DİŞ HEKİMLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN ERGONOMİ İLİŞKİLİ KAS-İSKELET SİSTEMİ SORUNLARI, KİNESTEZİ VE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ: CİNSİYETE ÖZGÜ FARKLILIKLAR

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 37 - 48, 15.04.2024

Mesut Ergan , Sabriye Ercan , Tuba İnce Parpucu , Ferdi Başkurt , Zeliha Başkurt

https://doi.org/10.33439/ergonomi.1384047

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, diş hekimliği öğrencilerinin ergonomik risk seviyelerinin, mesleki kas-iskelet sistemi sorunlarının, kinestezi farkındalıkları ve tükenmişlik seviyelerinin belirlenmesi ve bu durumun cinsiyete özgü farklılıklarının irdelenmesidir.
Yöntem: Kesitsel bir araştırma olarak planlanan bu çalışma XXX Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinde öğrenim gören 80 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirildi. Araştırmanın verileri, Sosyo–Demografik Veri Formu, Cornell Kas İskelet Rahatsızlık Skalası, Modifiye Hızlı Üst Ekstremite Değerlendirme Formu, Kinestezi ve Proprioseptif Farkındalık Anketi ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılarak toplandı. Verilerin istatistiksel analizinde, tanımlayıcı istatistikler kullanıldı. Normal dağılıma uygunluk Shapiro-Wilk testi ile analiz edildi. Bağımsız gruplara göre yapılan karşılaştırmalarda Mann Whitney U testi ve kategorik değişkenler arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi için Monte Carlo düzeltmeli ki-kare analizi kullanıldı. Çalışmada p<0,05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
Bulgular: Öğrencilerde sırt (%62,5), bel (%61,3) ve boyun (%56,3) problemlerinin yaygın olduğu gözlemlendi. Kadınların dominant (p=0,038) ve nondominant (p=0,043) omuz, pelvis/kalça (p=0,042) ve nondominant ayak (p=0,041) ağrıları erkeklere göre fazlayken erkeklerin ise alt kol (p=0,006) ağrısı kadınlardan daha yüksekti. Ergonomik risk seviyesi değerlendirmesinde erkeklerin sadece boyun-gövde-bacak puanı kadınlara göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksekti (p=0,048). Öğrencilerin, kinestezi ve proprioseptif farkındalıklarının cinsiyete özgü fark göstermediği tespit edildi (p>0,05). Duygusal tükenmişlik ve kişisel başarı alt boyutlarında cinsiyete özgü fark saptanmazken (p>0,05) erkeklerin duyarsızlaşmalarının kadınlara göre yüksek olduğu belirlendi (p=0,006).
Sonuç: Bu çalışma, diş hekimliği öğrencilerinin ergonomik risk seviyelerinin yüksek olduğunu, mesleki kas iskelet sistemi problemlerinin ve tükenmişliğin meslek hayatına başlamadan önce gelişebileceğini göstermektedir. Diş hekimliği öğrencilerine ergonomik eğitimin ve günlük yapılabilecek egzersizlere yönelik derslerin verilmesinin bu problemlerin azaltılmasında yardımcı olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diş Hekimliği Öğrencileri, Kas İskelet Sistemi, Ağrı, Tükenmişlik, Ergonomi

Etik Beyan

Çalışma öncesi Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan izin alındı (Sayı: 64/10, Tarih: 03.03.2023).

ERGONOMICS-RELATED MUSCULOSKELETAL PROBLEMS, KINESTHESIA AND BURNOUT LEVELS OF DENTAL STUDENTS: GENDER-SPECIFIC DIFFERENCES

