Unfair Contract Terms in Turkish Law

Year 2008, Volume: 3 Issue: 2, 263 - 289, 31.12.2008

Hakan Acar

Abstract

In cases where one of the parties to the contract is in a superior position than the other party in economic and institutional terms, it is seen that it uses this superiority to impose certain conditions that are unfavorable to the other party, with a number of specifications that it has prepared unilaterally in advance. These types of standard contracts, expressed with names such as "type contract", "mass contract", "additional contract", "formula contract", are used by banks, insurance companies, travel and transportation companies, durable consumer goods production and marketing companies. They are written abstractly and unilaterally before the establishment of the individual contract. These standard conditions, which are apparently an annex to a contract or a contract mutually signed by the two parties, are actually a set of written texts that are far from having the character of a contract, in which the weaker party does not have any opportunity to negotiate and therefore do not reflect its true will. In the face of such contracts prepared in this way, the other party will either conclude the contract under the conditions imposed on it or will have to give up purchasing this good or service. In this article, unfair terms in both individual contracts and standard contracts have been examined comparatively with different legal systems, taking into account the regulations in the Consumer Protection Law No. 4077 and the Draft Code of Obligations submitted to the Turkish Grand National Assembly.

Keywords

Unfair contracts terms, standart contracts

TÜRK HUKUKUNDA SÖZLEŞMEDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR

Abstract

Sözleşmenin taraflarından birinin ekonomik ve kurumsal açıdan diğer tarafa nazaran üstün konumda olduğu durumlarda da, bu üstünlüğünü kullanarak diğer tarafın aleyhine olan bazı şartları önceden tek taraflı olarak hazırladığı bir takım şartnamelerle kabul ettirdiği görülmektedir. "Tip sözleşme", "kitle sözleşme", "katılmalı (iltihaki) sözleşme", "formüler sözleşme" gibi isimlerle ifade edilen bu tip standart sözleşme türleri, bankalar, sigorta şirketleri, seyahat ve taşıma işletmeleri, dayanaklı tüketim malları üretimi ve pazarlama şirketleri tarafından bireysel sözleşmenin kurulmasından önce soyut ve tek yanlı olarak kaleme alınmaktadırlar. Görünüşte iki tarafın karşılıklı olarak imzaladığı bir sözleşme veya sözleşmenin eki niteliğinde olan bu standart şartlar, gerçekte zayıf olan tarafın herhangi bir müzakere imkanına sahip olmadığı ve dolayısıyla da gerçek iradesini yansıtmadığı, sözleşme özelliği taşımaktan uzak bir takım yazılı metinler niteliğindedir. Bu şekilde hazırlanan tip sözleşmeler karşısında diğer taraf ya kendisine dayatılan şartlarda sözleşmeyi kuracak veya bu mal veya hizmeti almaktan vazgeçmek zorunda kalacaktır. Bu makalede gerek bireysel sözleşme gerekse standart sözleşmelerde yer alan haksız şartlar, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve TBMM'ye sevk edilen Borçlar Kanunu Tasarısı'ndaki düzenlemeler dikkate alınarak, farklı hukuk sistemleri ile mukayeseli olarak incelenmiştir.

Keywords

Sözleşme, Tüketici Sözleşmeleri, Standart Sözleşme, Genel İşlem Şartları, Haksız Şartlar.

References

• ARKAN, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, 5. baskı, Ankara, 1999.
• ATAMER, Yeşim, Tacirlerin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması Yolları, İTO Yayınları, Yayın No: 2001-08, İstanbul, 2001.
• ATAMER, M Yeşim, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, İstanbul 2001.
• BAHTİYAR, Mehmet, "Genel İşlem Şartlarına Karşı Tüketicinin Korunması", Yargıtay Dergisi, S,1-2, 1996.
• BAYKAN, Renan, Tüketici Hukuku, Mevzuata İlişkin Yorum-EleştiriÖneri, İTO yayınları, No: 2005-41, İstanbul, 2005.
• KÜÇÜKGÜNGÖR Erkan; EMİROĞLU Haluk, "Roma Hukukunda Ve Bazi Çağdaş Hukuk Düzenlerinde Laesio Enorınis (Gabin)", AUHFD, C.53, S. Ol, Yıl 2004.
• EREN Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2008.
• HAVUTÇU, Ayşe, İçerik Denetimi Yoluyla Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması, İzmir, 2003.
• KADIOĞLU, Kamil, Gerekçeli Açıklamalı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Yargıtay Kararları İlgili Mevzuat, Ankara, 2005.
• KÜÇÜKY ALÇIN, Arzu, "Karşılaştırmalı Hukukta Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması", AÜHFD, C.53, S.4, Yıl, 2004.
• OĞUZMAN Kemal/ ÖZ Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2005
• ÖZ, Turgut, "Tüketici Hukuku Bakımından Genel İşlem Şartları", İKU Hukuk Fakültesi Dergisi, C.l, Sl, 2004.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 1985.
• ULUSAN, İlhan, "Genel İşlem Şartlarında ve Özellikle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Haksız Şartlara İlişkin İçerik Denetimi", İKU Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1-2, 2004.
• UNIDROIT Principles oflntemational Commercial Contracts 2004, Rome, 2004
• YAVUZ Cevdet, Borçlar Kanunu (Türk Borçlar Kanunu Tasarısı ve Gerekçesi, Karşılaştırmalı Liste ile Birlikte), İstanbul, 2006.
• YAVUZ, Cevdet, "Türk Hukukunda Genel İşlem Koşulları ve Türk Borçlar Kanunu Tasarısının Bu Yönden Değerlendirilmesi", Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu, Baku, 2005.
• ZEVKLİLER Aydın, AYDOĞDU, Murat, Tüketicinin Korunması Hukuku, Seçkin Yayınları, 3. Baskı, Ankara, 2004.
• www .eur-lex.europa.eu
• www.kazanci.com.tr
• www.tobb.org.tr