1939 ile 1941 Yılları Arasında Toplumu Dönüştürme Çabaları Çerçevesinde C.H.P. Konferanslar Serisi ve Sosyal Darwinizm Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2024, Issue: 55, 1523 - 1545, 24.12.2024

Ragıp Ergün

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1470270

Abstract

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nin kodlarının yeniden yazıldığı bir dönemde, dönemin önde gelen akademisyenleri tarafından ülkenin dört bir yanında düzenlenen “C.H.P. Konferanslar Serisi”ni, dönemin hâkim paradigmalarından biri olan sosyal Darwinizm perspektifinden incelemeye çalışmaktadır. Çalışma öncelikle C.H.P. Konferanslarını şekillendiren entelektüel akımlara odaklanmaktadır. İki dünya savaşı arasındaki dönemde Batı’da egemen bir paradigma haline gelen Sosyal Darwinizm, çeşitli ülkelerde farklı şekillerde uygulanmış olsa da ilgili döneme damgasını vurduğu görülmektedir. Özellikle Hitler dönemi Almanya’sında devlet politikasına dönüştürülmüş ve tüm toplum bu düşünce üzerinden şekillendirilmeye çalışılmıştır. Almanya ve diğer ülke uygulamalarında meşrulaştırıcı dayanak olarak bilim kullanılmıştır. Sosyal Darwinizm’in en popüler kavramı olan öjeni ile insanlar kısırlaştırılmış, ırklar arası evlilikler yasaklanmış ve insan, biyolojisine indirgenerek tanımlanmıştır. Türkiye’de yeni kurulan rejim ve onun elitleri Batı’ya yönelmiş, onu hedef ve ideal olarak görmüş ve kendi toplumunu bu doğrultuda inşa etmeye çalışmıştır. Bu durum “muasır medeniyet” olarak idealize edilmiştir. Dönemin önde gelen bir grup akademisyeni, toplumu kendi düşünce ve idealleri doğrultusunda inşa etmek amacıyla 1939-1941 yılları arasındaki üç yıllık dönemde “C.H.P. Konferanslar Serisi” adı altında bir seferberlik başlatmıştır. Bu konferanslarda toplumsal yaşamın tüm dallarının dönemin bilimsel dili olan evrimci paradigma ve onun en önemli uzantısı olan sosyal Darwinizm çerçevesinde katılımcılara anlatılmaya çalışıldığı görülmektedir. Bu çalışmada öncelikle ilgili paradigmanın Batı’daki çeşitli yansımaları sunulduktan sonra yirmi dört fasikül şeklinde yayınlanan eserler sosyal Darwinizmin kavramları dâhilinde nitel bir incelemeye tabi tutulmuş ve arasındaki ilişki ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu sayede Tek Parti Dönemi’ndeki toplumsal değişimin yönü anlaşılmaya çalışılmak istenmektedir.

Keywords

Evrim, Sosyal Darwinizm, C.H.P. Konferanslar Serisi, Siyasi Tarih, Tek Parti, Öjenizm

Between 1939 and 1941 An Evaluation on C.H.P. Conference Series and Social Darwinism Within the Framework of Efforts to Transform Society

Abstract

This study attempts to analyze the “C.H.P. Conferences Series” organized by the leading academics of the period acrossthe country at a time when the codes of the Republic of Turkey were being rewritten from the perspective of Social Darwinism, one of the dominant paradigms of the period. The study focuses primarily on the intellectual currents that shaped the C.H.P. Conferences. Social Darwinism, which became a dominant paradigm in the West in the period between the two world wars, left its mark on the relevant period, although it was applied in different ways in various countries. In Hitler’s Germany, in particular, it became state policy and the whole of society was sought to be shaped by this idea. In Germany and other countries, science was used as a legitimizing basis. Eugenics, the most popular concept of Social Darwinism, sterilized people, banned interracial marriages and reduced and defined human biology. In Turkey, the newly established regime and its elites turned towards the West, saw it as a target and tried to build their society accordingly. This situation was idealized as “contemporary civilization”. In the three-year period between 1939 and 1941, a group of leading academics of the period launched a mobilization under the name “C.H.P. Conferences Series” in order to accustom society to their ideas and ideals. In these conferences, it can be seen that an attempt was made to explain all aspects of social life to the participants within the framework of the evolutionary paradigm, the scientific language of the time, and its main extension, Social Darwinism. In this study, after first presenting the various reflections of the relevant paradigm in the West, the works that were later published in twenty-four fascicles were subjected to a qualitative analysis within the concepts of social Darwinism and the relationship between them was tried to be revealed. In this way, the direction of social change in the Single Party Period is attempted to be understood.

