Peter Berger Örneğinde Sekülerleşme Tartışmaları: Etkiler ve Fikrî Değişim

Year 2024, Issue: 52, 79 - 99, 26.03.2024

Ahmet Özalp , Fatma Özer

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1403605

Abstract

Din, insan yaşamını derinden etkileyen kurumların başında gelmektedir. Uzun yıllar boyunca dinin toplum yaşamı üzerine etkileri çok sayıda bilim insanı tarafından tartışma konusu olmuştur. Bu açıdan dinin toplum üzerindeki etkisi bilim insanları tarafından değişen toplumsal ve dönemsel şartlar nedeniyle her zaman araştırılmaya değer bulunmuştur. Özellikle, son dönemlerde birey ya da toplumun dinin toplumsal etkilerinden uzaklaştığı ya da insan üzerindeki etkisinin farklı yollarla artması problemi çok sayıda sosyoloğu bu konu özelinde araştırmalara itmiştir. Bu konu özelinde Peter Berger de görüşleri ve fikirleri açısından din sosyolojisi alanındaki önemli isimlerden biridir. Berger, dinin zamanla değişen doğası hakkındaki düşüncelerini sistematik hâle getirirken Karl Marks, Emile Durkheim ve Max Weber’den büyük ölçüde etkilenmiştir. Bu çalışmada, öncelikle Berger’in yöntem olarak eserlerinde kullandığı fenomenolojik yaklaşım ve gerçekliğin sosyal inşasına yönelik görüşleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Bununla beraber Weber, Durkheim ve Marks’ın Berger’in sekürlerleşme tezi üzerindeki etkileri tartışılacaktır. Son olarak da Berger’in sekülerleşme ve desekülerleşme konusundaki düşünceleri ayrıntılı olarak analiz edilecektir. Çalışmada literetatür tarama tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın temel amacı, ülkemiz alan yazınına katkı sağlamakla birlikte, Berger’in sekülerleşme tezinde zaman içinde meydana gelen değişimleri anlamaktır. Çalışmayı biçimlendiren ana soru Berger’e göre toplumsal yaşamda dinin insan hayatı üzerindeki etkilerinin zamanla nasıl değişime uğradığıdır. Çalışma sonuçlarına göre Berger, kurucu sosyologların fikirlerinden sekülerleşme konusunda oldukça etkilenmiştir. Ancak, Berger’in moderniteye bir tepki olarak gelişen dünya genelindeki yeni dinî hareketlerin canlanmasını analiz edebilmek için desekülerleşme tezini ortaya attığı görülmektedir. Ek olarak, Berger'in çalışmalarında daha çok toplumsal inşacı ve yorumlamacı yaklaşımları kullandığı anlaşılmakla birlikte fenomenolojiden de yararlandığı düşünülmektedir. Berger’in sekülerleşme ve desekülerleşme konusundaki fikirleri bu konu özelinde araştırmalar yapan bilim insanlarına yol göstermesi de beklenmektedir.

Keywords

Din Sosyolojisi, Peter Berger, Sekülerleşme, Anomi, Weber, Desekülerleşme

Debates on Secularization in the Example of Peter Berger: Impacts and Intellectual Change

Abstract

Religion stands as one of the institutions profoundly influencing human life. Over the years, the effects of religion on social life have been a subject of discussion by many scholars. In this respect, the effect of religion on society has always been found worthy of research by scientists due to changing social and periodic conditions. In particular, the problem that the individual or society has moved away from the social effects of religion in recent times or that its effect on people has increased in different ways has pushed many sociologists to research on this subject. In this context, Peter Berger emerges as a significant figure in the sociology of religion, in terms of his views and ideas. In articulating his thoughts on the changing nature of religion over time, Berger was heavily influenced by Karl Marks, Emile Durkheim, and Max Weber. This study will provide a detailed examination of Berger's phenomenological approach used in his works as a method and perspective on the social construction of reality. Additionally, the influences of Weber, Durkheim, and Marks on Berger's thesis of secularization will be discussed. Finally, Berger's thoughts on secularization and desecularization will be analyzed in detail. A literature review technique was used in the study. The study's main purpose is to contribute to the literature and understand the changes that have occurred over time in Berger's secularization thesis. The main question shaping the study is how, according to Berger, the effects of religion on human life in social life have changed over time. According to the study results, Berger was significantly influenced by the ideas of founding sociologists on secularization. However, it seems that Berger put forward the desecularization thesis to analyze the revival of new religious movements around the world that developed as a reaction to modernity. Furthermore, although Berger is thought to have used mainly social constructionist and interpretative approaches in his studies, he is also thought to have made use of phenomenology. Berger's ideas on secularization and desecularization are also expected to guide scientists conducting research on this subject.

