Öğretmenlerin Empatik ve Sosyal Özyeterlikleri ile Eğitimde Mizahın Kullanımına Yönelik Tutumlarını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 27 Issue: 2, 330 - 342, 30.06.2025

Arzu Özyürek , Kübra Nur Bıyıklı , Havva Gözpınar , Buşra Yaman

https://doi.org/10.17556/erziefd.1576538

Abstract

Bu çalışmada okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve özel eğitim öğretmenlerinin empatik ve sosyal öz yeterlikleriyle eğitimde mizah kullanımına yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma grubunu kolay ulaşılabilir örnekleme yönetimiyle çalışmaya katılmaya gönüllü 191 öğretmen oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında Algılanan Empatik ve Sosyal Öz Yeterlik Ölçeği ile Eğitimde Mizah Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistik, sınıflandırma analizlerinden CHAID karar ağaçları ve korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak, öğretmenlerin empatik ve sosyal öz yeterliklerini yüksek, eğitimde mizah kullanımına yönelik tutumlarını iyi düzeyde olarak değerlendirdikleri belirlenmiştir. Öğretmenlerin empatik öz yeterliklerini etkileyen en önemli faktörün branşları olduğu, okul öncesi ve özel eğitim öğretmenlerinin empatik öz yeterliklerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin mizahı eğitimde ve dil öğretiminde gerekli görmelerini etkileyen en önemli faktörün öğretmenlik mesleğine bakışları olduğu, mesleğini severek yapan öğretmenlerin tutumlarının daha olumlu olduğu belirlenmiştir. Mizahın sınıf düzenini sağlamaya etkisine yönelik görüşlerini etkileyen en önemli faktörün ise öğretmenlerin cinsiyeti olduğu, kadınların tutumlarının daha olumlu olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin algıladıkları empatik ve sosyal öz yeterlikleri arttıkça mizahı eğitimde gerekli görme, mizahın dil ve öğretime olumlu etkisi olduğunu düşünme düzeylerinin arttığı, fakat sınıf düzenini sağlamada mizahın etkisine yönelik olumlu görüşlerinin azaldığı belirlenmiştir.

Keywords

empatik öz yeterlik , sosyal öz yeterlik , eğitimde mizah kullanımı , öğretmenler

Investigation of the Factors Affecting Teachers' Empathic and Social Self-Efficacy and Attitudes Towards the Use of Humor in Education

Abstract

This study aims to examine the relationship between the empathetic and social self-efficacy of preschool, primary school, middle school, and special education teachers and their attitudes toward the use of humor in education. The study group consisted of 191 teachers who volunteered to participate, selected through a convenient sampling method. Data were collected using the Perceived Empathic and Social Self-Efficacy Scale and the Attitude Scale Toward the Use of Humor in Education. Descriptive statistics, CHAID decision trees from classification analyses, and correlation analyses were employed for data analysis. The findings revealed that teachers evaluated their empathetic and social self-efficacy as high and their attitudes toward the use of humor in education as positive. It was determined that the most significant factor influencing teachers' empathetic self-efficacy was their subject area, with preschool and special education teachers exhibiting higher levels of empathetic self-efficacy. Additionally, the most critical factor affecting teachers' perception of the necessity of humor in education and language teaching was their perspective on the teaching profession, with those who are passionate about their profession displaying more positive attitudes. Gender was identified as a significant factor influencing teachers' views on the role of humor in maintaining classroom order, with female teachers expressing more favorable attitudes. The study also found that as teachers' perceived empathetic and social self-efficacy increased, their belief in the necessity of humor in education and its positive effects on language teaching also rose. However, there was a decline in their positive views regarding the impact of humor on maintaining classroom order.

