ORMAN İŞLETME DEPOLARINDA İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİ: TEKNİK VE YÖNETSEL ÇÖZÜMLER

Yıl 2022, , 153 - 166, 15.12.2022

Muvaffak Osman Engür

https://doi.org/10.33439/ergonomi.1174518

Öz

Türkiye’de 243 orman işletmesine ait 467 orman deposu bulunmaktadır. Bu depolar, ormandan gelen odun hammaddesinin depolandığı ve alıcılara satışının gerçekleştirilerek teslim edildiği alanlardır. Yükleme, boşaltma, taşıma ve istifleme gibi işlerin yapıldığı bu alanlarda, hafif ve orta şiddette yaralanmalar yanında ölüm gibi ağır sonuçlu çeşitli kazalar da yaşanabilmektedir. Bu kazaların önemli bir kısmı kamyon veya istif üzerinden düşen/ yuvarlanan odunun çarpması, sıkıştırması ya da araç hareketlerinden kaynaklanan nedenlerle ortaya çıkmaktadır. Odun üretiminin en yüksek olduğu bölgelerde, orman depolarını büyüklük, ağaç türleri, yapılan işler ve ürün çeşitliliği itibariyle temsil edebilecek 5 adet son depoda günlük çalışmalar gözlemlenmiş, drone ve kameralar yardımıyla fotoğraflar ve video kayıtları alınmıştır. Yaklaşık 290 saatlik çekimler ofis ortamında değerlendirilerek, güvensiz koşullar ve hareketlere bağlı sağlık ve güvenlik risklerini azaltmaya yönelik teknik ve yönetsel çözümler sıralanmıştır. Ayrıca farklı bölgelerde yaşanan 6 ölümlü kaza incelendiğinde, risk alanının yükleme veya boşaltma sırasındaki istif – yükleme makinesi – taşıma aracı (kamyon/traktör) üçgeninden oluşan aktif alan olduğu ve ölenlerinde genellikle taşıma araçlarının sürücüleri ve yükleyici işçiler olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada vurgulanan çözümler, çeşitli orman endüstrisi kuruluşlarına ait odun hammaddesi depolarında da güvenlik performansının yükseltilmesine yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Orman deposu, iş kazaları, önleme, iş güvenliği, teknik çözümler

Teşekkür

Bu çalışmada drone ve kamera kayıtları ile video montajlarını oluşturan Orman Endüstri Mühendisi Alper Sinan Kuşçu ve şekillerin çizimlerini gerçekleştiren Orman Mühendisi ve Grafiker-Art direktör Mehmet Fatih Revnaki’ye teşekkür ederim.

PREVENTION OF OCCUPATIONAL ACCIDENTS IN FOREST ENTERPRISE DEPOTS: TECHNICAL AND ADMINISTRATIVE SOLUTIONS

Öz

There are 467 forest depots belonging to 243 forest enterprises in Turkey. These depots are the areas where the wood raw material from the forest is stored and sold to the buyers and delivered. In these areas where works such as loading, unloading, transportation and stacking are carried out, several accidents with severe consequences such as death may occur, as well as minor and moderate injuries. A significant part of these accidents occurs due to the collision or compaction of the wood falling/rolling off the truck or stack or vehicle movements. In the regions with the highest wood harvesting, daily works were observed in 5 terminal forest depots, which can represent forest depots in terms of size, tree species, works and product range, and photographs and video recordings were taken with the help of drones and cameras. Nearly 290 hours of footage were evaluated in the office environment, and technical and administrative solutions were listed to minimize health and safety risks due to unsafe conditions and movements. In addition, when 6 fatal accidents in different regions are examined, it has been determined that the risk area is the active area consisting of the stacker - loading machine - transport vehicle (truck / tractor) triangle during loading or unloading, and the drivers of the transport vehicles and loader workers are generally the ones who died. The solutions emphasized in this study will help improve safety performance in depots for wood raw material belonging to various forest industrial firms.

Anahtar Kelimeler

Forest depots, occupational accidents, prevention, work safety, technical solutions

