Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hoşgörü: 7. Sınıf Öğrencilerinin Farkındalıkları Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2017, Volume: 19 Issue: 2, 37 - 56, 15.08.2017

Fatih Yazıcı

https://doi.org/10.17556/erziefd.319809

Abstract

Farklılıkların
her geçen gün daha da anlam kazandığı bir dünyada hoşgörü, bu farklılıkların
çatışmaya dönüşmeden uyum içerisinde varlığını sürdürebilmesi adına önemi her
geçen gün artan bir kavramdır. Bu çalışmanın amacı ise ortaokul 7. sınıf
öğrencilerinin hoşgörü ile ilgili farkındalıklarını ve bu farkındalık üzerinde
sosyal bilgiler derslerinin tarih konularının etkililiğini görsel betimlemeler
aracılığıyla ortaya koymaktır. Bu amaçla 7. sınıf düzeyinde öğrenim gören 17
öğrencinin, sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabında yer alan “Osmanlı’da
Hoşgörü ve Birlikte Yaşama Kültürü” konusu kapsamında “Osmanlı’da hoşgörü”ye
ilişkin görüşleri ile bu ders kapsamında yer almayan “Türkiye’de hoşgörü”ye
ilişkin görüşleri görsel betimlemeler yoluyla incelenmiştir. Araştırma sonunda
tarih konuları ile bugünü ilişkilendirme noktasındaki çekinceler nedeniyle,
Türkiye’de sosyal bilgiler öğretiminin, hoşgörü değerinin kazandırılması
konusunda öğrencilerin kişisel deneyim ve gözlemlerinin gerisinde kaldığı,  öğrencilerin hoşgörü ile ilgili
farkındalıklarını, bugünün toplumsal ihtiyaçlarını karşılayacak ölçüde
geliştiremediği söylenebilir.