Keywords

Empathic self-efficacy , social self-efficacy , use of humor in education , teachers

References

• Akın, A., & Başören, M. (2015). Algılanan empatik öz-yeterlik ve sosyal öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 603-610.
• Aktepe, R. (2019). Lise öğrencilerinin bilişsel esnekliklerinin cinsiyetlerine ve mizah tarzlarına göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2631-2640.
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mizah tarzları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 1-8.
• Asan, H., & Dilmaç, B. (2020). Öğretmen adaylarının mizah tarzları, kişilik ve iyimserlik düzeyleri arasındaki yordayıcı ilişkiler. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 66-77.
• Aslan, H., & Çeçen, A.R. (2007). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin cinsiyetlerine ve öğrenilmiş güçlülük düzeylerine göre mizah tarzlarının incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 1-14.
• Aslan, M., & Kalkan, H. (2018). Öğretmenlerin özyeterlik algılarının analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 477-494. https://doi.org/10.29029/busbed.434926
• Aydın, A.R. (2009). Öğretmen-öğrenci ilişkilerinde empati ve öğretmenlerin rol modelliği üzerine. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(4), 76-84.
• Aydın, Ş., & Şahin, A.E. (2020). Meslekte yeni olan ilkokul öğretmenlerinin sınıfta düzeni yeniden sağlamaya ilişkin uygulamaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 363-381. https://doi.org/10.17860/mersinefd.6846-46
• Aykaç, N. (2018). Eğitim sürecinde mizah ve ortaokul Türkçe ders kitaplarında mizahi unsurlar. TheJournal of SocialSciences, 27(27), 433-447.
• Aytaç, A. (2018). Öğretmenlerin özyeterlik algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Academy Journal of EducationalSciences, 2(1), 29-41.
• Bakar, F., & Kumar, V. (2019). Theuse of humour in teachingandlearning in highereducationclassrooms: Lecturers’ perspectives. Journal of English forAcademicPurposes, 40, 15-25.
• Balta, E. E. (2016). Eğitimde mizahın kullanımına ilişkin öğretmen tutumları. İlköğretim Online, 15(4), 1268-1279. http://doi.org/10.17051/io.2016.64984
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Banas, J. A., Dunbar, N., Rodriguez, D., & Liu, S. J. (2011). A review of humor in educationalsettings: Fourdecades of research. Communication Education, 60(1), 115-144.
• Bayrakdar, U., Vural Batık, M., & Barut, Y. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 133-149.
• Berkant, G. H. (2017). Investigation of prospective teachers’ perceived teacher self-efficacies. Journal of Educational Reflections, 1(2), 1-17.
• Betoret, F. D., & Artiga, A. G. (2010). Barrier sperceived by teachers at work, coping strategies, self-efficacy and burnout. The Spanish Journal of Psychology, 13(2), 637-654.
• Bieg, S., & Dresel, M. (2018). Relevance of perceived teacher humor types for instruction and student learning. Social Psycholgy Education, 21, 805-825. https://doi.org/10.1007/s11218-018-9428-z
• Bishara, S. (2022). Humor, motivation and achievements in mathematics in students with learning disabilities. Cogent Education, 10(1).https://doi.org/10.1080/2331186X.2022.2162694
• Bolkan, S., Griffin, D. J., & Goodboy, A. K. (2018). Humor in the classroom: The effects of integrated humor on student learning. Communication Education, 67(2), 144-164.
• Brandon, D.P. (2000). Self-efficacy: gender differences of prospectiveprimaryteachers in Botswana. Research in Education, 64.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (24. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cann, A., & Matson, C. (2014). Sense of humor and social desirability: Understanding how humor styles are perceived. Personality and Individual Differences, 66, 176-180. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.03.029
• Canpolat, S., Güler, O., Ökcü, M., & Konik, A. K. (2023). Özel yetenekli çocukların problem çözme becerilerinin yordayıcıları: Aile ilişkileri ve mizah. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 1490-1507.
• Çelik, E., & Çağdaş, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23.
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A., & Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirmeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 203-215.
