Türklerin, sahâbe döneminde Müslüman Araplara karşı takındıkları tavır araştırılması gereken önemli bir konudur. Zira Türk milletinin Emevîler döneminde Araplarla olan ilişkilerinin doğru bir zemine oturtulması büyük oranda buna bağlıdır. Bu sebeple Ḫulefâ-yi Râşidîn dönemine (11-40/632-661) müracaat etmek gerekir. Araştırmanın konusu, Hz. Ömer (13-23/634-644) ve Hz. Osman dönemlerinde (23-35/644-656) Arapların siyasi bir teşekkül olarak, Arap Yarımadası’nın kuzey ve kuzeydoğusunda yer alan Türkler ile kurduğu doğrudan ilişkilerdir. Hz. Ebû Bekir (11-13/632-634) ve Hz. Ali dönemlerinde (35-40/656-661) Türklere dair kayda değer bir hâdise vuku bulmadığı için çalışma Hz. Ömer ve Hz. Osman dönemi ilişkileri ile sınırlı tutulmuştur. Araştırmanın amacı sahâbe nesli tarafından Yarımada dışında başlatılan fetih hareketlerinin Türkler ile olan periyodunu temel kaynaklar ışığında kronolojik olarak el almaktır. Bu temasın karakter analizi üzerinden Emevîler dönemi Türk-Arap münasebetlerinin sağlıklı bir şekilde araştırılması ve anlaşılmasına katkı sunması ana hedeftir. Nitel araştırma yöntemi alt başlıklarından anlatı araştırması tekniğinin uygulandığı çalışmada; Türklerin, Müslüman Araplar tarafından Ḫulefâ-yi Râşidîn döneminde topraklarına yönelik askerî faaliyetleri bir istila olarak gördükleri, bağımsızlık ve özgürlüklerini korumak için Hazar, Horasan ve Ṭoḫâristân’da savaşırken el-Bâb, Cürcân ve Dihistân’da anlaşmalar yoluyla bunu kısmen sağlamaya çalıştıkları ortaya konulmuştur. Taraflar arasındaki ilişki, Hz. Ömer döneminde daha çok askerî bir görünüme sahip olmuş ve bu durum Hz. Osman zamanında da aynı minvalde devam etmiştir. Hz. Ömer, Türklerin yaşadığı Ceyhun’un ötesine (Mâverâünnehir) geçilmesine müsaade etmezken Hz. Osman döneminde buraya birtakım seferler düzenlenmiş ve bölge halkıyla çeşitli anlaşmalara varılmıştır. Hilafet ordularının bu dönemde Hazar Türkleri karşısında başarısız olduğu görülmektedir. Bunun iç siyasete ve ekonomiye olumsuz yansımaları olmuştur. Yine Hazar yurdunun ele geçirilememesinin, Slav ve Doğu Avrupa halklarının Müslüman Araplarla doğrudan temasını engellediği belirtilmelidir. Bazı kaynaklarda, Hz. Osman döneminde sahâbîlerin de içinde bulunduğu bir grubun Türklerin de yaşadığı Fergana bölgesine sefer düzenlediği geçmektedir. Fakat bu dönemde böyle bir olayın gerçekleşmesi pek olası görünmemektedir.
İslâm Tarihi Fetih Hareketleri Hazarlar Türkler Hz. Ömer Dönemi Hz. Osman Dönemi Gayrimüslim Türklerle İlişkiler
The attitude of the Turks towards the Muslim-Arabs during the time of the Companions is an important issue that requires research. This is because the establishment of accurate grounds for the relationship between the Turkish element and the Arabs during the Umayyad period is largely dependent on this. For this reason, it is necessary to refer to the period of Khulafaur Rasyidin (11-40/632-661). The subject of the research is the direct relations established by the Arabs as a political entity with the Turkish element located in the north and northeast of the Arabian Peninsula during the reigns of Hazrat Omar (13-23/634-644) and Hazrat ‘Uthmān (23-35/644-656). Since there were no noteworthy incidents regarding the Turks during the reigns of Hazrat Abu Bakr (23-35/644-656) and Hazrat Ali (35-40/656-661), the study has been limited to the relations of Hazrat Omar and Hazrat ‘Uthmān. The purpose of the research is to chronologically examine the period of the conquest movements initiated by the generation of the companions outside the Peninsula in relation to the Turks, based on primary sources. The main goal is to contribute to the research and understanding of the Umayyad period Turkish-Arab relations in a healthy way through the character analysis of this contact. In this study, in which the narrative research technique, one of the sub-headings of the qualitative research method, was applied, it was revealed that the Turks regarded the military activities of the Muslim-Arabs against their lands during the Khulafaur Rasyidin period as an invasion, and that they often fought in Khazar, Khorasan and Tokharistan to protect their independence and freedom, and they tried partially achieved this through agreements in al-Bāb, Gorgan and Dihistān. The relationship between the parties primarily took on a military character during the reign of Hazrat Omar, and this situation continued in a similar vein during the reign of Hazrat ‘Uthmān. While Hazrat Omar did not allow anyone to go beyond the Oxus (Transoxiana) where the Turkish element lived, several expeditions were organized here during the reign of Hazrat ‘Uthman, and various agreements were reached with the people of the region. It is seen that the armies of the Caliphate failed against the Khazar Turks in this period. This situation had negative effects on domestic politics and the economy. Additionally, it should also be noted that the failure to conquer the Khazar homeland prevented the Slavic and Eastern European peoples from direct contact with the Muslim-Arabs. It is mentioned in some sources that during the time of Hazrat Uthman, a group that included Companions embarked on a campaign to the Fergana region, where Turks also lived; however, it does not seem very likely that such an event took place during this period.
Islamic History Conquest Movements Relations with Non-Muslim Turks Khazars Turks Periods of Hazrat Omar Periods of Hazrat ‘Uthmāni Conquest Movements
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | History of Islam |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | September 30, 2024 |
Submission Date | April 1, 2024 |
Acceptance Date | September 30, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Issue: 54 |