Keywords

Hoşgörü, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Tarih Öğretimi

References

• Adams, C. (1983) ‘Off the record’. Teaching History, 36, 9-11.
• Akın, F. (2006) Türkiye’de azınlık politikaları. İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• Aktoprak, E. (2010). Bir ‘kurucu öteki’ olarak: Türkiye’de gayrimüslimler, İnsan Hakları Çalışma Metinleri: XVI, https://www.academia.edu/354188/Bir_Kurucu_%C3%96teki_Olarak_T%C3% BCrkiye_de_Gayrim%C3%BCslimler adresinden 01.05.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Anderson, B. (2011). Hayali cemaatler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Anık, M. (2012a). Kimlik ve çokkültürcülük sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Anık. M. (2012b). Çokkültürcülük ve Osmanlı devleti. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27, 117-130.
• Arslan, S. (2016). Çokkültürlü eğitim ve Türkiye: Mevcut durum, beklentiler, olasılıklar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (57), 412-428, doi: http://dx.doi.org/10.17755/esosder.97373
• Aslan, E., & Akçalı, A. A. (2007). Kimlik sunumu olarak tarih eğitimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 125-132.
• Banks, J. A. ve Banks, C. A. M. (2007). Multicultural Education: Issues and Perspectives, New Jersey: Wiley.
• Borgonovi, F. (2012). The relationship between education and levels of trust and tolerance in Europe. The British Journal of Sociology, 63(1), 146-167, doi: 10.1111/j.1468-4446.2011.01397.
• Boyacı, M. ve Ersever, O. G. (2017). Hoşgörü eğilimi geliştirme programının 5. sınıf öğrencilerinin hoşgörü ve zorbalık düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 42(189), 167-182, doi: http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6802
• Bozkurt, G. (1993). Türk hukuk tarihinde azınlıklar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 43 (1-4), 49-59.
• Büyükkaragöz, S. ve Kesici, Ş. (1996). Öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7 (7), 353-365.
• Çalışkan, H. ve Sağlam, H. İ. (2012). Hoşgörü eğilim ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1431-1446.
• Çayır, K. (2014). " Biz" kimiz? Ders kitaplarında kimlik, yurttaşlık, haklar. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Çotuksöken, B., Erzan, A., & Silier, O. (2003). Ders kitaplarında insan hakları: Tarama sonuçları. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Demircioğlu, İ. H. (2008). Using historical stories to teach tole¬rance: The experiences of Turkish eighth grade students. Social Studies, 99 (3), 105-110, doi: http://dx.doi.org/10.3200/TSSS.99.3.105-110
• Demircioğlu, İ. H., & Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler eğitimi dergisi, 6 (15), 69-88.
• Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dilek, D. (2009). Geçmişi imgelerle yeniden kurmak: İlköğretim düzeyinde tarihsel imgelem becerilerinin kullanımı üzerine ikonografik bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (2), 633-689.
• Ersoy, A. F. (2016). Dördüncü sınıf öğrencilerinin hoşgörü algısı ve deneyimleri: Bir fenomenolojik araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 454-473, Doi: http://dx.doi.org/10.17860/efd.31740
• Evirgen, Ö. F. (2016). Sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ankara: Ekoyay.
• Godwin, K., Ausbrooks, C. ve Martinez, V. (2001). Teaching tolerance in public and private schools. Phi Delta Kappan, 82(7), 542-546.
• Grosvenor, I. (2000). ‘History for the nation’ Multiculturalism and the teaching of history. J. Arthur ve R. Phillips (Ed.), Issues in history teaching (s. 148-158) London: Rotledge.
• Hamamura, T. (2017). Social Identity and attitudes toward cultural diversity: A cultural psychological analysis. Journal of Cross-Cultural Psychology, 48(2), 184-194. Doi: http://dx.doi.org/10.1177/0022022116681845 İnce, H. O. (2011). Almanya’da farklı olmak: Entegrasyon ve hoşgörü kavramına eleştirel bir bakış. Bilig, 58, 173-202.
• Kabapınar, Y. (2007). The image of ‘others’ and tolerance in Turkish history and social studies textbooks: ‘not us’, ‘the other is to blame’. R. Kaymakcan ve O. Leirvik (Ed.), Teaching for Tolerance in Muslim Majority Societies (s. 33-49), İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi
• Kabapınar, Y. ve Sargın, T. (2014). Öğrencileri ‘tarihin mimarları’ kılma süreci olarak tarihsel maketler ve işlevleri: “Araştırıyorum, uyguluyorum, kendimle gurur duyuyorum”. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 63-80.
• Kalın, Z. T. (2013). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kaya, Ö. (2005) Tanzimat’tan Lozan’a azınlıklar. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kepenekçi, Y. K. (2004). Sınıf öğretmenlerine göre hoşgörü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 10(2), 250-265.
• Kıroğlu, K., Elma, C., Kesten, A. ve Egüz, Ş. (2012). Üniversitede demokratik bir değer olarak hoşgörü. Journal of Social Studies Education Research, 3(2), 86-104.
• Korostelina, K. (2008) History education and social identity. Identity, 8(1), 25-45, Doi: 10.1080/15283480701787327
• Kymlicka, W. (1998). Çokkültürlü yurttaşlık azınlık haklarının liberal teorisi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Leistyna, P. (2002). Defining And Designing Multiculturalism: One School System’s Efforts. Albany: State University of New York Press.
• Lintner, T. (2005) A world of difference: Teaching tolerance through photographs in elementary school. The Social Studies, 96 (1), 34-37, Doi: http://dx.doi.org/10.3200/TSSS.96.1.34-37
• Lyons, C. Farrell, M. (1994). Teaching tolerance: Multicutural and anti-racist education. McGill Journal of Education, 29(1), 5-14. MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı (2005). Sosyal Bilgiler Dersi 6 ve 7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx adresinden 01.05.2017 tarihinde edinilmiştir.
• MEB, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2007). Tarih dersi öğretim programı (9.Sınıf), http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/tarih9.pdf adresinden 01.05.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Miglietta, A., Gattino, S. ve Esses, V. M. (2014). What causes prejudice? How may we solve it? Lay beliefs and their relations with classical and modern prejudice and social dominance orientation. International Journal of Intercultural Relations, 40, 11-21, doi: https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2013.12.004 Mutluer, C. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “hoşgörü” kavramına ilişkin metaforik algıları. Tarih Okulu Dergisi, 8 (22), 575-595, Doi: http://dx.doi.org/10.14225/Joh735
• NCSS (1994). Curriculum Standards For Social Studies: Expectations Of Excellence. Washington DC: National Council for the Social Studies.
• Okutan, M. Ç. (2009). Tek Parti Döneminde Azınlık Politikaları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öztaşkın, Ö. B. ve İçen. M. (2015) Ortaokul öğrencilerinin hoşgörü eğilimleri ile demokrasi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 39-56
• Pamuk, A. (2014). Kimlik ve tarih kimliğin inşasında tarihin kullanımı. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek. Ankara: Phoenix.
• Pasamonik, B. (2004). The paradoxes of tolerance. The social studies, 95(5), 206-210. Doi: http://dx.doi.org/10.3200/TSSS.95.5.206-210
• Race, R. (2011). Multiculturalism and education. New York: Continiuum Books.
• Stradling, R. (2003). 20. Yüzyıl Avrupa tarihi nasıl öğretilmeli. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Şahin, Ç. (2011). Perceptions of prospective teachers about tolerance education. Educational Research and Reviews, 6(1), 77-86.
• Tahiroğlu, M. (2014). Hoşgörülü ve demokratik bir sınıf toplumu uygulaması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (17), 87-110.
• Tatar, A. F. (2009). Okul öncesi eğitiminde hoşgörü eğitimi. Ya¬yımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Taylor, C. (2010). Çokkültürcülük tanınma politikası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Türe, H. ve Ersoy, A. F. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin hoşgörü algısı. Journal of Social Studies Education Research, 5(2), 31-56, doi: http://dx.doi.org/10.17499/jsser.53270
• Tüzün, G. (2009). Ders Kitaplarında İnsan Hakları II: Tarama Sonuçları. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. UNESCO (1995) The Decleration of Principles on Tolerance. http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001518/151830eo.pdf adresinden 01.05.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Van Der Leeuw-Roord, J. (2009). Katılım, farkındalık ve hoşgörü için eğitim: Anahtar temaların tarih eğitimiyle ilgisi ve önemi. S. Aktekin. (Ed.), Çok kültürlü bir Avrupa için tarih ve sosyal bilgiler eğitimi, 133-146.
• Wan, G. (2006). Teaching diversity and tolerance in the classroom: A thematic storybook approach. Education, 127(1), 140-155.
• Weidenfeld, W. (2002). Constructive conflicts: tolerance learning as the basis for democracy. Prospects, 32(1), 95-102. Doi: 10.1023/A:1019708813141
• Witenberg, R. T. (2007). The moral dimension of children's and adolescents' conceptualisation of tolerance to human diversity. Journal of Moral Education, 36(4), 433-451, doi: http://dx.doi.org/10.1080/03057240701688002
• Yanık, C. (2013). Dünyada ve Türkiye’de çokkültürlülük. Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Yazıcı, S., Başol, G. ve Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: bir güvenirlik ve geçerlik çalışması, H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 229-242.
• Yıldırım A. ve Şimşek H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, T. (2016). Tarih ders kitaplarında kimlik söylemi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi
• Yürüşen, M. (1998). Çeşitlilikten özgürlüğe: Çokkültürlülük ve liberalizm. LDT Yayınları: Ankara.