ERMENİ MESELESİNİN GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2015, Sayı: 50, 87 - 106, 01.06.2015

Sina Akşin

Öz

Ermeni meselesi, 19. Yüzyılın son çeyreğine denk gelecek şekilde,Osmanlı İmparatorluğunun son günlerinde vahim sonuçlar yaratan pek çokmeseleden bir tanesiydi. 1878’e gelindiğinde, Osmanlı İmparatorluğu’nunBalkanlar’daki tüm Hristiyan nüfusları bağımsız veya özerk devletlerkurmuşlardı. Bu süreçte Müslüman ve/veya Türk nüfusun Balkanlar’dasayıca bir hayli fazla olduğu, o coğrafyada yüzyıllardır yaşamış olduğu vepek çok bölgede çoğunluk oluşturulduğu tamamen göz ardı edilmiştir. Üçbüyük milli bağımsızlık hareketi olan Sırp, Yunan ve Bulgar bağımsızlıkhareketleri, Müslüman/Türk nüfusun gitmesi ve gerekirse de yok edilmesikonusunda kararlıydı. Ermeni meselesi böyle bir arka plan mevcutkenortaya çıkmıştır. Dayanaksız görüş belirtmenin, ciddi tarih yazımında yeriyoktur. Ancak, Birinci Dünya Savaşı araya girmiş olmasaydı acabaMüslüman-Ermeni barışçıl ortakyaşamanın mümkün olup olmadığı çokcezbedici bir sorudur. Günümüzde Ermeni meselesinde yeni bir dönemegiriyoruz. Ermeni diasporasının ve Ermeni propagandasının, AvrupaParlamentosu, ABD Kongresi ve benzer kurumlardan elde ettikleri ilgiyebakarak kendilerinin başarı elde ettiğini düşünebilirler. Ancak, tam olarakistediklerini elde edecekleri kesin olmaktan çok uzak olasılıktır. Batıakademi dünyasında Ermeni meselesiyle ilgili daha dengeli görüşleryaygınlık kazandıkça, bu görüşler zamanla basına yansıyacak, bu vesileylede kamuoyunu etkileyecektir. Abartılı görüşlerinin artık kabul görmediğininfarkına varan ve eleştirel incelemelere maruz kalan Ermeni diasporasımensupları (ve eksi Sovyetler Birliği’nde yaşamış olanlar), bu meseledetutkuyla kenetlenmiş oldukları konumlarından vazgeçmek durumundakalacaklardır. Belki bu gelişme olduğunda, sembolik bir uzlaşma yapmak veakademik bir tartışma gerçekleştirebilmek mümkün hale gelecektir

Anahtar Kelimeler

Ermeni meselesi, Balkan ulusal bağımsızlıkhareketleri, Birinci Dünya Savaşı, Ermeni diasporası, barışma

(A GENERAL APPRAISAL OF THE ARMENIAN ISSUE)

Öz

The Armenian issue was one of the many issues which plagued theOttoman Empire in its later days, corresponding to the last quarter of the 19thcentury. By the year 1878, all major Christian peoples of the Ottoman Empirein the Balkans had created their independent or autonomous states. Duringthis process, no attention was paid to the fact that the Muslim and/or Turkishpopulation of the Balkans were a very numerous element, that they had livedthere for centuries, that in many areas they constituted majority. All three majornational movements – the Serbian, Greek and Bulgarian movements – weredetermined that the Muslim/Turkish population should leave, that if need be,that they should be exterminated. It was against this background that theArmenian issue was raised. Speculation is incompatible with serioushistoriography. However, one cannot resist the temptation of asking whether ornot Muslim- Armenian peaceful coexistence might not have been possible, ifWorld War I had not intervened. Today, we are entering a new phase in theArmenian issue. The attention that the Diaspora Armenians and Armenianpropaganda has been able to get from the European Parliament, the USCongress and similar bodies, may be seen as a success for them. However, itis far from certain that they will be able to get exactly what they want. As morebalanced views of the Armenian issue become prevalent in Westernscholarship, these will gradually filter down to the media and thus in turninfluence public opinion. Armenians of the Diaspora (and those who had livedin the Soviet Union), seeing that their exaggerated views are no longeraccepted, that they are being subjected to critical examination, will have to letgo of their passionate positions. Perhaps then, a symbolic reconciliation anda scholarly dialogue will be possible

Anahtar Kelimeler

Armenian issue, Balkan national movements, World War I, Armenian diaspora, reconciliation

Kaynakça

• A ‘Statement’ Wrongly Attributed to Mustafa Kemâl Atatürk, SBF, 1984.
• A Brief Glance at the “Armenian Question”, Ankara Chamber of Commerce, 1984. Boudiére, George. “Notes sur la Campagne de Syrie-Cilicie”, Turcica, cilt IX/2-X, 1978.
• Congrès National, Documents Relatifs aux Atrocités commises par les Arméniens sur la Population Musulmane Constantinople, 1919.
• Gürün, Kâmuran. Le Dossier Armenian Triangle, 1984.
• Le Crime de Silence: Le Génocide des Arméniens Paris, Flammarion, 1984.
• Lewis, Bernard. The Emergence of Modern Turkey, Oxford, 1968.
• Lowry, Heath W. “American Observers in Anatolia ca. 1920: The Bristol Papers,” Armenians in the Ottoman Empire and Modern Turkey [1912- 1926], Bosphorus University, İstanbul, 1984.
• Mayéwski, Général. Les Massacres d’Arménie Pétersbourg, Imprimerie Militaire, 1916.
• McCarthy, Justin. Muslims and Minorities: The Population of Ottoman Anatolia and the End of the Empire, NYU Press, 1983.
• Schemsi, Kara. Turcs er Arméniens devant l’Histoire Genève, Imprimerie Nationale, 1919.
• Shaw, Stanford J. and Ezel K. Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, vol. II Cambridge, UP, 1977.
• Şimşir, Bilal. British Documents on Ottoman Armenians, Ankara, TTK. The Genesis of the Armenian Question, Ankara, TTK, 1983.
• The Andonian “Documents” Attributed to Talat Pasha are Forgeries!, Ankara, SBF, 1984. 106 Prof. Dr. Sina AKŞİN Ermeni Araştırmaları 2015, Sayı 50
• The True Nature of the Telegrams Attributed by the Armenians to Talat Pasha, Ankara, TTK, 1983.
• Toynbee, A. J. The Western Question in Greece and Turkey, Boston, Houghton Mifflin, 1923.