yakın Tarihi, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi.Nogay Edebiyatı (2002), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 15-18. Gasırlardagı Kazak Poeziyası (1982), Almatı: Kazak SSR Gılım Akademiyası.
• http://kygm.kultur.gov.tr 29 Ekim 2009.
• http://www.haberkusagi.com 29 Ekim 2009.