KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE

Year 2019, Volume: 14 Issue: 2, 555 - 602, 28.10.2019

Hasan Tunç

Abstract

Başkanlık sistemi kuvvetler ayrılığına dayanır. Bu sistemde başkan ve parlamento bağımsız olarak seçilirler. Başkanın ve parlamentonun görev süresi sabittir. Ayrıca parlamento ve başkan birbirlerine karşı kullanabilecekleri yetkilere sahiptir. Bu yetkilerin toplamı kontrol ve dengeler sistemi olarak adlandırılır. Başkanlık sisteminin klasik örneği ABD olarak kabul edilmektedir. Çünkü ABD dışında pek çok ülkede şeklen başkanlık sistemi olsa da kontrol ve dengeler sistemi açısından başkanlık sistemi olarak kabul edilemeyecek olan uygulamalar bulunmaktadır. Bu tür sistemlerin ana özelliği, sistemi domine eden baş-kanların olmasıdır. 2017’de Türkiye’de kabul edilen hükümet sistemi de bu tip hükümet sistemlerindendir. Türkiye’de Cumhurbaşkanı anayasal sistemde et-kindir çünkü anayasal olarak sistemi domine edebileceği yetkileri bulunmakta-dır. Bu yetkiler kararname yetkisi, önemli mevkiiler için atama yetkileri ve bütçe yetkisidir. Ayrıca eş zamanlı seçim uygulaması Cumhurbaşkanı’na istikrarlı bir TBMM desteği de sağlamaktadır

Keywords

Başkanlık sistemi, Türkiye’nin hükümet sistemi, başkanın anayasal yetkileri, kontrol ve dengeler sistemi, kuvvetler ayrılığı

