Din Sosyolojisinin Tarihsel Gelişimi ve Temel Sorunları

Year 2002, Volume: 1 Issue: 12, 1 - 20, 01.06.2002

Ünver Günay

Abstract

Bagimsiz bir bilimsel disiplin olarak din sosyolojisi oldukça genç olup, bir toplum olayi ve kurumu olarak dini ele almak, din ve toplum ilskileri ve etkilesimini ve bu çerçevede ortaya çikan olgu, süreç, teskilat ve gruplasmalari sosyolojik bir yaklasim perspektifinde bilimsel olarak arastirip incelemek üzere o ancak modern dönemde ve onun sartlarinda ortaya çikmis ve giderek gelisme göstermisse de; gerçekte, hangi ölçüde modern dönemin sartlarina bagli bulunursa bulunsun, kendine has arastirma alani, konulari ve bunlari bilimsel perspektifte incelemede izleyecegi yöntem ve teknikleri ile birlikte bu bilim dalinin bagimsiz ve sistematik bir bilimsel disiplin seklinde ortaya çikmasi olgusu uzun bir tarihsel hazirlik dönemine dayanmakta ve üstelik ondan bir çok etkileri de almis bulunmaktadir. Din sosyolojisi, bu uzun hazirlik döneminin belli evrele rinde, çogu zaman felsefe, tarih ve öteki bir kisim bilimlerin içerisinde en azindan zimnî bir varlik imkânini da elde etmistir. Esasen din olaylari, seyyahlar, düsünürler ve bilginlerin dikkatini en azindan antik dönemden itibaren bir sekilde çekmeye basladigindan, din sosyolojisinin metodolojisinin temelinde yer alan din konusuna elestirel, süpheci, akilci, deneysel ve objektif bilimsel yaklasim egilimlerinin baslangiçlari da aslinda bu döneme kadar uzanmakta ise de, normatif, tekelci ve apolojetik karakterli ilâhiyatlarin ve skolastigin egemen oldugu Orta Çagin dünyaya karsi belli bir olumsuz tutum çerçevesinde kendi içine kapanik ortaminda onlar güçlenerek bir atilim yapmaya meyletmek yerine giderek kösteklenip kisirlasmaya mahkum olmuslardir. Buna karsilik, özellikle Rönesans ve Reform dönemlerinden itibaren, çok çesitli iç ve dis dinamikler çerçevesinde hususiyle Bati'nin bu kendi içine kapanik durumu ve statik zihniyetinde çok önemli degisiklikler ve yeni gelismeler gözlenmeye basladigindan, sözü edilen bu egilimler de giderek filizlenmeye yön tutmuslardir. Büyük cografi kesifler, sanayi devrimi, Aydinlama hareketi, bilimsel ve teknolojik buluslar, sehirlesme, egitim, iletisim, vb. alanlarda kaydedilen yenilikler, buluslar ve gelismelerin etkisi altinda Bati dünyasinda birbirini izleyen ve sonra etkileri giderek tüm dünyaya yayilan ve toplum hayatinin her kesiminde genis yankilar uyandiran büyük degisimler, din konusuna bilimsel yaklasim çizgisinde yeni gelismelere ve bu çerçevede deneysel, objektif, sistematik ve bagimsiz bir din sosyolojisi biliminin filizlenip gelisme sine ve hattâ giderek sistemlesmesine imkân hazirlamistir. Böylece, teorik temelleri ve metodolojisini olusturup gelistirmeye yönelmis bulunan din sosyolojisi bilimi sadece Bati'da kalmayarak tüm dünyaya ve bu arada Islâm dünyasi ve özellikle de Türkiye'ye uzanmis bulunmaktadir.