Yapay Zekanın Dinler ile Etkileşimi

Year 2025, Volume: 12 Issue: Din ve Yapay Zeka, 60 - 79, 15.05.2025

Yeliz Akkaya Türkol

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1626128

Abstract

Yapay Zeka modern zamanlarda keşfedilen sihirli kapıdır. Öykülerde yer alan her sihirli kapı gibi bu kapı da, kimi zaman kapıyı aralayanlara güzellikler sunarken kimi zaman ise karanlıklara sevk etme gücüne sahiptir. İnsanoğlunun yaşantısını kolaylaştırmasının yanı sıra yaşanabilecek felaketlerin önlenmesi için Yapay Zekâ hakkında çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma da ise Yapay Zekânın din olgusu ile olan ilişkisi literatür taraması yöntemi ile incelenmiştir. Modern zamanın ve kapitalist dünyanın hegemonyası altında dayatılan bireysellik anlayışıyla insanların yaşamlarını sürdürdükleri dinlerin, Yapay Zeka teknolojisi çağında zarar görmemesi için Yapay Zeka ve din konusunda yapılacak çalışmalar kritik öneme sahiptir. Dinlerin, din adamlarının ve dindar bireylerin Yapay Zekâ ile ilişkisi bir açıdan Yapay Zekânın günlük hayata entegrasyonunu etkileyecektir. Herhangi bir dine kendini ait hisseden birey için diğer dindaşları ile arasındaki ilişki, ibadetleri, kutsal mekân ziyaretleri, bağışları, dini metinlerin farklı dillere çevrilmesi, fetva verebilmesi, din eğitimi, helal gıda ile beslenmesi, dini ve manevi koçu ve daha birçok alanda Yapay Zekâ dini yaşamı kolaylaştıran bir icattır. Ayrıca Yapay Zekânın ürettiği dini görseller, dini musikiler yenilikçi bir din anlayışı sunmaktadır. Tüm bunlar Yapay Zekânın dinlere sunduğu olanaklardır. Ancak Yapay Zekâ programları da düalistik yapısı sebebiyle insanı taklit ederken dini metinlerden, dini öğretilerden faydalanmaktadır. Yapay Zekâyı geliştiren bireylerin talimatları doğrultusunda ayrımcılık yapması, tek bir dini öne çıkarması, dini yorumlamalarda orijinal kaynaktan uzaklaşması ya da dini şüpheyi artırarak dinleri ortadan kaldırması gibi endişeye sevk eden ihtimaller de mevcuttur. Bu çalışma ise nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması yöntemi kullanılarak 2018 yılından günümüze değin yapılan güncel çalışmaları ele almaktadır. Araştırma neticelerinde elde edilen bilgiler kıyaslama yapılarak benzer ve farklı yönlerle beraber sentez ve analiz yapılmıştır. Çalışmada Google Scholar ve ResearchGate veritabanlarında “Yapay Zekâ ve Din” ibaresi taranarak ülke literatürü ve dünya literatüründe yer alan bilgiler sıralanacaktır. Tüm bu bilgiler dinlerin tarih sayfasında yenidünya düzenine sağlıklı uyum sağlamaları için önem arz etmektedir. Dindar bireylerin ise Yapay Zekâ teknoloji çağından geri kalmadan, endişeleri giderilerek huzurla Yapay Zekâ teknolojilerini kullanmaları için kayda değer bilgiler sunmaktadır. Yapılan çalışma; Din Bilimleri kadar Yapay Zekâ teknoloji bilimlerinin de din ve dindar bireylerin kullanımına göre Yapay Zekâyı nasıl geliştirebilecekleri hakkında yol haritası oluşturmak için tasarlanmıştır. Çalışmaların sonuçlarında dinde Yapay Zekâ kullanımına yönelik olumlu ve olumsuz görüşlerin kutuplaşmasının mevcut olduğu görülmüştür. Günümüzde kullanımı başlayan Yapay Zekâ programlarının din konusunda kullanılabilmeleri için din diline hakimiyet, güvenilir kaynaktan bilgi ulaşımı gibi alanlarda geliştirilmeleri gerekliliği öne çıkmıştır. Teknolojinin getirdiği yeni dünya düzenine dinlerin taşınabilmesi için Din Bilimlerinin disiplinler arası çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Dinin Yapay Zekayı iyi ya da kötü nitelendirmesinin inananları etkileyeceği öngörülmekte Din İstişare Kurullarına görev düşmektedir. İnsanların kişisel haklarını koruyarak din ve maneviyatlarında Yapay Zeka teknolojilerini kullanabilmeleri için etik olarak tasarlanan ulusal ve uluslararası yasal mevzuatın acil hazırlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Din Psikolojisi, Teknoloji, Yapay Zeka, Yapay Zeka Kaygısı, Literatür Taraması

