Christmas as a Cultural Construct in the Modern World

Year 2021, , 663 - 678, 20.09.2021

Hicret K. Toprak

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.957345

Cited By: 1

Abstract

As the products of diligent human effort in understanding his own existence and the universe myths have come to be regarded as part of an archaic world in the modern age. In spite of the foresight that the ‘enchanting’ conception of the world would gradually disappear during the process of secularization, religous beliefs and mythological concepts have sustained themselves in the modern world with renewed forms and functions. In this context, the most common rituals of the Western Christian world are Christmas and the cults rebuilt around it.

The main focus of this study is the reconstruction of Christmas as a part of the capitalist culture industry, which continues to exist with all its vitality in the modern world, where sanctity is attributed only to the production of reason-based methodical knowledge, and all categories outside the rational field are at most reduced to the category of fiction or superstition. Indeed, the secular imagination of the modern age and the religious and ‘archaic’ origins of Christmas reflect a remarkable contradiction at first glance.

The historical origins of Christmas as the common cultural heritage of the Christian West is based on pagan beliefs of Ancient Rome and Iran along with Christian syncretism. The mysterious religions of the East had greatly penetrated the beliefs of the public sphere when Christianity began to spread in the vast geography under the domination of the Roman Empire. During this process, the dominant cults and sacred figures of pagan traditions, which had spread over a wide period of time and space, are the products of a multicultural syncretism, continued living on by infiltrating Christianity with their strong symbolism. Mithraism, which has been included in the Christian tradition by the Church fathers from the beginning of the 4th century, is one of them. The transitions between Christianity and the pagan traditions of Mithraism gain clearance first and foremost December 25th, identified by the birthday of Jesus, in the example of Christmas.

However, the secular form of Christmas that brings together the sacred and profane elements peculiar to needs of the modern age, which in the modern age is almost reinvented in accordance with the needs of capitalist society in which cultural production has turned into an “industry”, can only be understood in the instrumental functionality it has gained in the context of the culture industry. The foresight that man and society can be reconstructed within the framework of the rising values of the Enlightenment has made cultural production one of the industries in the commodity production sector in the modern age. A typical example of this is the popular Christmas literature developed from the 19th century, combining sacred elements and profane values.

The global-based spread of Christmas today is closely related to the ‘consumption culture’ that the capitalist system has created as a new and unique communalization style. So much so that the representation and images produced by the consumption industry of Christmas have gained a global character, especially the figure of Santa Claus, which has become the global icon of huge shopping centers during Christmas week. After all, Christmas today stands out as a cultural construction of the modern world and one of the most widespread examples of the global commercial diffusion of capitalism.

Keywords

Sociology of Religion, Modernity, Christmas, Myth, Cultural Construction, Fakelore

Modern Dünyada Kültürel Bir İnşa Olarak Noel

Abstract

Tarihin en eski çağlarında insanın kendi varlığını ve evreni anlama çabasının ürünü olarak ortaya çıkan mitler, modern dönemde arkaik bir dünyanın parçası olarak ele alınmıştır. Dünyanın “büyülü” evreninin sekülerleşme etaplarında aşamalı olarak ortadan kalkacağı öngörüsüne rağmen dinsel inançlar ve çeşitli mitolojik tasavvurlar, modern dünyada da yeni form ve işlevlerle varlığını sürdürmüştür. Bu kapsamda Hristiyan Batı dünyasının en yaygın ritüellerinin başında Noel ve onun etrafında yeniden inşa edilen kültler gelmektedir.

Kutsallığın yalnızca akıl temelli metodik bilgi üretimine atfedildiği, rasyonel alanın dışında kalan bütün kategorilerin ise olsa olsa birer kurmaca yahut batıl inanç kategorisine indirgendiği modern dünyada bütün canlılığıyla varlığını sürdüren Noel’in, kapitalist kültür endüstrisinin bir parçası olarak yeniden inşası bu çalışmanın ana problemidir. Gerçekten de modern çağın seküler tahayyülü ile Noel’in dinsel ve “arkaik” kökenleri ilk bakışta kayda değer bir çelişkiyi yansıtmaktadır.

