Selçuklularda İslamiyet Öncesi Türk Kültürünün Etkileri -Sultan Alp Arslan Dönemi Cenaze Merasimleri ve Gelenekleri-

Year 2017, Issue: 34, 175 - 190, 30.05.2017

Aziz Başdin

Abstract

Cenaze
merasimleri ve gelenekler çok erken dönemlerden itibaren her toplumda farklı
şekillerde yansımaları bulunan önemli ritüeller arasındadır. Tarih boyunca her
toplumda görülen bu ritüeller Türk Devletlerinde de önemli bir konuma sahip
olmuşlardır. Türklerin İslamiyet'ten önceki cenaze törenlerinin temelinde
Şamanizm inancı yatmaktadır. İslamiyet'in kabulünden sonra da bunun etkisi
devam etmiştir. Ağıt yakmak, elbiseyi ters giymek ve eşyaların ters
kullanılması, matem elbisesi giymek, saç baş yolmak, atkuyruğu kesmek ve
bağlamak, ata mezarı ziyaretleri gibi ritüeller hükümdarlar ve halk tarafından
da devam ettirilmiştir. Bu çalışmada Selçuklu cenaze merasimleri ve gelenekleri
Büyük Selçuklu Devleti ve Selçuklu Sultanı Alp Arslan Dönemi konu alınarak İslamiyet
öncesi Türk kültürü açısından incelenecektir.

Keywords

Gelenek, tören, cenaze merasimleri ve gelenekleri, Sultan Alp Arslan

Pre-Islamıc Influences in the Seljuk Funeral Ceremonies and Customs. The Case of Sultan Alp Arslan

Abstract

Funeral ceremonies and customs are among the important rituals that are reflected in different forms in every society from the very early times to the present. These rituals seen in every society throughout history have been a major part  of the culture in Turkish states. Shamanism lies at the heart of the Turks' previous funeral rituals. However, even after Islam was adopted in Turkish lands these beliefs exerted considerable influence. The rituals were maintained by the rulers and the people, in the forms of lamenting, reversing the dress and using the goods in reverse, wearing the mourning dress, haircutting, cutting and connecting the horse tail, and visits to the ancestral tomb. In this study, the Seljuk funeral ceremonies and customs will be examined from the perspective of pre-Islamic Turkish culture, taking into account the Great Seljuks State and the Seljuk Sultan's Alp Arslan Period.

Keywords

Custom, ceremony, ritual, funeral ceremonies and customs, Sultan Alp Arslan

References

• Abdurrahman İbn’ül Cevzi, El Muntazam Fi Tarih’il Ümem’de Selçuklular, haz. Ali Sevim, Ankara 2014
• Abdülkadir İnan, Makaleler ve İncelemeler, c.2, Ankara 1988
• Ahmed bin Mahmud, Selçukname, haz. Erdoğan Merçil, 2011 İstanbul
• Ahmet Kütük, İslam/Türk Devlet ve Toplum Geleneğinde Renkler ve Anlamları, Türkiyat Mecmuası, 24:2 (2014)
• Ali Sevim-Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara 2014
• Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul 1971
• Doğan Kaya, Anonim Halk Şiiri, Ankara 1999
• Edward Tryjarski, Türkler ve Ölüm, çev. Hafize Er, İstanbul 2011
• El-Hüseyni, Ahbarü’d Devleti’s Selçukiyye, çev. Necati Lugal, Ankara 1999
• Erdoğan Merçil, Alp Arslan ve Malazgirt, Ankara 2014
• Ertuğrul Güleç, Türk Rahvan Atı ve Atçılığı, İstanbul 1996
• Faruk Sümer, Türklerde Atçılık ve Binicilik, İstanbul 1995
• Faruk Sümer-Ali Sevim, İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, Ankara 1988
• İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, İstanbul 2007
• İbrahim Onay, İslamiyetten Önce Türklerde Cenaze ve Defin İşleminde Uygulanan Gelenekler ve Bunların Amaçları, İnternational Journal of Social Science, (Mart 2013)
• Jozsef Deer, İstep Kültürü, AÜDTCF Dergisi, 11 (1954)
• Kaşgarlı Mahmud, Divan-ı Lugat’üt Türk, Ankara: TDK, 2006
• Mehmet Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Alp Arslan ve Zamanı, Ankara 2016
• Mehmet Ali Hacıgökmen, Türklerde Yas Adeti Temelleri ve Sonuçları, Prof. Dr. Nejat Göyünç Armağanı, Konya 2011.
• Mehmet Ali Hacıgökmen, “Türklerde Yas Âdeti Temelleri ve Sonuçları”, Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç’e Armağan, S.Ü. Türkiyat Ens. Yayınları, Konya 2013
• Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, İstanbul 2011
• Osman Turan, Selçuklular ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul 1993
• Osman Turan, Selçuklular ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul 2015
• Salim Koca, Selçuklularda Ordu ve Askeri Kültür, Ankara 2005
• Salim Koca, Türk Kültürünün Temelleri, Ankara 2010
• Sencer Divitçioğlu, Orta Asya Türk İmparatorluğu(VI.-VII. Yüzyıllar), İstanbul 2005
• Sıbt İbnü’l Cevzi, Mir’atü’z-Zaman Fi Tarihi’l-Ayan’da Selçuklular, haz. Ali Sevim, Ankara 2011
• Süleyman Özbek, Türkiye Selçuklularında Kültürel Hayat (Mevlâna’nın Fihi Mâfih ve Mesnevi’sine Göre), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3:1 (2001)
• Şükrü Elçin, Türkiye Türkçesinde Ağıtlar, Ankara 1990
• Tuncer Gülensoy, At Damgaları, İstanbul 1995
• Ünver Günay- Harun Güngör, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Ankara 2015
• Yusuf Ayönü, Selçuklular ve Bizans, Ankara 2013