Ethical Statement

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Supporting Institution

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Interaction of Artificial Intelligence with Religions

Abstract

Artificial Intelligence can be seen as “magic door” discovered in modern times. Like every magic door in the stories, this door sometimes offers beauty to those who open it, while sometimes it has the power to lead to darkness. In addition to facilitating the lives of human beings, there is a need for studies on Artificial Intelligence in order to prevent possible disasters. In this study, the relationship between Artificial Intelligence and the phenomenon of religion is examined through literature review method. Studies on Artificial Intelligence and religion are of critical importance in order to ensure that the religions, which people continue to uphold their lives in the understanding of individualism imposed under the hegemony of the modern time and the capitalist world, are not damaged in the age of Artificial Intelligence technology. The relationship between religions, clergy and religious individuals and Artificial Intelligence will affect the integration of Artificial Intelligence into daily life. For individuals who feel that they belong to any religion, Artificial Intelligence is an invention that facilitates religious life in many areas such as the relationship between them and their co-religionists, worship, visits to holy places, donations, translation of religious texts into different languages, issuing fatwas, religious education, halal food, religious and spiritual coaching and many more. In addition, religious visuals and religious music produced by Artificial Intelligence offer an innovative understanding of religion. These are all possibilities that Artificial Intelligence offers to religions. However, Artificial Intelligence programs also benefit from religious texts and religious teachings while imitating humans due to their dualistic structure. There are also worrying possibilities such as discrimination in line with the instructions of the individuals who develop Artificial Intelligence, emphasizing a single religion, moving away from the original source in religious interpretations, or eliminating religions by increasing religious suspicion. This study, on the other hand, deals with current studies conducted from 2018 to the present day by using the literature review method, which is one of the qualitative research methods. The information obtained as a result of the research was compared and synthesis and analysis were made together with similar and different aspects. In the study, the phrase "Artificial Intelligence and Religion" will be searched in Google Scholar and ResearchGate databases and the information in the country's literature and world literature will be listed. All this information is important for religions to adapt to the new world order on the history page. It provides significant information for religious individuals to use Artificial Intelligence technologies peacefully by eliminating their concerns without falling behind the Artificial Intelligence technology age. This study is designed to create a roadmap on how Artificial Intelligence technology sciences as well as Religious Sciences can develop Artificial Intelligence according to the use of religion and religious individuals. In the results of the studies, it was seen that there is a polarization of positive and negative views on the use of Artificial Intelligence in religion. In order for Artificial Intelligence programs, which have started to be used today, to be used in religion, they need to be developed in areas such as mastery of the language of religion and access to information from reliable sources. Interdisciplinary studies of Religious Sciences are needed in order for religions to be carried to the new world order brought by technology. It is anticipated that the good or bad outcome of religion's Artificial Intelligence will be affected by its believers, and Religious Advisory Boards have a role to play. It is concluded that ethically designed national and international legal legislation should be prepared urgently so that people can use Artificial Intelligence technologies in their religion and spirituality by protecting their personal rights.

Keywords

Psychology of Religion, Technology, Artifical Intelligence, Artifical Intelligence Anxiety, Literature Review

Ethical Statement

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Supporting Institution

The author acknowledges that she received no external funding in support of this research.

