Multilingualism in Acts of Worship According to Shāfiʿī Madhhab

Year 2025, Issue: 58, 1371 - 1393, 30.09.2025

Davut Eşit

Abstract

The use of native tongues in worship has re-emerged as a topic of discussion in the modern era, particularly in the last century. At the heart of the debate—which includes a wide range of arguments both for and against—lies the question of whether Arabic must necessarily be the language of worship or if other languages might also be permissible. At the center of this controversy disputed view attributed to Abū Ḥanīfa (d. 150/767), which purportedly permits the recitation (qirā’ah) of prayer in Persian. However, an examination of classical Islāmic jurisprudence (fiqh) reveals that the usage of languages other than Arabic in legal rulings is not limited solely to the recitation in prayer. There exist extensive discussions regarding several issues, including whether a person who embraces Islām may pronounce the testimony of faith (shahādah) in a language other than Arabic, whether greetings (salām) can be exchanged in non-Arabic languages, and whether the call to prayer (adhān), supplications (du‘ā’), remembrances (adhkār), and sermons (khuṭbah) for Friday prayers can be delivered in languages other than Arabic. Furthermore, debates extend to whether the talbiyah during ḥajj or ‘umrah may be uttered in a language other than Arabic. The well-known and controversial opinion attributed to Abū Ḥanīfa regarding the permissibility of Persian recitation has led to numerous academic inquiries concerning the use of non-Arabic languages in acts of worship. However, since the language of worship encompasses broader dimensions beyond the recitation in prayer, it is necessary to examine the issue from multiple perspectives. Due to the need for a focused scope, this study specifically investigates the subject within the context of the Shāfi‘ī madhhab of thought. This focus is particularly relevant as al-Shāfi‘ī (d. 204/820) is well known for his strong emphasis on the Arabic language. In fact, due to his stance on this issue, he has even been accused of advocating Arab nationalism. Given that acts of worship constitute one of the least flexible areas of jurisprudence in terms of legal reasoning (ta‘līl), examining the stance of al-Shāfi‘ī and the Shāfi‘ī madhhab regarding the use of non-Arabic languages in worship gains particular significance. Therefore, this study aims to determine the extent to which the use of non-Arabic languages in acts of worship is possible and permissible within the Shāfi‘ī madhhab. Additionally, due to the ongoing discourse between the Ḥanafī and Shāfi‘ī mashhabs on this matter, the study will also include a comparative analysis of the Ḥanafī perspective where relevant. It is important to note that while Shāfi‘ī scholars have maintained a strict stance against translating the Qur’ān for use in worship, they have exhibited relatively greater flexibility regarding non-Qur’ānic Arabic phrases, such as supplications and remembrances.

Keywords

Islamıc Jurisprudence , Shafii Madhhab , Worship

Şâfi‘î Mezhebinde İbadetlerde Çok Dillilik

Abstract

Anadilde ibadet, son yüzyılda modernleşme ile beraber tekrardan tartışılan meselelerdendir. Lehte ve aleyhte birçok farklı görüşün ileri sürüldüğü meselenin temelinde, ibadet dilinin Arapça olması gerektiği veya başka bir dilin olabilirliğine dair tartışmalar yer almaktadır. Bu tartışmaların odağında ise Ebû Ḥanîfe’nin (ö. 150/767) namazda Farsça olarak kıraatin câizliği konusunda kendisine nispet edilen tartışmalı görüşü yer almaktadır. Ancak klasik fıkıh literatürü incelendiğinde Arapça dışında başka bir dilin fıkhî hükümlerde kullanımı sadece namazda kıraat ile sınırlandırılmayacak genişlikte olduğu görülmektedir. İslâm’ı kabul eden kişinin Arapça dışında başka bir dilde kelime-i şehâdeti telaffuz etmesi, keza Arapça dışında başka bir dilde selâm verme, ezan okuma, namazda kıraat dışında okunan diğer zikirler ve dualar, Cuma hutbesinin, hâc veya umrede telbiyenin okunması gibi birçok meseleye dair geniş tartışmalar bulunmaktadır. Ebû Ḥanîfe’ye nispet edilen meşhur ve tartışmalı olan Farsça kıraatin câizliği çerçevesinde, ibadetlerde Arapça dışındaki bir dilin kullanılması, birçok araştırmaya konu olmuştur. Bununla beraber ibadetlerin dili namazda kıraat meselesini aşan bir çerçeveye sahip olduğundan konunun kıraat dışında farklı yönleri ile ele alınması gerekmektedir. Araştırmanın belli bir sınıra haiz olmasından hareketle konu, Şâfi‘î mezhebi özelinde incelenmesi tercih edilmiştir. Çünkü Şâfi‘î’nin (ö. 204/820) Arapçanın önemi ve bu konudaki yaptığı güçlü vurgu bilinmekte, hatta bundan dolayı Şâfi‘î, Arap milliyetçiliği ile itham edilmektedir. Fıkhın belki de ta‘lîle en kapalı alanlarından biri olan ibadetler konusunda Şâfi‘î’nin veya Şâfi‘î mezhebinin Arapça dışında başka bir dilin kullanımına ilişkin yaklaşımının tespit edilmesi bu noktada ayrıca önem kazanmaktadır. Dolayısıyla araştırmada, Şâfi‘î mezhebinde ibadetlerin Arapça dışında başka bir dilin kullanılmasının imkanı ve sınırının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Hanefî mezhebi ile Şâfi‘î mezhebi arasında konuyla ilgili yapılan tartışmalardan dolayı yeri geldiğinde Hanefî mezhebinin görüşleri mukayeseli bir şekilde ele alınacaktır. Şâfi‘îlerin özellikle Kur’ân’ın tercümesinin başka bir dile çevrilerek ibadetlerde kullanılmaması konusunda hassas davrandıkları, ancak ibadetlerde dua ve zikirler gibi Kur’ân dışında kalan Arapça lafızlar konusunda Kur’ân’a nazaran daha esnek davrandıklarını söylemek gerekir.

Keywords

Fıkıh , Şafii Mezhebi , İbadetler

References

• Aydar, Hidayet. "Kur'ân Tercümesiyle Namazın Tarihi". Kur'ân Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi 1/4 (Mart 1998), 54-74.