Commentator Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s Approach to the Verses about Meteorological Events

Year 2020, , 283 - 302, 20.03.2020

Abdulkadir Demir

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.553198

Abstract

The Qur’ān is a clear and understandable book that was revealed as a guide and a source of true path for humanity. Since its revelation, the most accurate understanding has been the main subject of the interpretation. Many studies have been performed in this field. One of them is the work of Fakhr al-Dīn al-Rāzī titled Mafātīh al-Ghayb. In this work, al-Rāzī, who has largely provided positive information, observations and experiments, has received many criticisms especially on astronomy. In this study, which we aimed to reveal Rāzī’s interpretations of meteorological events, which were first in philosophy and later in astronomy, we aimed to address his comments and today's data and make a brief comparison and we tried to identify conflicting and conflicting points. In doing so, we tried to avoid from detailed discussions.
Meteorological events are the events that we encounter every day and feel it’s positive or negative effects. These events, which occur in the atmosphere surrounding our planet, are comprehensible and become more useful with the help of positive sciences such as mathematics, physics and chemistry. Today, meteorology is considered as an independent science and high-tech instru-ments and methods are used to obtain its data. In this way, more realistic information and data can be obtained.
When interpreting the meteorological expressions in the Qur’ān, al-Rāzī included the lexical meaning of the words in the verses and made different preferences from place to place in terms of their literal (zahirī) and esoteric (bātinī) meanings. al-Rāzī, who emphasized oneness of God (tawhid), the prophethood (nubuwwāt) and judgement day (ma‘ad) in all the verses in this context, never expressed any opinion about the approval of the Qur’ān by science and did not prefer any determinist understanding that can be summarized as cause and effect relationship. For example, he assessed all the knowledge that were revealed by the scientists of his time or earlier about the occurrence of rain and that expressed the cause and effect relationship, as possible beings in terms of Kalam, and stated that all these things are in need of a Creator that is Allah. al-Rāzī has, who discussed whether the rain comes from the sky or from the cloud at length, argued in the interpretation of different verses that sometimes rain came from the sky, and sometimes from the cloud. In the interpretation of some of the verses, al-Rāzī who had pre-cautionary approach to the fact that every drop of rain came down through an angel, accepted the approach that it was neither more nor less and it is just as much as the needs of the local people, based on the measure word mentioned in verses related the occurrence of rain in a certain amount. He also states that there are some signs of rainfall and that this situation can be understood from these signs, but he thinks that will not be certain. al-Rāzī, who also thinks of two possibilities regarding the "de-scending of the mountains that are full of hail" and mentions that both may be possible, conse-quently stated that he preferred to consider the verse in a literal sense.
al-Rāzī, who also touched on the subject of cloud as one of the meteorological events, and evalu-ated its formation, position and movements within the context of the principle of tawhid and said that clouds are the beings moving by Allah’s command and that only Allah decides where and how long they will stay. Regarding the kinds of clouds, he also discussed two kinds of clouds in the context of the relevant verse and dealt with the subject in the context of fate and wisdom. He also argued the relationship between the cloud and the wind then emphasized the creator's principle of “the measure” in the universe regarding the formation of winds by the movement of clouds and the placement of them within the framework of the principle of tawhid. He interpreted the ‘rain-bearing clouds’ as ‘hurricane clouds’ or as ‘clouds forced by wind to rain’.
al-Rāzī, also evaluated the subject of formation and movements of winds and objected to the philosophers’ and chaldeans’ opinions and emphasized that it was absolutely Allah who provided this formation and movement. By interpreting the available knowledge about the types of winds, he emphasized the benefits of winds, and especially prioritized their being inoculant and con-tented to convey information and comments on the subject.
He considered lightning, one of the meteorological events perhaps the most interesting one, as a miracle, however he objected to the energy that was said to be in the cloud, saying that it is unlikely, but that such a thing could happen with God's creation. al-Rāzī, who also emphasized the lightning as fear and hope, evaluated the subject within the framework of social and regional conditions.
He didn’t consider the rumors about thunder as “voices of angels” as highly unlikely by taking into consideration of different interpretations and even the comments of the Sufis. It can be said that al-Rāzī tried to come to a conclusion based on the idea that every creature typically glorifies the Creator. Expressing the thunderbolt interestingly, conveyed information about its structure and forms of realization and, consequently handled it at the point of the evidence of tawhīd.
In this study we discussed al-Rāzī’s work, which can be considered as one of the first in the field of commentaries. Based on his work, we can say that we did not see the approval of the Qur’ān by science, which we frequently encounter in the studies carried out especially in the modern period and which has been widely criticized by some experts. Conversely he included the subject within the framework of tawhīd, the prophethood (nubuwwāt) and judgement day (ma‘ād). When al-Rāzī’s comments are examined, it will be seen that some knowledge is far from being updated and even contradicts with contemporary scientific knowledge. This should not be regarded as a fault due to lack of data at the time of the author. On the contrary, we are of the opinion that it would be more accurate to address the subject within the framework of developments of positive sci-ences. As a result, it can be stated that the need to reinterpret the verses and bring further expan-sions to the guidance of the Qur’ān clearly continues to exist.