References

• Aliefendioğlu Yılmaz, “Yasaların Cumhurbaşkanınca Geri Gönderilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 21, Sa. 1. 1988, ss. 5-39. Anayurt Ömer, Erdoğan Murat, Ekinci Ahmet, “Devlet Başkanının Halk Tara-fından Seçildiği Hükümet Sistemlerinde Seçim Döngüsünün Kuvvetler Ayrılığı ve Siyasal İstikrar Üzerinde Etkisi”, Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in Anısına Ar-mağan, Ed. Abuzer Kendigelen, Saadet Yüksel, Oniki levha Yayınları, İstanbul, 2019, ss. 183-227, s. 195-196. Anayurt Ömer, Ekinci Ahmet, “Koalisyonlu Başkanlık Sistemi ve Latin Ameri-ka Uygulaması”, Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Ed. Abuzer Kendigelen, Saadet Yüksel, Oniki levha Yayınları, İstanbul, 2019, ss. 227-333. Anayurt Ömer, Ekinci Ahmet, “Tek Yapılı Yürütme Esasına Dayalı Hükümet Sistemlerinde Başkan Yardımcılığı Kurumu ve 2017 Anayasa Değişikliği ile Getirilen Sistemde Cumhurbaşkanı Yardımcılığı Kurumu Üzerine Karşılaştır-malı Bir Analiz”, Zafer GÖREN Armağanı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017, ss. 441-501. Arsel İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, AÜHF Yayını, Ankara, 1965. Araujo Victor, Silva Thiago, Viera Marcelo, “Measuring Presidential Dominan-ce over Cabinet in Presidential Systems: Constitutional Design and Power Sha-ring”, Brazilian Political Science Review, C. 10, Sa. 2, 2016, ss. 1/23. Barrett Richard, Bílková Veronika, Cleveland Sarah, Scholsem Jean-Claude; Suchocka Hanna, Tuorı Kaarlo, Turkey Opınıon On The Amendments To The Constıtutıon Adopted By The Grand Natıonal Assembly On 21 January 2017 And To Be Submıtted To A Natıonal Referendum On 16 Aprıl 2017”, Venice Commission 110th Plenary Session (Venice, 9-11 March 2017), http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2017)005-e (Erişim Tarihi, 14.3.2017). Purcell L. Edward,Vice Presidents-A Biographical Dictionary, Facts On File, Fourth Edition, New York, 2010. Bulmer Elliot, Presidential Legislative Powers, International IDEA Constitu-tion- Building Primer 15, International IDEA, 2. Baskı Stockholm, 2017. Cilavdaroğlu Ahmet A, Ekici, Birol, “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 46, Sa. 3, 2013, ss. 59-88. Cheibub Jose Antonio, “Presidentialism, Electoral Identifiability, and Budget Balances in Democratic Systems”, American Political Science Review, C. 100, Sa. 3, 2006, ss. 353-368. Cox Gary W., Morgenstern Scott, “Latin America's Reactive Assemblies and Proactive Presidents”, Comparative Politics, C. 33, Sa. 2, 2001, ss. 171-189. Çam Esat, Devlet Sistemleri, İstanbul, 1993. Doval Gisela Pereyra, Actis Esteban, “The Political and Economic Instability of Dilma Rouseff’s Second Government in Brazil: Between ımpeachment and the Pragmatic Turn”, India Quarterly: A Journal of International Affairs, C. 72, Sa. 2, 2016, ss. ,120-131 Ekinci Ahmet, Yıldırım Serkan Nebi, “Brezilya’nın Başkanlık Sistemi Uygula-ması”, içinde Dört Kıtada Başkanlık Sistemi, Ed. İlyas Doğan, Serdar Ünver, Astana Yayıncılık, 2017, Ankara. Erikson Robert, “Congressional Elections in Presidential Years: Presidential Coatta-ils and Strategic Voting”, Legislative Studies Quarterly, Cilt 41, Sayı 3, 2016. Esen Selin, “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4. Giritli İsmet, Bilgen Pertev, Akgüner Tayfun, İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2006. Gözler Kemal, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi Mi, Başkanlık Sistemi Mi, Yoksa Neverland Sistemi Mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?” http://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm, (Erişim tarihi 8.3.2017). Gözler Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, 8. Baskı, 2009. Gözler Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt I), Ekin Kitabevi Ya-yınları, Bursa, 2011 Gözler Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt II), Ekin Kitabevi Ya-yınları, Bursa, 2011. Gözler Kemal, “Fesih” ve “Seçimlerin Yenilenmesi” Farklı Kavramlar Mıdır?” http://www.anayasa.gen.tr/fesih-yenileme.html, (Erişim Tarihi: 17.4.2019). Gözler Kemal, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Kitabe-vi Yayınları, 2000, Bursa. Güner Yaşar Gizem, “Şili Başkanlık Sistemi”, içinde Dört Kıtada Başkanlık Sistemi, Ed. İlyas Doğan, Serdar Ünver, Astana Yayıncılık, 2017, Ankara. Hattem Marcel van, Pork in Brazil and the Executive Toolbox, Dissertation, Leiden University, 2012. İba Şeref, “Cumhurbaşkanınca Yayımlanması Kısmen veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi”, Ankara Üniversitesi Hu-kuk Fakültesi, c. 52, 2003, s. 299-316. Kaboğlu İbrahim, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (10 Aralık 2016)”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4. Kalaycıoğlu Ersin, “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005. Kerse Ahmet, Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı, Yayınlan-mamış Doktora Tezi, İstanbul, 1973. Kim Young Hun, “Impeachment and Presidential Politics in New Democra-cies”, Democratization C. 21, sa. 3, 2014, ss.519-553 Kuzu Burhan, 1982 Anayasasının Temel Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler (1990b), Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990. Lijphart Arend, “Presidentialism and Majoritarian Democracy: Theoretical Ob-servations.”