TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLERİN ANTİMİKROBİYAL, ANTİOKSİDAN AKTİVİTELERİ VE KULLANIM OLANAKLARI

Year 2013, Volume: 6 Issue: 2, 233 - 265, 18.03.2014

Emine Faydaoğlu Metin Sürücüoğlu

Abstract

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) araştırmalarına göre tedavi amaçlı kullanılan tıbbi bitkilerin sayısı 20.000 civarında olup, antik çağlardan beri gıdalara tat, koku ve renk vermede kullanılmaktadır. İlaç, gıda, parfüm ve kozmetik gibi birçok sanayi dalında, kullanılan hammadde olmaları nedeniyle doğal bitkiler ve onlara ait uçucu yağlar, özellikle 1940 yılından bugüne kadar antimikrobiyal etkileri açısından çok sayıda araştırma alanında ele alınmış ve önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Antimikrobiyal aktivite gösteren bitkiler gıdalarda koruyucu madde, tıbbi amaçlı, anti-helmintik, anti-fungal olarak ve bitki zararlılarına, yabancı otlara karşı mücadelede kullanılmaktadır. Antioksidanlar serbest radikallerin etkilerini yok edici sistemlerdir. Günümüzde, sentetik antioksidanların güvenirlilikleri üzerinde artan endişelerden dolayı çeşitli bitkisel materyallerden doğal antioksidanların elde edilmesi üzerinde gıda endüstrisinin yoğun bir ilgisi oluşmuştur. Bu durum, doğal antioksidan kaynağı olarak büyük bir potansiyele sahip olan tıbbi ve aromatik bitkilerin, özellikle et, süt ve fırıncılık ürünleri gibi yağlı gıdalarda oksidasyonu önlemek amacıyla kullanımının giderek artmasına neden olmuştur. Bu makalede, gün geçtikçe artan önemi nedeniyle çeşitli tıbbi ve aromatik bitkilerin antimikrobiyal ve antioksidan aktiviteleri hakkında derlenmiş bilgiler verilmiştir.

Keywords

Tıbbi ve Aromatik Bitki, Antioksidan Aktivite, Antimikrobiyal Aktivite.

References

• Alaca Güre, F. ve Arabacı, O. Bazı tıbbi bitkilerdeki doğal antioksidanlar ve önemi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, (Derleme Sunusu Cilt I, Sayfa 465-470), 5-9 Eylül 2005, Antalya.
• Alçiçek, A., Bozkurt, M. ve Çabuk, M. 2003. The effect of a mixture of herbal essential oils, an organic acid or a probiotic on broiler performance. South African Journal of Animal Science, 34 (4), 217-222.
• Al-Howiriny, T.A. (2003). composition and antimicrobial activity of essential oil of Salvia lanigera, 6 (2):133-135.
• Ali, BH. and Blunden, G. (2003). Pharmacological and toxicological properties of nigella sativa. Phytotherapy Research, 17 299-305
• Alzoreky, N.S.and Nakahara, K. (2003). Antibacterial activity of extracts from some edible plants commonly consumed in Asia. İnternatonal Journal of Food Microbiology, 80: 223-230.
• Ak, T. ve Gülçin, İ. (2008). Antioxidant and radical scavenging properties of curcumin hemico-Biological Interactions 174, 27–37.
• Akgül, A. (1993). Baharat bilimi ve teknolojisi. Gıda teknolojisi derneği yayınları. Yayın no: 15 Ankara. 451s.
• Akgül, A. ve Ayar, A. (1993). Yerli baharatların antioksidan etkileri, DoğaTR. J. of Agriculture and Forestry,17: 1061-1068.
• Anonim, 2005f. http://www.gidaraporu.com
• Anonim, (2007b). Koala’ya tıbbi bilimleri kim öğretti? http://www.populerbilgi.com/ hayvanlar/koala.php Erişim tarihi: 27/08/2007
• Aslan, İ. 2007. Bitkiler ve kozmetik bilimi. Fitomed;3:49-51.