Hristiyan Batı dünyasının ortak kültürel mirasına yaslanan Noel’in tarihsel kökenleri antik Roma ve İran pagan inançlarıyla Hristiyanlığın senkretizmine dayanmaktadır. Doğu’nun gizem/sır dinleri, Hristiyanlığın Roma İmparatorluğunun hakimiyeti altındaki geniş coğrafyada yayılmaya başladığı sırada, halk katındaki inançlara büyük oranda nüfuz etmiş bulunuyordu. Geniş bir zamana ve mekâna yayılan ve çok kültürlü bir senkretizmin ürünü olan pagan geleneklerin baskın kültleri ve kutsal figürleri, bu süreçte güçlü sembolizmleri sayesinde Hristiyanlığın içine sızarak yaşamaya devam etmiştir. 4. yüzyılın başlarından itibaren Kilise babaları tarafından Hristiyan geleneğine dahil edilen Mithraizm, bunların başında gelmektedir. Başta İsa’nın doğum günü ile özdeşleşen 25 Aralık günü başta olmak üzere Hristiyanlık ile Mithraizm’in pagan gelenekleri arasındaki geçişler Noel örneğinde açıklık kazanmaktadır.

Ne var ki modern çağda kültürel üretimin bir “endüstri”ye dönüştüğü kapitalist toplumun ihtiyaçlarına uygun olarak adeta yeniden icat edilen Noel’in, modern çağa özgü kutsal ve profan ögeleri bir araya getiren seküler formu, kültür endüstrisi bağlamında kazandığı araçsal işlevsellik içinde ancak anlaşılabilir. İnsanın ve toplumun Aydınlanma’nın yükselen değerleri çerçevesinde yeni baştan kurgulanabileceği öngörüsü, modern çağda kültürel üretimi meta üretimi sektöründeki endüstrilerden birisi haline getirmiştir. 19. yüzyıldan itibaren geliştirilen ve kutsal ögelerle profan değerleri mezceden popüler Noel edebiyatı, bunun tipik bir örneğidir.

Noel’in günümüzdeki küresel bazlı yayılımı ise kapitalist sistemin yeni ve özgün bir toplumsallaşma tarzı olarak ortaya çıkardığı “tüketim kültürü”yle yakından ilgilidir. Öyle ki Noel haftasında devasa alışveriş merkezlerinin küresel ikonu haline getirilen Noel Baba figürü başta olmak üzere, Noel’in tüketim endüstrisi tarafından imal edilen temsil ve imajları küresel bir nitelik kazanmıştır. Nihayetinde bugün Noel, modern dünyaya ait kültürel bir inşa ve kapitalizmin küresel ticari yayılımının en yaygın örneklerinden birisi olarak öne çıkmaktadır.