Keywords

Tafsīr, Fakhr al-Dīn al-Rāzī, Mafātīh al-Ghayb, Meteorology, Science, Commentary

Müfessir Fahreddin er-Râzî’nin Meteorolojik Olaylarla İlgili Âyetlere Yaklaşımı

Abstract

Kur’an, insanlık için bir rehber ve hidayet kaynağı olarak indirilmiş, açık ve anlaşılır bir ilâhî kitap-tır. İndirildiğinden bugüne onun en doğru şekilde anlaşılması, tefsir ilminin ana konusunu oluş-turur. Bu alanda pek çok çalışma yapılmıştır. Bunlardan birisi de Fahreddin er-Râzî’nin Mefâtîhu’l-gayb adlı eseridir. Bu eserinde döneminin pozitif bilgi, gözlem ve deney verilerine bolca yer veren Râzî, özellikle astronomi konusunda pek çok eleştiri almıştır. Önceleri felsefe, sonra da astronomi bilimi içinde yer alan meteorolojik olaylar hakkındaki yorumlarını ortaya koymayı amaçladığımız bu çalışmamızda Râzî’nin yorumları yanında bugünkü verileri de ele almaya, kısa da olsa bir karşılaştırma yapmaya, uyuşan ve çelişen noktaları belirlemeye çalıştık. Bunları yaparken de ayrıntıya girmemeye dikkat ettik.
Meteorolojik hadiseler her gün karşılaştığımız, yaşadığımız, olumlu ya da olumsuz etkilerini hissettiğimiz olaylardır. Dünyamızı çevreleyen atmosferde meydana gelen bu olaylar matematik, fizik, kimya gibi pozitif bilimlerin yardımıyla anlaşılır ve daha çok faydalanılır hale gelir. Meteoro-loji günümüzde artık bağımsız bir bilim dalı olarak kabul edilmekte ve verilerinin elde edilmesin-de yüksek teknoloji ürünü âletler ve yöntemler kullanılmaktadır. Bu sayede gerçeğe daha yakın bilgiler ve veriler elde edilebilmektedir.
Râzî, Kur’an’da yer alan meteorolojik ifadeleri yorumlarken âyetlerde yer alan kelimelerin lügat anlamlarına yer vermiş, zahirî ve batınî anlamları konusunda yer yer farklı tercihlerde bulunmuş-tur. Bu bağlamdaki bütün âyetlerde tevhit, nübüvvet ve âhiret temalarına vurgu yapan Râzî, hiçbir zaman Kur’an’ı bilime onaylatma yönünde bir görüş beyan etmemiş, sebep sonuç ilişkisi şeklinde özetleyebileceğimiz determinist bir anlayışı da tercih etmemiştir. Örneğin yağmurun oluşması konusunda döneminin veya daha önceki âlimlerin ortaya koydukları ve sebep sonuç ilişkisini ifade eden bütün bilgileri kelâm ilmi açısından mümkün varlıklar olarak değerlendirmiş ve bütün bunların bir yaratana muhtaç olduklarını, onun da Allah olduğunu ifade etmiştir. Yağ-murun gökten mi yoksa buluttan mı indiğini uzun uzun tartışan Râzî, farklı âyetlerin yorumunda kimi zaman yağmurun gökten indiğini savunurken kimi zaman da onun buluttan indiğini ifade etmiştir. Bazı âyetlerin yorumunda yağmurun her damlasının bir melek aracılığıyla indiğine dair görüşe ihtiyatlı yaklaşan Râzî, yağmurun belli bir miktarda yağması olayında da ilgili âyette geçen ölçü kelimesinden yola çıkarak bunun ne az ne de çok olduğunu, sadece yöre halkının ihtiyacı kadar olduğu şeklindeki yaklaşımı kabul etmiştir. Yağmurun önceden bilinmesi konusunda da bunun birtakım belirtileri olduğunu, bu durumun bunlardan anlaşılabileceğini ancak bunun bir kesinlik ifade etmeyeceği kanaatinde olduğunu belirtmektedir. İçinde dolu bulunan dağların indirilmesi konusunda da iki ihtimalli düşünen ve her ikisinin de olabileceğinden bahseden Râzî, sonuç olarak âyetin zahirî manada ele alınmasını tercih etmiştir.