• Attia-Zouair MG, Nagatsuka H, Mostafa KA, Nagai N (2005) Effect of vitamin E and Nigella sativa on cell proliferation and differentation during sequential oral carcinogenesis P23-8 Laser Surgery & Diagnosis of Neoplasm pp: 269 (Abstract)
• Bammi, J., Khelifa, R., Remmal, A. (1997). Etudes de I’activite antivirale de quelques huiles essentielles, in proceedings of the intern, Congr. Arom. Medicinal Plants & Essential Oils, Benjilali B., Ettalibi M., İsmaili-Alaoui M., Zrira S (eds), Actes Editions, Rabat, Morocco, 50
• Barbour, E.K., Al-Sharif, M., Sagherian, V.K., Habre, A.N., Talhouk, R.S.and Talhouk, S. N. (2004). Screening of selected indigenous plants of Lebanon for antimikrobial activity. Journal of Ethnopharmacology, 93:1Bardakçı, B. ve Seçilmiş, H. 2006. Isparta bölgesindeki gül yağının kimyasal içeriğinin GC-MS ve FTIR Spektroskopisi tekniği ile incelenmesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi (EDergi), 2006,1;64-9.
• Başer, K.H.C. (2008). Uçucu yağlar ve hayvanlar. http://www.tarim.gen.tr/haber/koseyazilaridetay.asp?yazar=14&yazi=92, Erişim tarihi: 16/06/2008.
• Başgel, S. ve Erdemoğlu, SB. 2006. Determination of mineral and trace elements in some medicinal herbs and their infusions consumed in Turkey. Sci Total Environ, 359:82-9.
• Başoğlu, F. (1982). Gıdalarda kullanılan bazı baharatların mikroorganizmalar üzerine etkileri ve kontaminasyondaki rolleri. Gıda. 7(1), 19-24.
• Baydar, H., Sağdıç, O., Özkan, G. and Karado ğan, T. (2004). Antibacterial activity and composition of essential oils from Origanum, Thymbra and Satureja species with commercial importance in Turkey. Food Control 15:169-172.
• Baxter, RA. 2008. Anti-aging properties of resveratrol: review and report of a potent new antioxidant skin care formulation. J Cosmet Dermatol;7:2
• Bennet-Jenkins, E. and Bryant, C. 1996. Novel sources of anthelmintics. International Journal for Parasitiology, 26: (8/9) 937-947.
• Berber, İ., Avşar, C., Çine, N., Bozkurt, N. ve El mas, E. 2013. Sinop’da yetişen bazı bitkilerin metanolik ekstraktlarının antibakteriyal ve antifungal aktivitelerinin belirlenmesi, Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi 3 (1), 10-16.
• Bilaloğlu, G.V. and Harmandar, M. 1999. Flavonoidler, Bakanlar Matbaacılık Ltd.Şti. p.336-343, İstanbul.
• Bilgin, Ş. ve Kocabağlı, N. 2010. Etlik piliç beslemede esansiyel yağların kullanımı. İstanbul Üniv. Vet.Fak.Derg. 36 (1), 75-82.
• Bozkurt, M. (2005). Eterik yağların kanatlı hayvan yemlerine katılmasının etkileri. İnfovet, 18: 40-44.
• Bölükbaşı, Ş.C. ve Erhan, M.K. (2007). Effect of dietary thyme (Thymus vulgaris) on laying hens performance and Escherichia coli (E. coli) concentration in feces. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 1(2) 55-58.
• Bruni, R., Medici, A., Andreotti, E., Fantin, C., Muzzoli, M. and Dehesa, M. (2003). Chemical composition and biological activities of Ishpingo essential oil, A traditional Ecuadorian spice of Ocotea quixos (Lam) Kosterm. (Lauraceae) flower calices. Food Chemistry. 85(3): 415-421.
• Cerit, L.S. (2008). Bazı baharat uçucu yağlarının antimikrobiyal özellikleri. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 45 s, Denizli.
• Chandel, Y.S. and Metha, P.K. 1990. Nematicidial properties of leaf extract of wild sage. Indian Journal of Agricultural Science, 60(11): 781–790.
• Coşkun, F. (2006). Gıdalarda bulunan doğal koruyucular. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi. 2:27http://ejft.teknolojikarastirmalar.com/detay.php?id=51
• Çelik, F. 2006. Tea (Camellia sinensis); composition, the preventive effects on health and consumption: Review. Turkiye Klinikleri J Med Sci, 26:6426
• Çelik, L. (2007). Kanatlı hayvanların beslenmesinde verim artışı sağlayıcı ve ürün kalitesini iyileştirici doğal-organik etkicil maddeler. Yem Magazin, 47: 51-55.