Öz

Objective: The aim of this study was to determine the ergonomic risk levels, occupational musculoskeletal problems, kinesthetic awareness, and burnout levels of dental students and to examine gender-specific differences.
Material and Methods: This cross-sectional study was conducted with the participation of 80 students studying at the XXX University Faculty of Dentistry. Data were collected using the Socio-Demographic Data Form, Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire, Modified Rapid Upper Limb Assessment, Kinesthesia and Proprioceptive Awareness Questionnaire, and Maslach Burnout Inventory. Descriptive statistics were used for the statistical analysis of the data. Compliance with the normal distribution was analyzed by the Shapiro-Wilk test. Mann Whitney U test was used for comparisons between independent groups, and chi-square analysis with Monte Carlo correction was used to determine the relationships between categorical variables. A value of p<0.05 was considered statistically significant.
Results: It was observed that back (62.5%), lumbar (61.3%), and neck (56.3%) problems were common in students. Females had more dominant (p=0.038) and nondominant (p=0.043) shoulder, pelvis/hip (p=0.042) and nondominant foot (p=0.041) pain than males, while males had more lower arm (p=0.006) pain than females. In the ergonomic risk level assessment, only the neck-trunk-leg score of males was statistically significantly higher than females (p=0.048). Kinesthesia and proprioceptive awareness of the students showed no gender-specific difference (p>0.05). While no gender-specific difference was found in the emotional exhaustion and personal accomplishment sub-dimensions (p>0.05), it was determined that the depersonalization of males was higher than females (p=0.006).
Conclusion: This study shows that dental students have high ergonomic risk levels, occupational musculoskeletal problems, and burnout may develop before they start their professional lives. It is thought that providing ergonomic training and lessons on exercises that can be done daily to dental students may help to reduce these problems.