Keywords

Evolution, Social Darwinism, C.H.P. Conference Series, Political History, Single Party, Eugenics

References

• Abadan, Yavuz. “Hürriyet ve İntihap Ehliyeti”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 9/3-15. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Akdik, Sara. “Neslin Korunması”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 14/23-31. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• Arsal, Sadri Makksudi. “Tarihin Amilleri”, Birinci Türk Tarih Kongresi. 338-364. Ankara: Maarif Vekâleti, 1932.
• Barnett, Larry D. “Anti-Miscegenation Laws”. The Family Life Coordinator. 13/4 (1964), 95-97.
• Beden Terbiyesi Kanunu (1938), Access 25 December 2023 https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc018/kanuntbmmc018/kanuntbmmc01803530.pdf.
• Berliner, Jonathan. “Jack London’s Socialist Social Darwinism”. American Literary Realism 41/1 (2008), 52-78.
• Bowler, Peter J. Evolution the History of an Idea. Los Angeles: University of California Press, 2003.
• Clark, Linda L. Social Darwinism in France. Alabama: The University of Alabama Press, 1984.
• Creswell, J. W. (2014). Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Crook, D. Paul. Darwinism, War and History: The debate over the biology of war from the “Origin of Species” to the First World War. New York: Cambridge University Press, 1994.
• Crook, D. Paul. Darwin’s Coat-tails: Essays on Social Darwinism. New York: Peter Lang Publishing, 2007.
• Darwin, Charles Robert. The Expresssion of the Emotions in Man and Animals. New York: D. Appleton and Company, 1897.
• Darwin, Charles Robert. İnsanın Türeyişi. çev. Öner Ünalan. Ankara: Onur Yayınları, 1975.
• Darwin, Charles Robert. Türlerin Kökeni, Çev. Öner Ünalan. Ankara: Onur Yayınları, 1976.
• Demolins, Edmond. Anglo-Saxon Superiority: to what it is due. trans. Louis Bert. Lavigne. Toronto: The Musson Book Company, 1899.
• Dennis, Rutledge M.. “Social Darwinism, Scientific Racism, and the Metaphysics of Race”. The Journal of Negro Education 64/3 (1995), 243-252. https://doi.org/10.2307/2967206
• Dobzhansky, Theodosius. Evolution, Genetics and Man. New York: John Wiley and Sons INC., 1959.
• Doğan, Atila. Osmanlı Aydınları Ve Sosyal Darwinizm, İstanbul: Küre Yayınları, 2012.
• Ergün, Ragıp. “Vahşetin Çağrısı: Biyo-Kaderci Bir Dilin İnşası”. Protokol Dergisi 2/2 (2021), 8-86.
• Ergün, Ragıp. “Batı Düşüncesinde Kaderin Üç Hali: Teo-Biyo-Tekno”. Hafıza Dergisi 4/1(2022a), 23-41.
• Ergün, Ragıp. “Darwin’de Sosyal Darwinizm”. Din Sosyolojileri Araştırmaları Dergisi 2/2 (2022b), 1-20.
• Ergün, Ragıp. Tek Parti Döneminde Sosyal Darwinizm. İstanbul: Mahya Yayınları, 2023.
• Freud, Sigmund. Kitle Psikolojisi. çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Cem Yayınevi, 2011.
• Geary, Richard. Hitler and Nazism. New York: Routledge, 2000.
• Gökay, Fahrettin Kerim. “Irk Hıfzıssıhhasında İrsiyetin Rolü ve Nesli Tereddiden Korumak Çareleri”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 12/11-15. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940a.
• Gökay, Fahrettin Kerim. “İrade ve Sinir Sağlamlığı”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 12/3-8. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940b.
• Haeckel, Ernst. Vahdet-i Mevcut. çev. Baha Tevfik ve Ahmed Nebil. (Sadeleştirenler: Remzi Demir, Bilal Yurtoğlu ve Ali Utku). Konya: Çizgi Kitabevi, 2014.
• Hanioğlu, M. Şükrü. Atatürk: An Intellectual Biography. New Jersey: Princeton University Press, 2011.
• Heidegger, Martin. Hümanizm Üzerine. çev. Yusuf Örnek. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2013.
• Heywood, Andrew. Siyasi İdeolojiler: Bir Giriş. (Çev. Ş. Akın, A.K. Bayram vd.). Ankara: Adres Yayınları, 2013.
• Hodgson, M. Geoffrey. “Social Darwinism in Anglophone Academic Journals: A Contribution to the History of the Term”. Journal of Historical Sociology 17/4 (December 2004), 428-463.
• Hobsbawn, Eric. Age Of Extremes The Short Twentieth Century 1914-1991. London: Abacus Book, 1995.