• Çelik, L., Bozkurt, Z., Tekeli, A. ve Kutlu, H.R. Yüksek sıcaklık altında beslenen etlik piliçlerin rasyonlarına çörek otu yağı katkısının büyüme performansı, karkas ve bazı kan ölçütleri üzerine etkileri. IV. Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, s: 6-11, 2007, Bursa.
• Çenet, M. ve Toroğlu, S. (2006). Tedavi amaçlı kullanılan bazı bitkilerin kullanım alanları ve antimikrobiyal aktivitelerinin belirlenmesi için kullanılan metodlar. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2): 12-20.
• Çon, A.H., Ayar, A. ve Gökalp, H.Y. (1998). Bazı baharat uçucu yağlarının çeşitli bakterilere karşı antimikrobiyal etkisi. Gıda. 23(3), 171-175.
• Dash, BK., Sultana, S. and Sultana, N. 2011. Antibacterial activities of methanol and acetone extracts of Fenugreek (Trigonella foenum) and Coriander (Coriandrum sativum). Life Sci and Med. Res., 27:1-8.
• Devi, R.S., Narayan, Vani, G., Devi, C.S.S. 2007. Gastroprotective effect of Terminalia arjuna barc on diclofenac Sodium induced gastric ulser. Chemical-Biological İnteractions, 167:71-83.
• Dorman, H.J.D., Deans, S.G. and Noble, R.C. (1995). Evaluation in vitro plant essential oils as natural antioxidants, Journal of Essential Oil Research, 71, 645-651.
• Dorman, H.J.D. and Deans, S.G. (2000). Antimicrobial agents from plants antibacterial activitiy of plant volatile oils, J. App. Microb., 88, 3083
• Elof, J.N. (1998). Planta Med, 64, 711-713.
• Erecevit, P. (2007). Tıbbi amaçlar için kullanılan bazı bitki türlerinin antimikrobiyal aktivitelerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 30s. Elazığ.
• Ertaş, O., Güler, T., Çiftçi, M., Dalkılıç, B. ve Şimşek, G. (2005) The effect of an essential oil mix derived from oregano, clove and anise on broiler performance. International Journal of Poultry Science, 4 (11) 879-884.
• Eryılmaz, E., Küsmenoğlu, Ş. ve Erdemoğlu, N. 2004. Vitis vinifera L. Cv. Emir ve cv. Boğazkere meyveleri üzerinde farmakognozik araştırmalar. XV. BİHAT Bildiri Kitabı. 06-09 Ekim 2004, p.141-4, Antalya.
• Farag, R. S., Daw, Z. Y., Hewedi, F. M. and El-Baroty, G.S.A. (1989). Antimicrobial activity of some egyptian spice essential oils. Journal of Food Protection. 52: 665-667.
• Fasseas, M.K., Mountzouris, K.C., Tarantilis, P.A., Polissiou, M. and Zervas, G. 200 Antioxidant activity in meat treated with oregano and sage essential oils, Food Chemistry. Finley, J. and Gıven, P, (1986). “Techonological necessity of antioxidants in the food endustry”. Food and Chemical Toxicology, 24(10/11), 999100
• Göktürkbaydar, N. ve Akkurt, M. 2001. Oil content and oil quality properties of some grape seeds. Turk J Agric For, 25: 163-168, Gray, J.I. 1978. JAOCS 55, 539.
• Grünwald, J., Brendler, T. and Janike, C. 2004. PDR for herbal medicines. 3rd ed. Montvale: Thomson PDR; 758-876p.
• Gülçin, İ., Oğuz, M.T., Oktay, M., Beydemir, Ş. ve Küfrevioğlu, Ö.İ. 2004, Evaluation of the antioxidant activities of clary sage ( Salvia sclarea L.). Doğa-TR. J. Of Agriculture and Forestry, 28:25-33.
• Güncan, A. ve Durmuşoğlu, E. (2004). Bitkisel kökenli doğal insektisitler üzerine bir değerlendirme. Hasad Bitkisel Üretim, 233, 26-32.
• Hohman, J., Molnar, J. and Schelz, Z. (2006). Antimicrobial and antiplasmid activities of essential oils. Fitoterapia. 77:279-285.
