18 ve 19. yüzyılda Avrupa'da meydana gelen siyasi ve ekonomik gelişmeler, Osmanlı Devleti'nin devlet ve toplum yapısında da değişikliklere neden olmuş ve Osmanlı topraklarında yaşayan gayrimüslimlerde bağımsızlık fikrinin doğurmasına ön ayak olmuştur. Osmanlı Devleti'nin gücünü kaybetmesinden yararlanan Ermeniler ve Rumlar, batılı devletlerin vaatleri doğrultusunda bağımsız bir devlet kurma hayali içine girerek, onlarla iş birliği yapma yoluna gitmiş ve isyana kalkışmışlardır. Bir tarafta Karadeniz bölgesinde Pontus adıyla bir devlet kurmak isteyen Rumlar, diğer tarafta doğuda bağımsız bir Ermenistan Devleti kurmak isteyen Ermeniler, ülkenin hemen her tarafında muhtelif isimlerle komitalar, cemiyetler kurarak teşkilatlanmışlardır. Hem Ermeniler hem Rumlar kurdukları silahlı çetelerle Trabzon'dan Samsun'a kadar sahil şeridi boyunca eşkıyalık faaliyetlerinde ve birçok katliamlarda bulunmuşlardır.
Bu çalışmada Ermeni ve Rum çetelerin Orta Karadeniz Bölgesinde yer alan Samsun ve civarındaki kaza, kasaba ve köylerde gerçekleştirdikleri eşkıyalıklar arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır.
Referans70- Halaçoğlu Yusuf. Ermenilerin Tehciri ve Gerçekler (1914-1918). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
Referans71- John Childs, William. Yürüyerek Anadolu Samsun-Halep 1911-1912. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2017.
Referans72- Karpat Kemal Haşim. Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
Referans73- Kurt, Yusuf. Pontus Meselesi. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, 1995.
Referans74- Okur, Mehmet. “Millî Mücadele Döneminde Fener Rum Patrikhanesi'nin ve Metropolitlerin Pontus Rum Devleti Kurulmasına Yönelik Girişimleri.” Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 29-30, (Yıl: 2002 Mayıs-Kasım): 101-116.
Referans75- Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Ankara: TC. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın No: 91, 2007.
Referans76- Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1841-1921) I-III. Ankara: TC. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, 2006.
Referans77-Öz, Mehmet. “Merzifon.” DİA 29, (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004): 243-245.
Referans78- Sarınay, Yusuf. “Rusya'nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı (1878-1918).” Akademik Bakış 1, Sayı: 2 (2008 Yaz): 69-105.
Referans79- Serdar, M. Törehan. “Ermeni Sevk ve Tehcirinin Altında Yatan Nedenler.” Ermeni Araştırmaları, Sayı: 52 (2015): 221-264.