Anahtar Kelimeler

Dentistry Students, Musculoskeletal System, Pain, Burnout, Ergonomics

Kaynakça

• Aboalshamat, Khalid T. (2020). Nordic Assessment of Occupational Disorders among Dental Students and Dentists in Saudi Arabia. Journal of International Society of Preventive & Community Dentistry 10(5):561–68.
• Akyüz, İ. (2015). Hemşirelerin Tükenmişlik ve Depresyon Düzeylerinin Çalışma Koşulları ve Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi 3(1):21–34.
• Altaş N, Çukurova Yılmaz Z, Uzun E. V. (2022). Evaluation of the Working Posture and Upper Extremity Musculoskeletal Complaints among Dentistry Students. Turk J Public Health 20(1):70–79.
• Andrew NG, Hayes MJ, and Polster A. (2016). Musculoskeletal Disorders and Working Posture among Dental and Oral Health Students. Healthcare (Basel, Switzerland) 4(1):13.
• Atalayın, Ç., Tezel, H. Banu Önl, Murat Balkıs, and Timur Köse. (2013). Diş Hekimliği Öğrencilerinde Tükenmişlik: Ön Çalışma-Burnout Among Dental Students: A Pilot Study. Journal of Istanbul University Faculty of Dentistry 47(3):6–18.
• Augustson, T. E., and T. Morken. (1996). Musculoskeletal Problems Among Dental Health Personnel. A Survey of The Public Dental Health Services İn Hordaland. Tidsskrift for den Norske laege forening : Tidsskrift for praktisk medicin, ny raekke 116(23):2776–80.
• Aydın, F, Özalp, B. T, Gündüz, T. (2022). Ergonomik Risk Analizi Yöntemleri Ve Metabolik Hız Hesabı Yazılım Uygulaması. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi 27(1):341–60.
• Bhagat, T., Ashish S., Santosh K. A., and Ujwal G. (2022). “Musculoskeletal Complaints and Associated Factors among Dental Practitioners of Nepal: A Nationwide Survey.” International Journal of Occupational Safety and Ergonomics : JOSE 28(4):2302–7.
• Bianchi, R., Claire B., Coraline H., Didier T., and Eric L. (2013). Comparative Symptomatology of Burnout and Depression. Journal of Health Psychology 18(6):782–87.
• Blume, K. S., Fabian H., Laura raeulin, Erbe, C. Werner Betz, Eileen M. Wanke, Brueggmann, D., Nienhaus, A., Maurer-Grubinger, C., Groneberg, D. A., and Ohlendorf, D. (2021). Ergonomic Risk Assessment of Dental Students-RULA Applied to Objective Kinematic Data. International Journal of Environmental Research and Public Health 18(19):10550.
• Bonafé, F. Salloume S., Trotta, O. S. T., Campos, J. A. D. B., and Marôco, J. (2012). Síndrome de Burnout Em Dentistas Do Serviço Público. Psychology, Community \& Health 1:56–67.
• Calvo, J. M., Japneet K., Alfa Y., Oluwabunmi T., Ronald C. Gorter, and Elsbeth K. (2021). Burnout and Work Engagement Among US Dentists. Journal of Patient Safety 17(5):398–404.
• Campos, J. A. D. B., Paula C. J., Zucoloto, M. L., Bonafé, F. S. S. and Maroco, J. (2012). Burnout Syndrome among Dental Students. Revista Brasileira de Epidemiologia = Brazilian Journal of Epidemiology 15(1):155–65.
• Candaş EN. (2018). Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalında Görevli Araştırma Görevlisi ve Uzman Hekimlerinde Tükenmişlik Düzeyinin Sosyodemografik Verilerle İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji Ve Reanimasyon Anabilim Dalı.
• Carlotto, M. S. (2006). Síndrome de Burnout Em Estudantes Universitários Da Área Da Saúde. 57–62.
• Chohan, Leena, Carolyn S. Dewa, Wafa El-Badrawy, and S. M. Hashim Nainar. (2020). Occupational Burnout and Depression among Paediatric Dentists in the United States. International Journal of Paediatric Dentistry 30(5):570–77.
• Chowanadisai, S., B. Kukiattrakoon, B. Yapong, U. Kedjarune, and P. A. Leggat. (2000). “Occupational Health Problems of Dentists in Southern Thailand.” International Dental Journal 50(1):36–40.
• Cımbız A, Uzgören N, Aras Ö, Öztürk S, Elem E., and Aksoy CC. (2007). Kas Iskelet Sisteminde Ağrıya Ait Risk Faktörlerinin Lojistik Regresyon Analizi Ile Belirlenmesi: Pilot Çalışma. Fizyoterapi Rehabilitasyon 18(1):20–27.
• Coskun S. (2019). Diş Hekimlerinin Çalışma Postürü, Kas İskelet Sistemi Ağrıları ve Vücut Farkındalık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Çalışkan S., Özdemir C. , Tüloğlu N., Bayrak Ş. (2021). Uzman Diş Hekimlerinin Tükenmişlik Düzeyleri. 8(1):179-185.
• Daltaban Ö, Durmuş H, Mete O, Eryılmaz Y.R, Gökal Y, Karahan Y, Engin B.İ, Baydur İ, Saydın İ, Gümüş B, Kerpiçci K. (2022). Diş Hekimliği Fakültesi Öğrencilerinde Kas İskelet Sistemi Problemlerinin Değerlendirilmesi. Akdeniz Diş Hekimliği Dergisi 1(2):48–54