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1., Juan J. Linz,-Arturo Valenzuela ed., Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 1994. Linz Juan J., “Presidential or Parliamentary Democracy: Does It Make a Diffe-rence?”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1., Juan J. Linz,-Arturo Valenzuela ed., Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 1994. Linz.Juan J., “Democracy: Presidential or Parliamentary Does It Make a Diff-rence?”, 1985, http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNABJ524.pdf (Erişim Tarihi: 7.3.2017. Dixie Faye Mercer Mcneil, Presidential Impeachment, Executive Accountabi-lity nad the Collective Executive. Diss. Texas Tech University, 1978 Madison James, Federalist Papers. Montesquieu, Kanunların Ruhu, (Çev. Berna Günen), Türkiye İş Bankası Ya-yınları, 2017. Oder Bertil Emrah, “Türkiye’de Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışma-ları: 1991-2005 Yılları Arasında Basına Yansıyan Öneri ve Tepkilerden Kesit-ler”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005 Onar Erdal, “Türkiye’de Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Dü-şünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Anka-ra, 2005. Özbudun Ergun, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005. Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011. Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 17. Baskı, Ankara, 2017. Özbudun Ergun, “1961 ve 1982 Anayasalarında Kanun Hükmünde Kararname-ler”, Anayasa Yargısı 6, ss. 227-237. Özer Attila, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2003. Öztürk, Kemal N, “Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Geleneği”, AİD, C.25., S.1., Mart 1992. Özsoy Boyunsuz Şule, “Siyasi Parti Sistemlerine Göre Başkanlık Rejiminin Türleri”, Amme İdaresi Dergisi, C. 49, S. 3, Eylül 2016, s.1-40. Özsoy Boyunsuz Şule, Dünyada Başkanlık Sistemleri, İmge Yayınevi, Ankara, 2017. Perreira Carlos, Melo Marcus, “The Political Economy of Budgeting in Laitn America-Procedures, Oversight, and Participation”, scioteca.caf.com, 2011. Perreira Carlos, Mueller Bernardo, “The Costing of Governing-Strategic Beha-vior of President and Legislators in Brazil’s Budgetary Process”, Comparative Political Studies, C. 37, Sa. 7, 2004, ss. 781-815. Perez-Linan, A., Presidential Impeachment and the New Political Instability in Latin America, Cambridge University Press, 2007. Roche John P, Levy Leonard W, The Presidency, Documents in American Go-vernment, Brace and World Inc, 1964, Harcourt. Fazıl Sağlam, Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları: Uy-gulamanın Yaygınlaşmasından Doğabilecek Sorunlar”, Anayasa Yargısı, Anka-ra, Anayasa Mahkemesi yayınları, 1984, Cilt I. Samuels David J., “Progressive Ambition, Federalism and Pork-Barreling in Brazil”, içinde Legislative Politics in Latin America, (Ed. Morgenstern, Scott, Nacif, Benito), Cambridge University Press, 2002, New York, ss. 315-341. Santiso Carlos, Belgrano Arturo Garcia, “Legislative Budget Oversight in Pre-sidential Systems: Governance of the Budget in Peru”, XVI Regional Seminar on Fiscal Policy organised by the Economic Commission on Latin America and the Caribbean (ECLAC), Santiago de Chile, 2004, https://www.cepal.org/ilpes/noticias/paginas/6/13526/CarlosSantiso.pdf (erişim tarihi 25.4.2018), Sartori Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbudun, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1997. Sevinç Murat, “Güncel Gelişmeler Işığında, 1982 Anayasasına Göre Cumhur-başkanı”, AÜHFD, C. 57, Sa. 2, ss. 109-137. Shugart Matthew Soberg, Carey John, Presidents and Assemblies, Constitutio-nal Design and Electoral Dynamics, Cambridge University Press, New York, 1992. Siaroff Alan, “Comparative Presidencies: The Inadequacy of the Presidential, Semi-Presidential and Parliamentary Distinction”, Eurepean Journal of Politi-cal Research, Vol. 42., Issue 3., 2003. Stephan Alfred, Skach Cindy, “Presidentialism and Parliamentarism in Com-parative Perspective”, Linz, Juan J-Valenzuela, Arturo eds., in: The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspectives, Vol.1, Baltimore and Lon-don: The John Hopkins University Press, 1994. Şahin Kemal, Yasamanın Yürütme ve Yargı Üzerindeki Kılıcı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2001. Şirin Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukuuknda Kanun Kavramı, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2019. Tan Turgut, Gözübüyük Şeref, İdare Hukuku Cilt I, Turhan Kitabevi, 10. Baskı, Ankara, 2014, s. 354-355. Taşkın Ş. Cankat, “1982 Anayasası’nda Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu”, TBB Dergisi, 2011, C. 92, ss. 384-418. Teziç Erdoğan, “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi”, İstanbul Üniver-sitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 52, S. 1-4, Yıl 1987, s. 101-116. Tunç Hasan, Türk Anayasa Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara, 2018. Tunç Hasan, Bilir Faruk, Yavuz Bülent, Türk Anayasa Hukuku, Adalet Yayın-ları, Ankara, 2016. Tunç Hasan, “Amerika Birleşik Devletleri Hükümet Sistemi ve Yürütme Orga-nı”, İdarecinin Sesi Dergisi, C.II., S.1., 1988. Uluşahin Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1999. Ware Alan, “Divided Government in the United States”, Divided Government in the Comparative Perspective, Robert Elgie ed.,Oxford University Press, Oxford 2001.