References

• Akgul, Birol - Ören, Ilhan. “Yapay Zekâ Temelinde İnsan: Dataizm ve Dinî Değer Paradoksu”. Journal of Media and Religious Studies 4/1 (2021), 65-79. https://doi.org/10.47951/mediad.947374
• Aktay, Sayım. “The Usability of Images Generated by Artificial Intelligence (AI) in Education”. International Technology and Education Journal 6/2 (2022), 51-62.
• Albadi, Nuha vd. “Are They Our Brothers? Analysis and Detection of Religious Hate Speech in the Arabic Twittersphere”. International Conference on Advances in Social Networks Analysis and Mining (ASONAM). 69-76. Spain: IEEE, 2018. https://doi.org/10.1109/asonam.2018.8508247
• Alfano, Mark etc. “Now You See Me, Now You Don’t: an Exploration of Religious Exnomination in DALL-E”. Ethics and Information Technology 26/2 (2024), 1-13. https://doi.org/10.1007/s10676-024-09760-y
• Arican, Sümeyra. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Yapay Zekâ Destekli Modern Öğretim Yaklaşımları”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 573-614.
• Aydın, Ali Orhan, Yapay Zekâ: Bütünleşik Bilişe Doğru. Istanbul: Istanbul Gelişim University Press, 2013.
• Ayhan, Mehmet- Kılıç, Zülal. "Yapay Zekâ Modellerinin Hadis Tarihi Sorularına Verdiği Yanıtların Karşılaştırmalı Analizi: Chatgpt ve Gemini Örneği ". Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 137-159.
• Aykul, Abdulmuid- Nurul Alam, Mohammed. “Evaluation of Chat GPT in the Field of Islamic Criminal Law". Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 193-212.
• Barsha, Farhat Lamia- Tasneem, Zarin. "Bestow: A Location-based Mobile Application for Religious Donors in Context of Bangladesh". International WIE Conference on Electrical and Computer Engineering (WIECON-ECE). 1-4. India: IEEE, 2019. https://doi.org/10.1109/wiecon-ece48653.2019.9019898
• Chen, Yuhong - Liu, Xiaojing. "Thangka Religious Tools Classification and Detection Based on HOG+ SVM". 3rd Advanced Information Management, Communicates, Electronic and Automation Control Conference (IMCEC). 967-971. China: IEEE, 2019. https://doi.org/10.1109/imcec46724.2019.8984123
• Creswell, John W. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Trc. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Political Bookstore, 2018.
• Çakmak, Ahmet et al. “Dı̇n Eğı̇tı̇mı̇ Bı̇lı̇mı̇nı̇n Temel Konularında Chatgpt Yapay Zekâ Uygulama Verı̇lerı̇nı̇n Güvenı̇lı̇rlı̇ğı̇”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 325-357.
• Çinici, Murat - Kızılgeçit, Muhammad. "Yapay Zekâ ve Din Psikolojisi”. Journal of Religious Science 59/2 (2023), 745-768.
• Çorbacı, Osman Kamil. “İlahi Hitaptan Makine Diline: Kutsal Metinlerin Yapay Zekâ ile Yeniden Okunması”. Journal of Religious Studies Academic Research 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 541-572.
• Dağ, Ahmet. Dijitalleşme-Yapay Zekâ-Transhümanizm Bağlamında Din ve Dindara Dair. Ankara: TDV Publications, 2021.
• Efe, Ahmet. "Yapay Zekâ Riskilerinin Etik Yönden Değerlendirilmesi". Journal of Information and Communication Technologies 3/1 (2021), 11.
• Elmas, Çetin. Yapay Zekâ Uygulamaları. Ankara: Seçkin Publishing, 2007.
• Erbek, Hurşit. Yapay Zekâ ile İlgili İddiaların Tanrı Tasavvurları Açısından Değerlendirilmesi. Van: Van Yüzüncü Yıl University, Institute of Social Sciences, Master's Thesis, 2024.
• European Commission. White Paper on Artificial Intelligence-A European Approach to Excellence and Trust. COM (2020) 65 Final. (Erişim 9 Aralık 2024). https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/commission-white-paperartificial-intelligence-feb2020_en.pdf
• Fedorova, V. Marina- Rotanova, B. Mira. "Communication Strategies of Professional Communication of Religious Organizations in Modern Digital Society". Communication Strategies in Digital Society Workshop (ComSDS). 18-21. Russia: IEEE, 2019. https://doi.org/10.1109/comsds.2019.8709646
• Fernando, Aneesha - Wijayasiriwardhane, Thareendra Keerthi. "Identifying Religious Extremism-Based Threats in SriLanka Using Bilingual Social Media Intelligence". International Research Conference on Smart Computing and Systems Engineering (SCSE). 103-110. Sri Lanka: IEEE, 2020. https://doi.org/10.1109/scse49731.2020.9313010
• Frankl, Viktor E. The Human Search for Meaning. Trans. Selçuk Budak. Istanbul: Okuyanus Publications, 2018.
• Gelgeç, Sevim. “Yapay Zekâ Modellerinin Tefsir Tarihi Özelinde İncelenmesi ". Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 493-519.
• Genç, Hasan Kamil. Yapay Zekânın Müzikal Yaratıcılığı: Chat GPT Örneği. Istanbul: Marmara University, Institute of Social Sciences, Master's Thesis, 2024.
• Genç, Safinur-Sancak, Seyyid. “Yapay Zekâ Uygulamalarının Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Kullanımı ‘İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar’ Ünitesi Örneği”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 117-136.