• Hussain, T., Arshad, M., Khan, S., Satar, H. and Qureshi, MS. 2011. In Vitro screening of methanol plant extracts for their antibacterial activity. Pak. J. Bot., 43:531-538.
• İlhan, A., Gürel, A., Armutçu, F., Kamışlı, S. and İraz, M. (2005). Antiepileptogenic and antioxidant effects of nigella sativa oil against pentylenetetrazol-induced kindling in mice. Neuropharmacology, 49 (4) 456-464.
• İşbilir, Ş.S. (2008). Yaprakları salata-baharat olarak tüketilen bazı bitkilerin antioksidan aktivitelerinin incelenmesi. Doktora Tezi. 117s. Trakya Üni. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Jackson, F. 1993. Antihelmintic resistance-the state of play. British Veterinary Journal, 149(2): 123-138.
• Javonovic, S.V., Steenken, S., Tosic, M., Marjanovic, B. and Simic, M.G. 1984. J.Am.Chem. Soc. 116, 4846.
• Kanter, M., Coşkun, Ö., Korkmaz, A. ve Oter, Ş. (2004) Effects of Nigella sativa on Oxidative Stress and β-cell Damage in Streptozotocininduced Diabetic Rats. The Anatomical Record Part A 279A (1) 68569
• Karadağ, R. 2007. Doğal Boyamacılık. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, Ankara.
• Khalil, EA., et al. 2007. Evaluation of the wound healing effect of some Jordanian traditional medicinal plants formulated in Pluronic F127 using mice (Mus musculus). Journal of Ethnopharmacology, 109:1041 Kırbağ, S. ve Bağcı, E. (2000). Picea abies (L.) Karst. ve Picea orientalis (L.) Link uçucu yağlarının antimikrobiyal aktivitesi üzerine bir araştırma, Journal of Qafqaz University, III (I), 183-190.
• Kırbağ S. ve Zengin, F, (2006). Elazığ yöresindeki bazı tıbbi bit kilerin antimikrobiyal aktiviteleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J.Agric. Sci.), 16(2): 77-80.
• Kırca, A., Bilişli, A., Demirel, N.N., Turhan, H. ve Arslan, E. (2007). Çanakkale florasındaki bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin antioksidan ve antimikrobiyal aktiviteleri. TÜBİTAK Proje No: 104 0 292. Çanakkale.
• Kumar, B., et al. 2007. Ethnopharmacological approaches to wound healing: Exploring medicinal plants of India. Journal of Ethnopharmacology, 114: 103–113. Leal-Cardoso, J.H. and Fonteles M.C. (1999). Pharmacological Effect of essential oils of plants of the Northeast of Brazil. Acad Bras Cienc, 71 (2): 207-13.
• Lopez-Bote, C.J., Gray, J.I., Gomaa, E.A. and Flegal, C.J. (1998). Effect of dietary administration of oil extracts from rosemary and sage on lipid oxidation in broiler meat. British Poultry Science, (39)235-240.
• Lunn, P.G., Northrop, C.A. and Wainwright, M. 1988. Hypoalbuminemina in energy malnourished rats infected with Nippostrongylus brasiliensis. Journal of Nutrition, 118(1): 121-127.
• Ouattara, B., Simard, R.E., Holley, R.A., Piette, G. and Begin, A. (1997) Antibacterial activity of selected fatty acids and essential oils against six meat spoilage organisms. International Journal of Food Microbiology. 37: 155-162.
• Maksimovic, ZA., Dordevic, S. and Mraovic, M. (2005). Antimicrobial activity of Chenopodium botrys essential oil. Fitoterapia. 76: 112-114. Maenthaisong R., et al. 2007. The efficacy of aloe vera used for burn wound healing: A systematic review. Burns 3 3:7 1 3 – 7 1 8. Mohd Nazri, NAA., Ahmat, N., Adnan, A., Syed Mohamad, SA. and Syaripah Ruzaina SA. 2011. In vitro antibacterial and radical scavenging activities of malaysian table salad. Afr. J. Biotech., 10:5728-5735.
• Mouhssen, L. (2004). Methods to Study the Phytochemistry and Bioactivity of Essential oils. Phytother . Res. 18, 435-448.
• Moure, A., Cruz, J.M., Franco, D., Dominguez, M., Sineiro, J., Dominguez, H., Nunez, M.J. and Parajo, J.C. 2001. Food Chem. 72, 145.