Keywords

Din Sosyolojisi, Modernite, Noel, Mit, Kültürel İnşa

References

• Adorno, Theodor W. Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Adorno, Theodor W. - Horkheimer, Max. Aydınlanmanın Diyalektiği. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1995.
• Asad, Talal. Sekülerliğin Biçimleri Hristiyanlık İslamiyet ve Modernlik. İstanbul: Metis Yayınları, 2007.
• Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Bauman, Zygmund. Akışkan Hayat. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Belk, Russell. “Materialism and the Making of the Modern American Christmas”. Unwrapping Christmas. ed. Daniel Miller, 319-344. Oxford University Press, 1993.
• Berger, Peter L. Melekler Hakkında Söylenti: Modern Toplumda Tabiatüstünün Yeniden Keşfi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2012.
• Chadwick, Owen. A History of Christianity. New York: Thomas Dunne Books, 1995.
• Cumont, Franz. The Mysteries of Mithra. çev. Thomas McCormack. New York: Cosimo Classics, 2007.
• Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Demirci, Kürşat. “Hıristiyanlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/328-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Debord, Guy. Gösteri Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
• Dorson, Richard M. “Folklor ve Fake Lore”. Folklorun Sahtesi Fakelore. haz. Selcan Gürçayır Teke, 11-23. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2018.
• Dundes, Alan. Folklore Matters. Knoxville: The University of Tennessee Press, 1989.
• Dürüşken, Çiğdem. Antikçağ’da Yaşamın ve Ölümün Bilinmezine Yolculuk Roma’nın Gizem Dinleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000. https://doi.org/10.20480/lbr.2016115457
• Eagleton, Terry. Tanrı’nın Ölümü ve Kültür. İstanbul: Yordam Yayınları, 2014.
• Eliade. Mircea. Kutsal ve Dindışı. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Eliade. Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi II. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Eliade. Mircea. Mitlerin Özellikleri. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Erkilet, Alev. “Mahremiyetin Dönüşümü: Değer, Taklit ve Gösteriş Tüketimi Bağlamında ‘İslami Moda Dergileri’”. Birey ve Toplum. 2/2 (2012), 27-40.
• Featherstone, Mike. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
• Fox, William S. “Folklor ve Fakelore: Bazı sosyolojik Düşünceler”. Folklorun Sahtesi Fakelore. haz. Selcan Gürçayır Teke, 35-50. Ankara: Geleneksel, 2018.
• Hancock, Philip-Rehn, Alf. “Organizing Christmas”. Organization 18/6 (2011), 737-745. https://doi.org/10.1177/1350508411428214
• Hillerbrand, HJ. “Christmas”. Encyclopedia Britannica, 17 Haziran 2021. https://www.britannica.com/topic/Christmas.
• Hobsbawm, Eric. “Gelenekleri İcat Etmek” Geleneğin İcadı. ed. Eric Hobsbawm-Terence Ranger, 1-18, çev. Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Agora Yayınları, 2005.
• Işık, Hidayet. “Dini Kökeni Açısından Noel ve Yılbaşı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1997), 447-468. https://doi.org/10.51121/akif.2021.13
• Katar, Mehmet. “Hristiyanlık’ta İsa’nın Doğumu ile İlgili Kutlamaların Ortaya Çıkışı”. İslamiyat 3 (2000), 115-131.
• Lavenda, Robert H. ve Schultz, Emily A. Kültürel Antropoloji. İstanbul: Doğubatı Yayınları, 2019.
• Marcuse, Herbert. Tek Boyutlu İnsan. İstanbul: İdea Yayınları, 1990.
• Marx, Karl. 1844 El Yazmaları. İstanbul: Birikim Yayınları, 2013.
• Mauss, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. İstanbul: Doğubatı Yayınları, 2011.
• Mckay, George A. “Consumption, Coca-Colonisation, Cultural Resistance--and Santa Claus”. Christmas, Ideology and Popular Culture. ed. Sheila Whiteley, 50-70. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2008. https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748628087.003.0004
• Miles, Clement A. Christmas Customs and Traditions, Their History and Significance. New York: Dover Publications, 2011.
• Miller, Daniel. “A Theory of Christmas”. Unwrapping Christmas. ed. Daniel Miller, 3-37. Oxford: Oxford University Press, 1993. https://doi.org/10.7146/ta.v0i29.117914
• Öztürk, Sevcan. “Felsefi Teolojide Antrosentrik Dönüş: Teolojik Antropolojiye Bir Giriş”. Beytülhikme Int J Phil 10/4 (2020), 1383-1404. https://doi.org/10.18491/beytulhikme.1642
• Pimlott, J. A. R. The Englishman’s Christmas. Hassocks: Harvester Press, 1978.
• Ritzer, George. Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2010.
• Şenay, Bülent. “Noel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/201-202. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Wallerstein, Immanuel. Tarihsel Kapitalizm. İstanbul: Metis Yayınları, 2006.