• Irmak, Sadi. “Nietzsche ve Fevkalbeşere Dair”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 3/79-85. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939a.
• Irmak, Sadi. “Alman Spor Teşkilatı Üzerinde Bir Tetkik”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 7/69-74. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939b.
• Irmak, Sadi. “Milletlerin Tereddi ve Istıfası”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 12/19-35. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940a.
• Irmak, Sadi. “Suç işlemenin amillerine dair”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 14/ 49-63. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940b.
• İpşir, Mazhar Şevket. “Hayat Felsefesi”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 1/51-58. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Kaleli, Hayri. “İnsan Hayatî Tezahürlerine Objektif Bir Bakış”, C.H.P. Konferanslar Serisi. 14/35-42. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• Kansu, Şevket Aziz. “Türklerin Antropolojisi”, Birinci Türk Tarih Kongresi 270-278. Ankara: Maarif Vekâleti, 1932.
• Kubal, Hüseyin Nail. “Hukuk ve Devlet Hakkında Bazı Sosyolojik Tetkikler”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 15/53-72. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• Lamarck, Jean-Baptiste. Zoological Philosophy. trans. Hugh Elliot. Newyork and London: Hafner Publishing Company, 1963.
• Le Bon, Gustave. The Psychology Of Socialism. Ontario: Batoche Books, 2001.
• Marshall, Henry Rutgers. War and The Ideal of Peace. New York: Duffield and Co., 1916.
• Oğuzoğlu, Hüseyin Cahit. “Medenî Hukukta Nesebin Ehemmiyeti”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 8/63-86. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi. 1939.
• Özdemir, Yavuz. - Aktaş, Elif. “Halkevleri” (1932’den 1951’e). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 45 (September 2011), 235-262.
• Özden, Ragıp. “Dil İnkılâbımızın Bugünkü Durumu”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 1/5-34. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Roosevelt, Theodore. The Strenuous Life. New York: The Century Co., 1902.
• Saraç, Ömer Celal. “Avrupa’nın ve Türkiye’nin Nüfus Meselesi”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 9/51-68. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Sevig, Vasfi Raşit. “Cumhuriyet Halk Partisi ve Âile”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 10/3-11. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939
• Siyavuşgil, Sabri Esat. “Folklor ve Psikoloji”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 1/37-48. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Spencer, Herbert. First Principles. New York: Cambridge University Press, 2009.
• Şenyürek, Muzaffer Süleyman. “İnsanın Tekâmülü”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 23/23-29. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1938), Seksen Üçüncü İnikad. Access 25 Mart 2023. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d05/c026/tbmm05026083.pdf.
• Timur, Taner. Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge Kitabevi, 1994.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Dönem:2, İçtima:1, Cilt:27, Birleşim:1, 1 Kasım 1926.
• Toprak, Zafer. Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap, 2012.
• Toprak, Zafer. Atatürk: Kurucu Felsefenin Evrimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Uzman, Mazhar Osman. “Öjenik”, C.H.P. Konferanslar Serisi. 2/3-12. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Tabiat Kanunu Fikri”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 1/61-73. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1939.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları, 2005.
• Wells, George Herbert. Kısa Dünya Tarihi. çev. Ziya İshan. Ankara: Varlık Yayınevi, 1962.
• Yalım, Zeki Ragıp. “Milli Varlık Bakımından Sağlık”. C.H.P. Konferanslar Serisi. 21/63-77. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• Yılmaz, Alim - Yazıcı, Sedat. “Sosyal Bilimler Felsefesinde Temel Sorunlar ve Yaklaşımlar”. Liberal Düşünce Dergisi 22/88 (December 2016), 57-68.