• Nair, MKM., Vasudevan, P.and Venkitanarayanan, K. (2005). Antibacterial effect of black seed oil on Listeria monocytogenes. Food Control, 16 (5) 395-39
• Nentchev, P. (2003). Hyssopus officinalis L. (Çördük otu) eterik yağının Varroa destructor’a karşı kullanımı üzerine gözlemler. Uludag Bee Journal, 5: 43-44.
• Neizen, J.H., Charlestan, W.A.G., Hodgson, J., Mackay, A.D. and Leathwick, D.M. 1996. Controlling internal parasites in grazing ruminant without resource to anthelmintics. Approaches, Experience and Prospects, 26(8/9): 983-992.
• Njume, C., Afolayan, AJ. and Ndip, RN. 2009. An overview of antimicrobial resistance and the future of medicinal plants in the treatment of Helicobacter pylori Infections. Afr. J. Pharm. Pharmacol., 3:685-699.
• Nostro, A., Germano, M. P., D’Angelo, V., Marino, A. and Canatelli, M. A. (2000). Extraction metods and bioautography for evaluation of medicinal plant antimicrobial activity. Letters in Applied Microbiology. 30:379-384.
• Nychas, G. J. E. (1995). Natural antimicrobials from plants. In: Gould, G. W. (Ed.), New Methods of Food Preservation. (58pp) London, Blackie: Academic Profesional.
• Özcan, M. and Sağdıç, O. (2003). Antibacterial activity of turkish spice hydrosols. Food Control. 14: 141-143.
• Özkan, G., Şimşek, B. and Kuleasan, H. (2007). Antioxidant activities of Satureja cilicia Essential Oil in butter and in vitro. Journal of Food Engineering, Volume 79, Issue 4, Pages 1391-1396.
• Rabe, T. and Van Staden, J. (1997). Antibacterial activity of South African plants used for medicinal purposes. Journal of Ethnopharmacology 56 (1), pp. 81-87.
• Recio, M.C. and Rios, J. L. (2005). Medicinal plants and antimicrobial activity. Ethnopharmacology. 100: 80-84.
• Ramezani, M., Fazli-Bazzaz, B.S., Saghafi-Khadem, and Dabaghian, A. 2004. Antimicrobial activity offour Artemisia species of Iran. Fitoterapia. 75: 201-203.
• Ren, W., Qiao, Z., Wang, H., Zhu, L.and Zhang, L. 2003. Flavonoids: promising anticancer agents. Med Res Rev ;23:519-34.
• Rıznar, K., Celan, S., Knez, Z., Skerget, M., Bauman, D. and Glaser, R., 2006, Antioxidant and antimicrobial activity of rosemary extract in chicken frankfurters. Journal of Food Science Vol.71, Nr. 7.
• Roura, S. I., Valle, C. E., Ponce, A. G. and Moreira, M. R. (2005). Inhibitory parameters of essential oils to reduce a food borne pathogen. Lebensmittel-Wissenschaft und Technologie. 38: 565-570.
• Sağdıç, O., Kuşçu, A., Özcan, M. and Özçelik, S. (2002). Effects of Turkish spice extracts at various concentrations on the growth E. coli O157:H Food Microbiology. 19:473-480.
• Sağdıç, O. (2003). Sensitivity of Four Patogenic Bacteria to Turkish Thyme and Oregano Hydrosols. Lebensm.-Wiss.u.-Technol. 36:467-473.
• Sekar, S. and Kandavel, D. 2010. Interaction of plant growth promoting rhizobacteria (pgpr) and endophytes with medicinal plants-New Avenues for Phytochemicals. J. Phytology, 2:91-100.
• Shahidi, F. and Wanasundara, K.J. 1992. Critical revievs in food science, Nutrition 32(1), 67.
• Shahidi, F., Pegg, R.B. and Saleemi, Z.O.1995. Stabilization of meat lipids with ground spices. J Food Lipids. 2, 145–153.
• Shahidi, F. and Naczk, M. 1995. Food phenolics sources chemistry effects applications, Technomic Publication, pp. 235-277 USA.
• Shan, B., Cai, Y., Brooks, J.D. and Corke, H. (2007). The In vitro antibacterial activity of dietary spice and medicinal herb extracts. International Journal of Food Microbiology. 117: 112-119.