• Demirci, D, Karamancıoğlu B, Dikmen Hoşbaş B, and Özülkülü E. G. (2023). Cerrahlarda Görülen Kas İskelet Sistemi Problemleri. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 7(3): 169 – 177.
• Dockrell, Sara, Eleanor O’Grady, Kathleen Bennett, Clare Mullarkey, Rachel Mc Connell, Rachel Ruddy, Seamus Twomey, and Colleen Flannery. (2012). An Investigation of the Reliability of Rapid Upper Limb Assessment (RULA) as a Method of Assessment of Children’s Computing Posture. Applied Ergonomics 43(3):632–36.
• Ekman, A., A. Andersson, M. Hagberg, and E. W. Hjelm. (2000). Gender Differences in Musculoskeletal Health of Computer and Mouse Users in the Swedish Workforce. Occupational Medicine (Oxford, England) 50(8):608–13.
• Erdinc O, Hot K, and Ozkaya M. (2011). Turkish Version of the Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire: Cross-Cultural Adaptation and Validation. Work (Reading, Mass.) 39(3):251–60.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. In: Bayraktar R, Dağ İ, Editör. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara. Türk Psikologlar Derneği Yayını 143–54.
• Gandavadi, A., J. R. E. Ramsay, and F. J. T. Burke. (2007). Assessment of Dental Student Posture in Two Seating Conditions Using RULA Methodology - a Pilot Study. British Dental Journal 203(10):601–5.
• Glasscock, Naomi Frances. (2003). Exploring the Relationships between Psychosocial Factors, Biomechanical Workstyle, Muscle Tension, and Musculoskeletal Discomfort Reporting. North Carolina State University.
• Gopinadh, Anne, Kolli Naga Neelima Devi, Sandeep Chiramana, Prakash Manne, Anche Sampath, and Muvva Suresh Babu. (2013). Ergonomics and Musculoskeletal Disorder: As an Occupational Hazard in Dentistry. The Journal of Contemporary Dental Practice 14(2):299–303.
• Haas, Yvonne, Antonia Naser, Jasmin Haenel, Laura Fraeulin, Fabian Holzgreve, Christina Erbe, Werner Betz, Eileen M. Wanke, Doerthe Brueggmann, Albert Nienhaus, David A. Groneberg, and Daniela Ohlendorf. (2020). Prevalence of Self-Reported Musculoskeletal Disorders of the Hand and Associated Conducted Therapy Approaches among Dentists and Dental Assistants in Germany. PloS One. 15(11):e0241564.
• Haggard, Patrick, Gian Domenico Iannetti, and Matthew R. Longo. (2013). Spatial Sensory Organization and Body Representation in Pain Perception. Current Biology : CB 23(4):R164-76.
• Hayes, Mj, D. Cockrell, and D. R. Smith. (2009). “A Systematic Review of Musculoskeletal Disorders among Dental Professionals.” International Journal of Dental Hygiene 7(3):159–65.
• Huri, Meral, Nilsun Bağış, Hakan Eren, Mutlu Umaroğlu, and Kaan Orhan. (2016). Association between Burnout and Depressive Symptoms among Turkish Dentists. Journal of Dental Sciences 11(4):353–59.
• Ishikawa, K., Z. Matsuzaki, M. Yokomizo, N. Terada, S. Miyazaki, and K. Togawa. (1998). Effect of Unilateral Section of Cervical Afferent Nerve upon Optokinetic Response and Vestibular Nystagmus Induced by Sinusoidal Rotation in Guinea Pigs. Acta Oto-Laryngologica. Supplementum 537:6–10.
• Jordani, Paula, Miriane Zucoloto, Fernanda Bonafé, João Maroco, and Juliana Campos. (2012). Aspects of University Life and Burnout Syndrome. Psychology, Community & Health 1:246–56. Kandemir, S., Karataş, S. (2001). Mesleğini Sürdüren Diş Hekimlerinin Mesleğe Bağlı Sağlık Şikayetlerinin Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi; 4: 41-46.
• Kerosuo, E., H. Kerosuo, and L. Kanerva. (2000). Self-Reported Health Complaints among General Dental Practitioners, Orthodontists, and Office Employees. Acta Odontologica Scandinavica 58(5):207–12.
• Khan, Saad A., and Kwai Yee Chew. (2013). Effect of Working Characteristics and Taught Ergonomics on the Prevalence of Musculoskeletal Disorders amongst Dental Students. BMC Musculoskeletal Disorders 14(1):118.
• Lake, J. (1995). Musculoskeletal Dysfunction Associated with the Practice of Dentistry—Proposed Mechanisms and Management: Literature Review. University of Toronto Dental Journal 9(1):7,9-11.
• Leggat, P. A., and D. R. Smith. (2006). Musculoskeletal Disorders Self-Reported by Dentists in Queensland, Australia. Australian Dental Journal 51(4):324–27.