Keywords

Sociology of Religion, Peter Berger, Secularization, Anomie, Weber, Deseculariza-tion

References

• Akyüz, Niyazi - Çapcıoğlu, İhsan. “Fonksiyonel Din sosyolojisi: Emile Durkheim”. Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 85-90. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2008.
• Ammerman, Nancy T. “Spiritual but Not Religious? Beyond Binary Choices in the Study of Religion”. Journal for the Scientific Study of Religion 52/2 (2013), 258-278. https://doi.org/10.1111/jssr.12024
• Aron, Raymond. Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. çev. Korkmaz Alemdar. Ankara: Bilgi Yayınları. Erişim 10 Aralık 2023. https://www.nadirkitap.com/sosyolojik-dusuncenin-evreleri-raymond-aron-kitap27600099.html
• Balkız, Bekir - Öğütle, Vefa Saygın. “Peter L. Berger ve Thomas Luckmann’in ‘Gerçekliğin Sosyal İnşâsi’ Teorisi ve Eleştirisi”. Sosyoloji Dergisi 27 (Mart 2012), 33-49.
• Berger, Peter. Invitation to Sociology: A Humanistic Perspective. New York: Doubleday, 1963.
• Berger, Peter vd. Religious America, Secular Europe: A Theme and Variations. London: Routledge, 2021. https://doi.org/10.4324/9781315244662
• Berger, Peter. “The Desecularization of The World: A Global Overview”. The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics. ed. Peter Berger. 1-18. MI: Eerdmans, 1999.
• Berger, Peter. The Sacred Canopy. Elements of A Sociological Theory Of Religion. New York: Doubleday, 1967.
• Berger, Peter - Kellner, Hansfried. Modernleşme ve Bilinç. çev. Cevdet Cerit. İstanbul: Pınar Yayınları, 2000.
• Berger, Peter - Luckmann, Thomas. Sosyal Gerçekliğin İnşası: Bir Bilgi. Sosyolojisi İncelemesi. çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2008.
• Berger, Peter. Kutsal Şemsiye: Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 4. bs., 2011.
• Chiluwa, Innocent. “Online Religion in Nigeria: The Internet Church and Cyber Miracles”, Journal of Asian and African Studies 47/6 (2012), 734-749. https://doi.org/10.1177/0021909611430935
• Dobbelaere, Karel. “Sekülerleşme ve Dinin Yeniden Üretimi ve İletimi”. çev. İhsan Çapcıoğlu. Din Sosyolojisi Çağdaş Gelişmeler içinde. ed. Peter Clarke. 11-36. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2012.
• Ertit, Volkan. “Peter Berger ve Sekülerleşme”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 16/1 (Aralık 2020), 194-214.
• Gehlen, Arnold. İnsan. çev. Bedia Akarsu. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1973.
• Günay, Ünver. “Max Weber’in Din Sosyolojisindeki Yeri ve Önemi”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/5 (Ocak 1988), 1-10.
• Hjelm, Titus. “Peter L. Berger and the Sociology of Religion”. Journal of Classical Sociology 18/3 (2018), 231-248. https://doi.org/10.1177/1468795X18761217
• Hjelm, Titus. “Peter L Berger, The Many Altars of Modernity: Toward a Paradigm for Religion in a Pluralist Age” 3/3 (2015). https://doi.org/10.1177/2050303215613124
• Karpov, V. “Desecularization: A Conceptual Framework”. Journal of Church and State 52/2 (2010), 232-270. https://doi.org/10.1093/jcs/csq058
• Kepel, Gilles. The Revenge of God: The Resurgence of Islam, Christianity, and Judaism in the Modern World. Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 1994.
• Layder, Derek. Modern Social Theory: Key Debates and New Directions. London: Routledge, 1997. https://doi.org/10.4324/9780203992128
• Malinowski, Bronislaw. The Foundations of Faith and Morals: An Anthropological Analysis of Primitive Beliefs and Conduct with Special Reference to the Fundamental Problems of Religion and Ethics. Oxford: Oxford University Press, 1936.
• Merton, Robert. Social theory and social structure. New York: Free Press, 1968.
• Ollman, Bertell. Alienation: Marks’s Conception of Man in Capitalist Society. Cambridge: Cambridge University Press, 2. Basım, 1976.
• Orru, Marco. “The Ethics of Anomie: Jean Marie Guyau and Émile Durkheim”. The British Journal of Sociology 34/4 (1983), 499-518. https://doi.org/10.2307/590936
• Özalp, Ahmet. “Peter Berger’de Gerçekliğin Sosyal İnşası: Anlam ve Semboller”. Güncel Sosyolojik Tartışmalar. ed. Armağan Öztürk. 87-109. Ankara: Tekin Yayınevi, 2022.
• Parsons, Talcott. The Structure of Social Action. New York: Free Press, 1966.
• Reaves, Dylan. “Peter Berger and the Rise and Fall of the Theory of Secularization”. Critical Research on Religion 11/1 (2017), 11-19.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ümit Tatlıcan. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2012.
• Tekin, Ferhat. “Peter L. Berger’in Yabancılaşma Anlayışı: Diyalektik Bilincin Kaybı”, Beytülhikme 4/2 (2014), 29-48. https://doi.org/10.18491/bijop.12794
• Tylor, Sir Edward Burnett. Primitive Culture: Researches Into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art and Custom. Cornell University Library, 2009.
• Wallace, Ruth A. - Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları. çev. Leyla Elbruz - M. Rami Ayaz. İzmir: Punto Yayıncılık, 2004.
• Watts, Galen - Houtman, Dick. “The Spiritual Turn and the Disenchantment of the World: Max Weber, Peter Berger and the Religion–Science Conflict”. The Sociological Review 71/1 (2023), 261-279. https://doi.org/10.1177/00380261221096387
• Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Aruoba. İstanbul: Hil Yayınları, 1997.
• Wildt, Lars de. “Introduction”. The Pop Theology of Videogames. 11-30. Producing and Playing with Religion. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2021. https://doi.org/10.2307/jj.1640540.5