• Shanthi, Sree, KS., Yasodamma, N. and Paramageetham, CH. 2010. Phytochemical screening and ın vitro antibacterial activity of the methanolic leaf extract: Sebastiania chamaelea Müell. Arg. The Bioscan, 5:173-175.
• Şengezer, E. ve Güngör, T. 2008. Esansiyel yağlar ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Lalahan Hay. Araşt. Ent. Derg. 48(2) 101-110.
• Şimşek, G.Ü, Dalkılıç, B., Ertaş, O., Güler, T. ve Çiftçi, M. (2007b). Etlik piliç rasyonlarına ilave edilen antibiyotik ve anason yağının canlı ağırlık, karkas özellikleri ve etin duyusal özellikleri üzerine olan etkileri. s: 228-2 IV. Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, Bursa.
• Tekeoğlu, İ., Doğan, A., Ediz, L., Budancamanak, M. and Demirel, A. (2007). Effects of thymoquinone (volatile oil of black cumin) on rheumatoid arthritis in rat models. Phytotherapy Research, 21 895-897.
• Toroğlu, S., Dığrak, M. ve Kocabaş, Y.Z. (2005). Çay veya baharat olarak tüketilen Teucrium polium L., Thymbra spicata L. var. picata, Ocimum basilicum L. ve Foeniculum vulgare Miller’in uçucu yağlarının ın-vitro antimikrobiyal aktivitesi ve bazı antibiyotiklerle etkileşimleri, KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 8(2).
• Tomaino, A., Cimino, F., Zimbalatti, V., Venuti, V., Sulfaro, V., De Pasquale, A. and Saija, A. (2005). Influence of heating on antioxidant activity and the chemical comparision of some spice essential oils. Food Chemistry, 89, 549-554.
• Trigg, J.K. 1996a. Evaluation of a eucalyptus-based repellent against Culicoides impunctatus (Diptera:Ceratopogonidae) in Scotland. 12 (2 Pt 1): 329-330.
• Trigg, J.K. 1996b. Evaluation of a eucalyptus-based repellent against Anopheles spp. İn Tanzania. 12 (2Pt 1): 243-246.
• Turantaş, F. ve Ünlütürk, A. (2003). Gıda Mikrobiyolojisi. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri. S:171, 415. İzmir.
• Türküsay, H. ve Onoğur, E. 1998. Bazı bitki ekstraktlarının in vitro antifungal etkileri üzerine araştırmalar. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 22:267-271.
• Vazgeçer, B., Ulu, H. ve Öztan, A., (2005). “Et ve et ürünlerinde baharatın antioksidan ve antimikrobiyal aktivitesi.” Gıda, 30(2), 75-81.
• Vital, PG., Velasco, JRN., Demigillo, JM. And Rivera, WL. 2010. Antimicrobial activity, cytotoxicity and phytochemical screening of Ficus septica Burm and Sterculia foetida L. leaf extracts. J. Med. Plants Res., 4:058-063.
• Yanishlieva, N.V., Marinova, E. M. (2001). Stabilisation of edible oils with natural antioxidants. Eur. Journal Lipid Science Technol. 103, 752-767. Complementary Therapies Part 2: Vol. 10, No. 5: 277-284.
• Yarnell, E. and Abascal, K. 2004. The Leading Publisher in Biotechnology. Alternative & Complementary Therapies Part 2: Vol. 10, No. 5: 27728 Yarsan, E. (2008). Bitkisel antiparaziterler. http://www.enderyarsan.net/bitkiantelmentik.php, Erişim tarihi: 002008.
• Yeşilada, E., Gürbüz, İ. ve Shibata, H. (1999). Screening of Turkish antiulserogenic folk remedies for anti-Helicobacter pylori Activity. Journal of Ethnopharmacology, 66: 289- 293.
• Yiğit, N. ve Benli, M. (2005). Ülkemizde yaygın kullanımı olan kekik (Thymus vulgaris) bitkisinin antimikrobiyal aktivitesi. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 3(8), www.mikrobiyoloji.org/pdf/702050801.pdf. Erişim Tarihi:19.12.2010
• Zaoui, A., Cherrah, Y., Alaoui, K., Mahassine, N., Amarouch, H. and Hassar, M. (2002). Effects of Nigella sativa fixed oil on blood homeostasis in rat. Journal of Ethnopharmacology, 79 (1) 23-26.