• Dağlıoğlu, H. E. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitiminde öğretmen yeterlikleri ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 40(186), 72-84.
• Demirhan, M., Şahin, Y., & Şahin, U. (2023). Öğretmenlerde empatik beceriler üzerine bir araştırma. Harran Maarif Dergisi, 8(1), 1-13. https://doi.org/10.22596/hej.1241731.
• Doğan, N., & Özdamar, K. (2003). CHAİD analizi ve aile planlaması ile ilgili bir uygulama. Türkiye Klinikleri Journal of MedicalSciences, 23(5), 392-397.
• Eker, G. Ö. (2017). Mizah, tanrı’dan bir armağan mı yoksa şeytanın getirdiği bir ceza yöntemi mi? Sosyal normların cezalandırma yaptırımı boyutunda ‘sosyal ceza olarak gülme. Folklor/Edebiyat, 23(92), 49-62.
• Ersoy, E., & Köşger, F. (2016). Empati: Tanımı ve önemi/empathy: Definition and it simportance. Osmangazi Tıp Dergisi, 38(2), 9-17.
• Flores, M. P. A., Faubel, J. M. E., Faubel, R. P. E., & Teruel, J. D. A. (2020). High academic self-efficacy and dispositional empathy in future teachers. Sustainability, 12(17), 6728.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluatere search in education (7th Ed.). New York: McGraw-Hill.
• Goroshit, M., & Hen, M. (2014). Doesemotional self-efficacy predictteachers' self-efficacy and empathy? Journal of Educationand Training Studies, 2(3), 26-32.
• Gök, E. B. Ç., Taşkıran, B., & Azeken, N. (2021). Özel yetenekli öğrenciler ile normal gelişim gösteren öğrencilerinin mizah tarzlarının karşılaştırılması. Asya Studies, 5(18), 63-72.
• Gökyer, N. (2019). Lise öğretmenlerinin özyeterlik düzeyleri: Elazığ ili örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 121-132. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538659
• Gu, S. (2012). 특수교사의공감능력에따른교사-학생갈등관리방식과교사효능감 [Özel eğitim öğretmenlerinin empati düzeylerine göre öğretmen-öğrenci çatışma yönetimi ve öğretmen yeterliği]. The Journal of Special Children Education, 14(3), 501 – 522.
• Guo, Y., Justice, L. M., Sawyer, B., & Topmkins, V. (2011). Exploring factors related to preschool teachers’ self-efficacy. Teaching and Teacher Education, 27, 961-968. https://doi.org/10.1016/j.tate.2011.03.008
• Gültekin, D., & Ulutaş, İ. (2021). Öğretmenlerin okul öncesi eğitimde mizaha ilişkin görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 6(1), 54-71. https://doi.org/10.37754/879101.2021.614
• Kaçar, T., & Beycioğlu, K. (2017). İlköğretim öğretmenlerinin öz yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elementary Education Online, 16(4), 1753-1767. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342988
• Karababa, S., & Alamdar, S. G. (2017). Çocuk edebiyatı kitaplarında mizah: Saftirik örneği. International Journal of Language Academy, 5(21), 331-347. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3813
• Kaya, B. (2021). Bergson’un gülme teorisi: Bir cezalandırma mekanizması olarak gülme. Felsefe Dünyası, 2(74), 278-299.
• Keser, H. (2024). McGhee (Ed.: A. Özyürek) Kuramcılar Çerçevesinden Gelişim Kuramlarına Bakış. (s. 389-398). Ankara: Nobel.
• Keskin, F. (2020). Gelişim özelliklerine bağlı olarak çocukta sözlü mizah anlayışı. Socıal Mentalıty and Research Erthınkers Journal, 6(32), 869-866.
• King, W. R., & He, J. (2005). Understandingthe role andmethods of meta-analysis in IS research. Communications of the Associationfor Information Systems, 16(1). http://doi.org/10.17705/1CAIS.01632.
• Koçer, H., Eskidemir, S., & Özbek, T. (2012). 6 yaş çocuklarının mizahi tepkilerinin Paul E. McGhee’nin mizah gelişim evrelerine göre incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1 (4), 82.
• Köksal Akyol, A., & Koçer Çiftçibaşı, H. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarının empatik beceri düzeylerinin belirlenmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 21, 13-23.
• Liman, B., & Oral Paksoy, A. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin mizah tarzları ile psikolojik iyi oluş ve çocuklar için kullandıkları mutluluk stratejilerinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 14(2), 200-224. https://doi.org/10.23863/kalem.2023.271
• Lomax, R. G., & Moosavi, S. A. (2002). Using humor to teach statistics: Must they be or thogonal? Understanding Statistics: Statistical Issues in Psychology, Education and the Social Sciences, 1(2), 113-130.
• Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J., & Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the humor styles questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1), 48-75.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