Meteorolojik olaylardan birisi olarak bulut konusuna da değinen Râzî, onun oluşumunu, konu-munu ve hareketlerini tevhit ilkesi bağlamında değerlendirmiş ve bulutların Allah’ın emriyle hareket eden varlıklar olduğunu, nerede ne kadar ve ne zaman duracaklarını Allah’ın takdir etti-ğini söylemiştir. Bulutların çeşitleri konusunda da yine ilgili âyet bağlamında iki çeşit buluttan söz ederek konuyu kader planında ve hikmet noktasında ele almıştır. Bulut ve rüzgâr arasındaki ilişkiye de değinen Râzî, bulutların hareketlerinde rüzgârların oluşumu konusuyla ilgili olarak yaratıcının evrende koyduğu ölçü prensibine vurgu yapmış ve konuyu yine tevhit ilkesi çerçeve-sinde ele almıştır. Yüklü bulutlar şeklindeki nitelemeyi ‘kasırgalı bulutlar’ ya da rüzgârların sıkış-tırarak yağmur yağdırmakla yüz yüze getirdiği bulutlar şeklinde açıklamıştır.
Rüzgârların oluşumu ve hareketleri konusunu da değerlendiren Râzî gerek felsefecilerin gerekse müneccimlerin konu hakkındaki görüşlerine itiraz ederek bu oluşumu ve hareketi sağlayanın mutlak manada Allah olduğunu vurgulamıştır. Rüzgârların çeşitleri ile ilgili olarak mevcut bilgi-leri değerlendiren Râzî, rüzgârların faydalarına da değinmiş ve özellikle aşılayıcı olmalarını önce-lemiş ve konu hakkındaki bilgi ve yorumları aktarmakla yetinmiştir.
Râzî, meteorolojik olaylardan biri, belki de en ilginci olan şimşeği bir mucize olarak değerlendir-miş ancak onda olduğu söylenen enerjiye itiraz ederek bunun uzak bir ihtimal olduğunu ancak Allah’ın yaratmasıyla böyle bir şeyin meydana gelebileceğini ifade etmiştir. Şimşeğin korku ve ümit oluşuna da değinen Râzî, konuyu sosyal ve bölgesel şartlar çerçevesinde değerlendirmiştir.
Gök gürlemesi hakkında yapılan, ‘meleklerin sesi’ şeklindeki rivayetleri uzak bir ihtimal olarak görmeyen Râzî, konu hakkındaki farklı yorumlara yer vermiş, hatta sûfîlerin yorumlarını dahi değerlendirmeye almıştır. Burada, Râzî’nin her yaratılmış varlığın kendine has bir şekilde yaratıcı-yı tespih ettiği düşüncesinden hareketle bir sonuca ulaşmaya çalıştığından söz edilebilir. Yıldırım konusunu enteresan olarak ifade eden Râzî, onun yapısı ve gerçekleşme şekilleri hakkındaki bilgi-leri aktarmış ve neticede olayı tevhit delilleri noktasında ele almıştır.
İlmî tefsir alanında ilklerden sayılabilecek Râzî’nin eseri ile ilgili olarak yaptığımız bu çalışmada özellikle modern dönemde yapılan çalışmalarda sıkça gördüğümüz ve bazı uzmanlarca çokça eleştirilen Kur’an’ın bilime onaylatılması durumunu görmediğimizi, onun konulara tevhit, nü-büvvet ve âhiret ekseninde yer verdiğini söyleyebiliriz. Râzî’nin bu konular hakkındaki yorumları incelendiğinde bazı bilgilerin güncellikten çok uzak olduğu hatta günümüzde ulaşılan bilimsel verilerle çeliştiği görülecektir. Bize göre bu durum müellifin zamanındaki verilerin yetersizliğin-den kaynaklanmaktadır ve bir hata olarak değerlendirilmemesi gerekir. Aksine, konunun pozitif bilimlerdeki gelişmelerin doğallığı çerçevesinde ele alınmasının daha doğru olacağı söylenebilir. Sonuç olarak, ilmî tefsir alanına giren âyetlerin yeniden yorumlanması ve Kur’an’ın hidayet rehbe-ri oluşuna bu açıdan yeni açılımlar getirilmesi, bir ihtiyaç olarak varlığını sürdürmektedir.

