İslam Düşüncesi ve İşrâkîlik

Year 2014, Issue: 28, 25 - 36, 26.05.2014

Eyüp Bekiryazıcı

Abstract

İslam düşüncesinin önemli ekollerinden biri de İşrâkîliktir. Ancak
tarihsel süreçte İslam felsefî geleneğinde Aristo ve Yeni Eflatuncu Meşşaî akım
daha ön planda tutulmuş, bu ekol çoğu zaman ihmal edilmiştir. Sührevedî’nin “sezgisel
yönteme” dayalı bir “nur matafiziği” şeklinde kurguladığı İşrakiliğin, İslam
felsefe geleneğine önemli bir zenginlik kattığı bilinmelidir. Sühreverdî’nin
yaşadığı dönemde karşılaştığı muhalefet fikirlerinin yaygınlaşmasına engel
olmuştur. Bu sebeple İşrakilik fikir çevrelerinde belli ölçüde ihmal edilmiştir.
Bununla birlikte çeşitli irfani hareketler bünyesinde varlığını koruyarak günümüze
kadar devam ettirebilmiştir. İslam felsefesinin gerçek manada özgün ekollerinden
biri olan İşrakiliğin, kapsamlı bir şekilde araştırılmasının İslam düşüncesinin
sağlıklı ve bütün yönleriyle anlaşılmasına katkı vereceği bilinmelidir.

Keywords

Meşşailik, İşrakilik, Mantık, Metafizik, Sezgi, Doğu, Hikmet

Islamic Thought and Illumination

Abstract

One of the important schools of Islamic thought
is illumination. However, throughout the history in the tradition of Islamic
thought, Aristotle and “New Plutonian
Peripatetist” movement have been prioritised, and this school has been
mostly ignored. It should be known that illumination, which has been built by
Suhrawardi as a “light metaphysics”
that depends on “intuitional method”, has enriched the Islamic
philosophy tradition. The opposition Suhrawardi faced in his age has prevented
the spread of his ideas. Because of this reason, illumination has been ignored
to some extent in the thought environments. However, it has continued it’s
existence within several educative movements until today. It should be known
that the comprehensive research of illumination, which is one of the truly
original schools of Islamic thought, would contribute to understanding Islamic
thought fully and sturdily. 

Keywords

Peripateticism, Illumination, Logic, Metaphysics, Intuition, East, Wisdom

References

• Arslan, Ahmet, “Çevirenin Önsözü”, Corbin Henry, İslam Felsefesi Tarihi (içinde), İstanbul: İle-tişim Yayınları, 2000.
• Bayraktar, Mehmet, İslâm Felsefesine Giriş, Ankara: TDVY, 1997.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ankara: Akçağ, 1987.
• Büyükkara, Ali, İmamiye Şiasına Göre Önemli Tarih, Gün ve Geceler, Çanakkale: Aslı Ofset, 1999
• Cerr, Halil, Tarihu’l-Felsefeti’l-Arabiyye, Beyrut: Hama’l-Fahuri, Daru’l-Ceyl, 1993.
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma, 2000.
• Corbin, Henry, İslâm Felsefe Tarihi (İbn Rüşd’ün Ölümünden Günümüze), çev. Ahmet Arslan, İs-tanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Corbin, Henry, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul: İletişim Yayınları, 1986
• el-İsfehânî, Râğıp, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, Beyrut: Daru’l-Marife, trsz.
• Izutsu, Toshihiko, “Ishrâqiyah”, Encyclopedia of Religion, New York, 1987, c. VII, pp.296-301.
• Izutsu, Toshihiko, İslâm’da Varlık Düşüncesi, çev. İbrahim Kalın, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-Zunun an Esami’l-Kütübi ve’l-Fünun, İstanbul: 1943
• Kaya Mahmut, “İşrâkîye”, DİA, İstanbul 2001, XXIII.
• Kutluer, İlhan, İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İstanbul: İz Y., 1996.
• Ma’luf, Emîl, “es-Sühreverdî ve’l-İşrâk”, Kitabu’l-Lemehât’ı-Sühreverdîyye (içinde), Beyrut: Daru’n-Nehâr, 1991.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, “İbn Sina Sonrası İslam Felsefesi ve Varlığın Ele Alınışı”, Makalaler II, (içinde), çev., Şehabeddin Yalçın, İstanbul: İnsan Y., 1997, ss.45-64.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, “Safeviler Döneminde Manevi Hareketler Felsefe ve İlahiyat”, Makaleler II, çev. Şehabettin Yalçın, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997, ss.65-102.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, ”Shihâb al-Din Suhrawardî Maqtûl”, A History of Muslim Philosophy içinde, (ed. M. M. Sherif), Weisbaden: Otto Harrassewitz, 1963.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Three Muslim Sages, Delmar- New York: Caravan Books, trhsz.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, “The Spread of the Illuminationist School of Suhrawardî”, Studies in Comparative Religion, vol. VI/3, England 1972.
• Olguner, Fahrettin, Türk-İslam Düşüncesi Üzerine, İstanbul: Ötüken, 2001.
• Privat, Michael, “Some Notes on Typology of the Works of Al-Shahrazuri al-İshraqi”, Journal of Islamic Studies, 12: 3 (September, 2001), pp.314-318.
• Sühreverdî, Şihabuddin, Yahya b. Habeş b. Emirek, Elvah-ı İmadiyye, Mecmuatu Musannefati Şeyhi’l-İşrâk (içinde), ed. Seyyid Hüseyin Nasr, III. cilt, Tahran 1993, ss.109- 196.
• Sühreverdî, Şihabuddin, Yahya b. Habeş b. Emirek, Hikmetu’l-İşrâk, Mecmuatu Musannefati Şeyhi’l-İşrâk (içinde), ed. Henry Corbin, II. cilt, Tahran 1993, s.1-260.
• Sühreverdî, Şihabuddin, Yahya b. Habeş b. Emirek, Kitabu’l-Meşari ve’l-Mutarahat, Mecmuatu Musannefati Şeyhi’l-İşrâk (içinde), ed. Henry Corbin, I. cilt, Tahran 1993, ss.193-505.
• Sühreverdî, Şihabuddin, Yahya b. Habeş b. Emirek, Kitabü’t-Telvihâti’l-Levhiyye ve’l-Arşiyye, Mecmuatu Musannefati Şeyhi’l-İşrâk (içinde), ed. Henry Corbin, I. cilt, Tahran 1993, ss.1-121.
• Sühreverdî, Şihabuddin, Yahya b. Habeş b. Emirek, Pertevnâme, Mecmuatu Musannefati Şeyhi’l-İşrâk (içinde), ed. Seyyid Hüseyin Nasr, III. cilt, Tahran 1993, ss.1-75.
• Şemseddin eş-Şehrezûrî, Şerhu Hikmeti’l-İşrak, tsh. Hüeyin Ziyai, Tahran 1372.
• Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Ankara: Elis, 2003.
• Yörükan, Yusuf Ziya, “Şeyh Sühreverdî’nin Felsefesi”, İstanbul: Şehzadebaşı Evkaf Matbaası, 1924.