İsmaililikteki Davet ve Davetçi Anlayışının Teorik-Felsefik Alt Yapısı

Year 2020, , 169 - 182, 30.12.2020

Mustafa Yalçınkaya , Sara Akdağ

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.817195

Abstract

Şiiliğin bir kolu olan İsmâililiğin yayılması amacıyla dailer tarafından yapılan davetin ve bu davetlerin arka planında nasıl bir düşünce anlayışının yattığı, İsmâililer’in benimsemiş olduğu din ve dünya görüşlerinin nereye/nerelere nasıl ve ne şekilde dayandığı bilinmesi gerekir. Çalışmamızda İsmâililer’in benimsemiş olduğu din ve dünya görüşlerinin nereye ve nelere dayandığı açık bir şekilde araştırılıp ele alınmıştır. Ayrıca bu çalışmamızda nübüvvetin vâsi ve imamlar tarafından velâyet adı altında devam ettiği inancına sahip olan İsmâililer’in, elçi/davetçi anlayışında olduğu kadar davetini gerçekleştirdikleri fikir ve düşünceler hakkında da farklı kanaat ve düşüncelere sahip olmuş oldukları ortaya konmak suretiyle incelenmiştir. Bununla birlikte bu farklılıkların belli konulara dayanmış olmasının ve bu konuların da davet ve daveti yapan elçiye/davetçiye dair anlayışlarını nasıl etkileyip şekillendirdiği işlenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada İsmâililer’in tebliğ anlayışlarına dair görüş ve düşüncelerinin altında bu başlıkların bulunduğu ve bu çerçevede oluşmuş olduğu hususuna vurgu yapılarak konu üzerindeki çalışma ve inceleme tamamlanmıştır.

Keywords

İsmâililik, Dâi(Davetçi), Bâtın, Zâhir, Te’vil

References

• ABDÜLHAMİD, Muhsin; İslam’a Yönelen Yıkıcı Hareketler (Bâbîlik ve Bahâîliğin İçyüzü), (çev. M. Saim Yeprem ve Hasan Güleç), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1984.
• ATEŞ, Ahmet; ‘‘Bâtın’’, İA, Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1977, II, 339-342.
• el-BAĞDÂDÎ, Ebû Mansûr Abdulkâhir; el-Fark beyne’l-Fırak ve Beyânu’l-Fırkati’n-Nâciye minhum (Akâidu’l-Fıraki’l-İslâmiyye ve Ârâi Kibâr A’lâmiha), (thk. Muhammed Osman el-Hasan), Mektebetü İbn-i Sînâ, Kahire 1988.
• ÇUBUKÇU, İbrahim Agah; Gazzalî ve Bâtınîlik, İlahiyat Kitapevi, Ankara 1964.
• DAFTARY, Farhad; Alamut Efsaneleri (Sır Metinler), (çev. Özgür Çelebi), Yurt Kitap-Yayın, Ankara 2008.
• DAFTARY, Farhad; Muhalif İslam’ın 1400 yılı: İsmaililer (Tarih ve Kuram), (çev. Ercüment Özkaya), Raslantı Yayınları, Ankara 2001.
• DAFTARY, Farhad; Şii İslam Tarihi, (çev. Ahmet Fethi), Alfa Basım Yayım, İstanbul 2016.
• DAFTARY, Farhad; The Ismā’īlīs (Their History and Doctrines), Cambridge University Press, New York 2007.
• ed-DEYLEMÎ, Muhammed b. Hasan; Beyânu Mezhebi’l-Bâtıniyye, Mektebetü’l-Maa’rif, ts., Riyad.
• GALİP, Mustafa; Târihu’d-Da’veti’l-İsmâiliyye, Daru’l-Endülüs, Beyrut 1965.
• el-GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed; Bâtıniliğin İç Yüzü (Fedâihu’l-Bâtıniyye/el-Mustazhirî), (çev. Avni İlhan), Türkiye Diyanet İşleri Vakfı Yayınları, Ankara 1993.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki; Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler, İnkılap Yayınları, İstanbul 2016.
• HAMMADÎ, Muhammed; Batıniler ve Karmatilerin İç Yüzü, (çev. İsmail Hatip Erzen), Sebil Yayınevi, İstanbul 2004.
• el-ISFAHÂNÎ, Râgıb; el-Müfredât; Kur'ân Kavramları Sözlüğü, (çev. Abdulbaki Güneş ve Mehmet Yolcu), Yarın Yayınları, İstanbul 2015.
• el-ISFERÂYÎNÎ, Ebu'l-Muzaffer Şehfûr Dini Basiret: İtikadi Mezhepler ve Ehl-i Sünnet, (çev. Mustafa Özgen), Palet Yayınları, Konya 2017.
• İBNU’L-CEVZÎ, Ebü’l-Ferec; Şeytan’ın Hileleri (Telbîs-u İblîs), (çev. M. Ali Kayabağlar), Kahraman Yayınları, İstanbul 2002.
• İLHAN, Avni; ‘‘Bâtıniyye’’, DİA, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul 1992, V, 190-194.
• İLHAN, Avni; ‘‘Keşfü Esrari’l-Batıniyye’’, DİA, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul 2002, XXV, 320.
• el-KİRMÂNÎ, Ahmet Hamîdüddin; Râhatu’l-Akl, (thk. Mustafa Galip), Daru’l-Endülüs, Beyrut 1983.
• el-KUMMÎ, Muhammed b. Hasan; en-NEVBAHTÎ, Hasan b. Mûsa; Şiî Fırkalar (Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırâk/Fırâku’ş-Şia), (çev. Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu ve Ramazan Şimşek), Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
• LEWİS, Bernard; Haşhaşiler (İslam’da Radikal Bir Tarikat), (çev. Kemal Sarısözen), Kapı Yayınları, İstanbul 2018.
• MAHMOUD, Ramy; Fatımiler Dönemi İsmaili İnanç Sistemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2019.
• el-MÜEYYED Fİ’D-DÎN, Ebû Nasr; Divânu’l-Müeyyed fi’d-din Dâî ed-Duâd, (thk. Muhammed Kamil Hüseyin), Daru’l-Kitap el-Mısri, Kahire 1949.
• eş-ŞEHRİSTÂNÎ, Ebu’l-Feth Muhammed Abdulkerim b. Ebi Bekr Ahmed; el-Milel ve’n-Nihal, (thk. Abdülaziz Muhammed el-Vekil), Kahire 1968, I.
• TAN, Muzaffer; ‘‘İsmaili Davet: ‘Sosyo-Politik Gelişim Süreci’ ’’, Dini Araştırmalar Dergisi, Temmuz-Aralık 2015, C. 18, S. 47, s. 79-95.
• TAN, Muzaffer; ‘‘Tarihsel Süreçte İsmaililik ve Yaşadığı Farklılaşmalar’’, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 2012, s. 111-145.
• TOPALOĞLU, Bekir; ÇELEBİ, İlyas; Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul 2009.
• TOPALOĞLU, Bekir; ‘‘Zâhir’’, DİA, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul 2013, XLIV, 85.
• TUAYME, Sâbir el-Akâidu’l-Bâtıniyye ve hükmü’l-İslâmî fiha, el-Mektebetü’l-Sekafiyye, Beyrut 1986.
• TIĞLI, Asiye; Vahiy ve Peygamberlik, Kuramer Yayınları, İstanbul 2018.
• YALÇINKAYA, Ahmed Said; Selçuklu İran’ında Batıni/Ezoterik Bir Yapılanma: Alamut Nizari İsmaili Örgütünün Teşekkülü (464-518/1072-1124), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2019.