Keywords

Tefsir, Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, Meteoroloji, Bilim, Yorum

References

• Abdulbâki, M. Fuâd. el-Mu’cemü’l-müfehres li elfazi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: El-Mektebetü’l-İslâmi, 1982.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Determinizm”. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. 61-64. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1981.
• Çanga, Mahmut. Kur’an-ı Kerim Lugatı. İstanbul: Timaş Yayınları, 1991.
• Yesûî, Luvîs Ma‘lûf. el-Müncid fi’l-luga. 19. Baskı. Beyrut: el-Matbaatü’l-Katolikiyye, 1956.
• Ertaş, Sıtkı Kağan. Meteoroloji Ders Kitabı. Ankara: DHMİ Genel Müdürlüğü, Seyrüsefer Dairesi Başkanlığı, Hava Trafik Müdürlüğü, 2018.
• Güler, Cüneyt. “Su Döngüsü”. Bilim ve Ütopya Dergisi 205 (Temmuz 2011), 75-76.
• Karaman, Hayreddin vd.. Kur’an Yolu Meal ve Tefsir. Ankara: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. “Meteoroloji Sözlüğü”. Erişim: 15 Mayıs 2018 https://mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.
• Muslu, Yılmaz. Yaşayan Gezegen. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1979.
• “Yıldırım Nedir, Nasıl Oluşur”. Erişim: 15 Mayıs 2018. http://www.nkfu.com/yildirim-nedir-nasil-olusur.
• Nurbaki, Haluk. Kur’an-ı Kerîm’den Âyetler ve İlmî Gerçekler. 4 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1984.
• Olguner, Fahreddin. Üç Türk İslam Mütefekkiri İbn Sina-Fahreddin er-Râzî-Nasıreddin Tusi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2001.
• Özdemir, Hikmet. Müsbet İlimlerde Kur’an Mucizesi. İstanbul: Gonca Yayınevi, 1983.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. thk. İbrahim Şemsüddin - Ahmet Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Râzî, Fahreddin. Tefsir-i Kebir Büyük Kur’an Tefsiri. çev. L. Cebeci vd.. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2013.
• Saydam, A. Cemal. “Rüzgârların Ağır Bulutları Yüklenmesi”. Toplum Bilimleri Dergisi 8/16 (Temmuz 2014), 303-320.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizi. çev. Osman Zeki Mollamehmetoğlu. İstanbul: Yunus Emre Yayınevi, ts.
• Tuna, Taşkın. Etrafımızdaki Hava. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1981.
• Uslu, Selman. “Meteoroloji İlminin Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 19/2 (1968), 123-126.
• Yalçın, Gültekin vd.. Klimatoloji. 2 Cilt. Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı DMİ Genel Müdürlüğü Yayınları, 2005.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini, Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.