• Malmström, Eva-Maj, Hans Westergren, Per-Anders Fransson, Mikael Karlberg, and Måns Magnusson. (2013). Experimentally Induced Deep Cervical Muscle Pain Distorts Head on Trunk Orientation. European Journal of Applied Physiology 113(10):2487–99.
• Maslach, C., W. B. Schaufeli, and M. P. Leiter. (2001). Job Burnout.” Annual Review of Psychology 52:397–422. Maslach, Christina, and Susan Jackson. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Organizational Behavior 2:99–113.
• McAtamney, L., and E. Nigel Corlett. (1993). RULA: A Survey Method for the Investigation of Work-Related Upper Limb Disorders. Applied Ergonomics 24(2):91–99.
• Naktiyok, Atılhan, and Canan Nur Karabey. (2005). İşkoliklik Ve Tükenmişlik Sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 19(2):179–98.
• Özarslan, Merve, and Secil Caliskan. (2021). Attitudes and Predictive Factors of Psychological Distress and Occupational Burnout among Dentists during COVID-19 Pandemic in Turkey. Current Psychology (New Brunswick, N.J.) 40(7):3113–24.
• Özgören Ç, Ciddi Kaya P, Şahin M. (2022). Kronik Boyun Ağrısında Eklem Pozisyon Hissinin Ağrı, Eklem Hareket Açıklığı, Kas Kuvveti, Hareket Korkusu, Fonksiyonellik ve Yaşam Kalitesi Parametreleri Ile Ilişkisi. Journal of Exercise Therapy and Rehabilitation 9(1):48–58.
• Pavlakis, Andreas, Vasilios Raftopoulos, and Mamas Theodorou. (2010). Burnout Syndrome in Cypriot Physiotherapists: A National Survey. BMC Health Services Research 10:63.
• Rafeemanesh, Ehsan, Zahra Jafari, Farzad Omidi Kashani, and Farzaneh Rahimpour. (2013). A Study on Job Postures and Musculoskeletal Illnesses in Dentists. Int J Occup Med Environ Health. 26(4):615–20.
• Saxena, Payal, Saurabh Kumar Gupta, Sandhya Jain, and Deshraj Jain. (2014). Work-Related Musculoskeletal Pain among Dentists in Madhya Pradesh, India: Prevalence, Associated Risk Factors, and Preventive Measures. Asia-Pacific Journal of Public Health 26(3):304–9.
• Shams, Tarek, and Ragaa El-Masry. (2013). Job Stress and Burnout among Academic Career Anaesthesiologists at an Egyptian University Hospital. Sultan Qaboos University Medical Journal 13(2):287–95.
• Shirzaei, Masoumeh, Ramazan Mirzaei, Ali Khaje-Alizade, and Mahdi Mohammadi. (2015). Evaluation of Ergonomic Factors and Postures That Cause Muscle Pains in Dentistry Students’ Bodies. Journal of Clinical and Experimental Dentistry 7(3):e414-8.
• Sirzai H, Dogu B, Erdem P, Yilmaz F, Kuran B. (2015). Hastane Çalisanlarinda Ise Bagli Kas Iskelet Sistemi Hastaliklari: Üst Ekstremite Problemleri. Med Bull Sisli Etval Hosp. 49(2):135–41.
• Slabšinskienė, E, Gorelik A, Kavaliauskienė A, and Zaborskis A. (2021). Burnout and Its Relationship with Demographic and Job-Related Variables among Dentists in Lithuania: A Cross-Sectional Study. International Journal of Environmental Research and Public Health 18(8): 3968.
• Soylu M, Altındiş S. (2018). Effect Of Dentist Working Conditions On Occupational Musculoskeletal System Diseases. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 9(1):46–52. Sürgevil O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu: Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri: Nobel Yayın.
• Taşpınar, F., Taşpınar, B. and Aksoy, C.C. (2014). Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Öğrencilerinde Kas Iskelet Sistemi Rahatsızlıklarının Incelenmesi. Journal of Exercise Therapy and Rehabilitation 1(2):55–60.
• Terlemez A. Pekdemir, S. S., Gıca Ş. (2022). Diş Hekimliği Öğrencilerinde Tükenmişlik Derecesi ve Endodonti Preklinik Akademik Başarısı Ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Diş Hekimliği Dergisi 4(1):1–6
• Unal D, Aycan N. (2003). Manisa MAY Tekstil San. A.S.’de Calisan İscilerin İsyeri Saglik Birimi’ne Basvuru Nedenlerinin Ve Sosyodemografik Ozelliklerinin İncelenmesi. Hemsirelik Forumu Dergisi, 6(1):49–57.
• Verimer, Türkiz. (2016). Tıp Doktoru, Diş Hekimi ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Depresyon. Aydın Sağlık Dergisi 2(1):1–15.
• World Health Organization. (1947). The Constitution of the WHO. WHO Chronicle 1:29.
• Zorlu I, Gülcan H, Açıkgöz B, Ayoglu F. (2021). Diş Hekimlerinde Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları ve Etkileyen Faktörler. Türkiye Klinikleri Diş Hekimliği Bilimleri Dergisi 27(4):531–38.