Kaynakça

• Acar, H.H., Ay, N., & Ünver, S., (2008). Doğu Karadeniz Bölgesindeki Orman Depolarının Özellikleri ve Depolama Sırasında Ürünlerde Meydana Gelen Kayıpların Değerlendirilmesi. Doğu Karadeniz Ormancılık Enstitüsü Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No:316, DKOA Yayın No:28. 32- 41. Trabzon.
• Acar, H.H., & Eroğlu, H. (2016). Ormancılık İş Bilgisi ve İş Güvenliği, K.T.Ü. Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 235, Fakülte Yayın No: 41, Trabzon.
• Aras, N., & Güner B. (2013). Depolarda İş Sağlığı ve Güvenliği. 19.Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir Üniversitesi ve Türk Ergonomi Derneği, s 352- 360, Balıkesir.
• Ay, N., & Güller, B. (1997). Artvin Orman İşletme Müdürlüğü İstif ve Satış Yerleri (Depolar) İle İlgili Görüş ve Öneriler. Kafkas Üniversitesi, Artvin Orman Fakültesi Dergisi.
• Berkel, A., Bozkurt, Y., & Göker, Y. (1968). Kayın Tomruklarında Ardaklanma ve Çatlamanın Önlenmesine Ait Bir Deneme. İ. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 18, Sayı 1, İstanbul.
• ÇSGB (2022). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Mevzuatı Listesi https://kms.kaysis.gov.tr/Home/kurum/24304011, Erişim tarihi: 19.04.2022
• DGUV (2020). Statistik Arbeitsunfallgeschehen 2019. Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung (DGUV), Berlin.
• Engür M.O. (2014). Odun Üretiminde Çalışanların Eğitimi – Ağaç Kesme ve Boylama Operatörü. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayını ISBN No: 978-605-4610-53-2, s.306- 322, Ankara.
• Erten, A. P., & Önal, S. (1985). Önemli Bazı Ağaç Türleri Tomruklarının Çeşitli Kimyasal Maddelerle Korunmasına İlişkin Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 151.
• FITG (2017). Round Timber Transport, Guidelines for Hauliers and Drivers. Forest Industry Transport Group.
• Göker, Y., & Kantay, R. (1998). Kayın Tomruklarında Ardaklanmanın Önlenmesine İlişkin Ülkemizde Yapılan Çalışmalar. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No: 338. Ankara.
• Gümüş, S. (2018). Ormancılık İş Bilgisi ve Güvenliği Basılmamış Ders Notları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, Trabzon.
• Gümüşkaya, İ. (1978). Orman işletme Depolarının Pazarlamadaki Rolü ve Türkiye'deki Uygulama. Doktora tezi, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü; İstanbul.
• Güngör, E. & Çakmaklı, U. (2020). İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Risklerin Ağırlıklandırılması (Orman Depoları Örneği). I. Uluslararası Tarım ve Çevre Bilimleri Araştırmaları Kongresi, 07-08 Aralık 2019, sayfa 106-113, E-ISBN: 978-605-7594-32-7, Ankara.
• HSE (2007). Warehousing and storage a guide to health and safety. ISBN: 9780717662258, Series code: HSG76, Health and Safety Executive, UK.
• HSE (2014). Stacking round timber, sawn timber and board materials. Woodworking Information Sheet No 2 (Revision 2),
• IHSA (2021). 3-point contact—Vehicles and equipment. https://www.ihsa.ca/pdfs/safety_talks/3-point_contact_vehicles_and_equipment.pdf, Erişim tarihi: 09.08.2022
• İSGGM (2015). Orman satış istif yerlerinde boşaltma, yükleme ve istifleme risk değerlendirme kontrol listesi. https://www.csgb.gov.tr/medias/3754/satisistifyerler.pdf , son erişim tarihi: 09.08.2022
• İSGGM (2019): Güvenli İstifleme Rehberi. Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• İSGGM (2020). İstatistiklerle Türkiye’nin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Görünümü. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Jankovsky, M., Allman, M., & Allmanová, Z. (2019). What Are the Occupational Risks in Forestry? Results of a Long-Term Study in Slovakia. Int J Environ Res Public Health. 16 (24) (2019) 4931.
• Kantay, R. (1988). Depolama Tekniği Yüksek Lisans Basılmamış Ders Notları. İ.Ü. Orman Fakültesi, Bahçeköy, İstanbul.
• Kantay. R. (1995). Tomruk Depolama Teknikleri, Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırımı Müdürlüğü, Araştırma Dergisi. Sayı: 1995/1. No: 22.
• Kantay, R. (2002). Türkiye'de tomrukların depolanması konusunda bugüne kadar yapılan çalışmalar ve kritiği. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B. 52 (1): 1-13.
• Kantay, R., & Ünsal, Ö. (2002). Kayın tomruklarının depolanmasında optimal çözümler. II. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildirileri Kitabı III. Cilt: 959-964.
• Kantay, R., & Köse, C. (2009) Orman İşletme Depoları ve Depolama Teknikleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B Cilt 59 Sayı 1, ISSN 0535-8418, İstanbul.
• MTPR (2012). http://www.mlep.org/documents/woodyardvideoguide.pdf, Erişim tarihi: 06.06.2013.
• Murat, B., & Yılmaz, K. (2021). Depolarda İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Risk Faktörleri. International Symposium of Scientific Research and Innovative Studies, 22-25 February 2021, s. 411- 424.
• NIOSH (2001). Preventing Injuries and Deaths of Workers Who Operate or Work Near Forklifts. Publications number: 109.
• OGM (2013). Orman Genel Müdürlüğü 2013 Yılı Performans Programı. OGM Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OGM (2021). Ormancılık İstatistikleri 2021, Orman Genel Müdürlüğü, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler, Erişim Tarihi: 10.12.2021
• OGM (2022). Orman Genel Müdürlüğü 2022 Yılı Performans Programı. https://www.ogm.gov.tr/tr/duyurular/orman-genel-mudurlugu-2022-yili-performans-programi, Erişim Tarihi: 05.06.2022
• Work Safe (2007). Safety in Forestry Operations, Industry standards safety in forestry operations, Melbourne.
• SGK (2019). Sosyal Güvenlik Kurumu İş Kazası ve Meslek Hastalığı İstatistikleri. https://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, Sosyal Güvenlik Kurumu, Ankara.
• Taçyıldız, A.E., Akıncı, C., Güler, T.M., Demirkol, H., Üçer, M., & Çekmen, B. (2021). Neurosurgical Analysis of Logging Accidents: An Observational Study. Interdisciplinary Neurosurgery: Advanced Techniques and Case Management, 25 (2021) 101167.
• Ünver, S., & Acar, H.H., (2015). Orman Depolarındaki Olası Risk Etmenlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 3(3), ÖS:Ergonomi2015, 165-172, 2015 ISSN: 1308-6693.
• Yıldırım, M. (1989). Ormancılık İş Bilgisi. İ.Ü. Yayın No: 3555, O.F. yayın No: 404, Taş Matbaası, İstanbul.