• Occon, R. (2021). Using humor to create a positive learning environment. American Society for Engineering Education,10(29). https://rb.gy/ml3lut.
• Oral, G. (2004). Ergenlikte mizah ölçeği. Eğitim ve Bilim, 29 (133), 20-27.
• Özdemir, S., Sezgin, F., Kaya, Z., & Recepoğlu, E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzları ile kullandıkları mizah tarzları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 405-428.
• Özkan, B. (2014). Okul öncesi ve sınıf öğretmenlerinin empati düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Social Science, 30, 509-514. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2623
• Özkara, Y. (2013). Utilization from humour elements ın primary school Turkish teaching period. Milli Folklor, 25(100), 182-188.
• Rareshide, S. W. (1993). Implications for teachers’ use of humor in the classroom. Curry School of Education, University of Virginia.
• Robinson, H. L., Rose, S. E., Elliott, J. M., & Vivaldi, R.A. (2024). Teachers’ humour use in the classroom: A scoping review. Educational Psychology Review, 36 (73). https://doi.org/10,1007/s10648-024-09913-x.
• Sarıçam, H., & Sakız, H. (2014). Burn out and teacher self-efficacy among teachers working in special education institutions in Turkey. Educational Studies, 40(4), 423-437.
• Sarıkaya, B. B., & Özdemir, S. (2017). Otizmli çocuklarla çalışan öğretmenlerin işe adanmışlık, çocuk sevme ve empati eğilimleri arasındaki ilişki. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 27-48.
• Savaş, S. (2014). İlköğretim 7. sınıf Türkçe derslerinde mizah kullanımının derse yönelik öğrenci tutumuna etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 73-88.
• Saygılı, G., Kırıktaş, H., & Gülsoy, H.T. (2015). Bazı değişkenlere göre öğretmenlerin empatik eğilim düzeyleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 73-82. https://doi.org/10.14686/BUEFAD.2015111016
• Saylık, A., & Saylık, N. (2021). Sınıf yönetiminde mizah ölçeğinin geliştirilmesi, güvenirliği ve geçerliği. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18). https://doi.org/10.26466/opus.879699
• Sıvacı, S. Y., & Gülbahar, B. (2018). Öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarıyla mizah tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 83-109.
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burn out: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26(4), 1059-1069.
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2017). Teacher stres and teacher self-efficacy: Relations and consequences. Educatorstress: An Occupational Health Perspective, 101-125.
• Şahin, Z., Kalkan, Ö. F., & Aktaş, O. (2022). Gülmenin fizyolojisi: Beyin lezyonlarından gülme ile ilişkili yapıları anlama. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 4(2), 242-251.
• Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin iletişim becerisi ve empatik eğilim davranışlarının çocuk sevme düzeyleri üzerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 51-61.
• Ünlü, İ., Kaşkaya, A., & Kızılkaya, M. F. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 651-668.
• Vatansever Bayraktar, H. & Çelik, O. (2021). Öğretmenlerin öz yeterlilikleri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İZÜ Eğitim Dergisi, 3(6) 98-127. https://doi.org/10.46423/izujed.841318
• Vieluf, S., Kunter, M., & Van de Vijver, F. J. (2013). Teacher self-efficacy in cross-national perspective. Teaching and Teacher Education, 35, 92-103.
• Wanzer, M. B., Frymier, A. B., & Irwin, J. (2010). An explanation of the relationship between in structor humor and student learning: Instructional humor processing theory. Communication
• Yalçın, H., Obalı, İ., & Öztüren, A. (2021). Özel yetenekli çocukların mizah duyguları ve arkadaşlık ilişkileri. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 119-134.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, P., & Doymuş, K. (2023). Öğretmen adaylarının STEM farkındalık ve özyeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 96, 199-219.
• Yıldız, M. Ş., & Emir, S. (2023). Özel yetenekli öğrencilerin mizah anlayışı ve empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(2), 626-648.
• Zillmann, D., McGhee, P. E., & Jeffrey, H. G. (1983). Disparagement humor, handbook of humor research: Volume 1, Springer New York. New York, NY, 85-107.