• Gül, Ali- Sipahioğlu, Mete. “Yapay Zekânın Din Eğitimindeki Rolü: Fırsatlar, Zorluklar ve Geleceğe Yönelik Çıkarımlar”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 293-323.
• Gökbayrak, Hilal – Işıklı, Şevki. “Dijital Din Teorisi: Dijital Din Geleneksel Dine Karşı”. Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din. Ed. Muhammed Kızılgeçit et al. Ankara: Publications of the Presidency of Religious Affairs, 2022.
• Görgülü, Ulfet - Ayık, Sena. "Yapay Zekâ Robotlara Ahlâki ve Hukuki Statü Tanınması Problematiği-İslam Ahlâkı ve Hukuku Açısından Bir Değerlendirme". Recep Tayyip Erdogan University Journal of Faculty of Theology 20 (2021), 37-65. https://doi.org/10.32950/rteuifd.1010399
• Grad, Peter. "AI Jesus Writes Bible-Inspired Verse, TechXplore". Accessed December 9, 2024. https://techxplore.com/news/2020-09-ai-jesus-bible-inspired-verse.html
• Gruchola, Malgorzata et al. "Artificial Intelligence as a Tool Supporting Prayer Practices”. Religions 15/3 (2024), 271. https://doi.org/10.3390/rel15030271
• Gürer, Dilara Zeynep - Gökbay, Inci Zaim. "Hat Sanatı Eserlerinin Yapay Zekâ Algoritmaları ile Analizi". The Journal of Social Sciences 64/64 (2023), 466-486. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.70608
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Publications, 2017.
• Kafalı, Hasan. "Toplum ve Din Bağlamında Yapay Zekâ”. Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din. Ed. Muhammed Kizilgeçit et al. Ankara: Publications of the Presidency of Religious Affairs, 2022.
• Kafalı, Hasan. “Yapay Zekâ, Toplum ve Dinîn Geleceği”. Journal of Ondokuz Mayıs University Faculty of Theology 46 (2019), 145-172. https://doi.org/10.17120/omuifd.470376
• Karacan Bilecik, Sümeyra- Çiçek, Şeyma. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Yapay Zekâ Okuryazarlık Düzeyleri ile Yapay Zekâya Yönelik Tutumları”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 259-292.
• Karslı, Necmi. Yapay Zekâ ve Din. Ankara: Theological Publications, 2024.
• Kaya, Yakup- Eliyatkin, Elif. ”Din Eğitiminde İçerik Oluşturma ve Kişiselleştirilmiş Öğrenme Aracı Olarak Chat GPT ". Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 615-646.
• Kazak, Mehmet. Yapay Zekâ Kaygısı, Yabancılaşma ve Dindarlık İlişkisi. Denizli: Pamukkale University, Institute of Islamic Sciences, Master's Thesis, 2023.
• Khan, Nasser Abbas. "Artificial Intelligence, Self-Efficacy and Participation in Religious Tourism: Evidence from the Arbaeen Pilgrimage”. Journal of Hospitality and Tourism Insights 7/3 (2024), 1660-1678.
• Khong, Yuliana. "Spiritual Utopia in Virtual Space: Living in the Heavenly Second Living". Accessed December 9, 2024. https://cfds.fisipol.ugm.ac.id/article/543/utopia-dalam-ruang-spiritual/
• Kılıç, Ali Ihsan. “Tasavvuf Tarihi Literatürü ve Yapay Zekâ Perspektifleri: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 233-258.
• Kızılgeçit, Muhammad et al. “Yapay Zekâ Sohbet Robotu Chat GPT ile İnanç- İnançsızlık, Doğalafet ve Ölüm Konuları Üzerine Nitel Bir Araştırma: Din ve Maneviyatın Psikolojik Sağlığa Etkileri”. Ağrı Ibrahim Çeçen University Journal of the Institute of Social Sciences 9/1 (2023), 137-172. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1275061
• Kızılgeçit, Muhammad etc. "Religion Prediction by Gender With Artificial Intelligence in 2020-2025 in Turkey”. Journal of Theological Studies 56 (2021), 283-307.
• Kızılgeçit, Muhammed- Çinici, Murat. ”Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde Yapay Sinir Ağları Yöntemiyle Bireylerin Dini Başa Çıkma Düzeylerinin Tahmini". Journal of Theological Studies 54 (2020), 45-65.
• Konigsburg, Joyce Ann. "Scientific Miracle, Artificial Intelligence and the Awe of the Divine”. Religions 15/4 (2024), 442. https://doi.org/10.3390/rel15040442
• Kozak, Jaroslaw - Fel, Stanislaw. "The Relationship Between the Level of Religiosity and Emotional Reactions to Artificial Intelligence in University Students”. Religions 15/3 (2024), 331. https://doi.org/10.3390/rel15030331
• Kuhn, Thomas S. The Structure of Scientific Revolutions. Trans. Nilüfer Kuyaş. Istanbul: Red Publications, 2006.
• Küçük, Raşid. "Din". Encyclopedia of Islam of the Religious Foundation of Turkey. Accessed December 9, 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/din
• La Cruz, Alexandra - Mora, Fernando. "Researching Artificial Intelligence Applications in Evangelical and Pentecostal/Charismatic Churches: Purity, Bible, and Mission as Driving Forces”. Religions 15/2 (2024), 234. https://doi.org/10.3390/rel15020234
• Lankton, Nancy K. et al. “Technology, Humanity and Trust: Rethinking Trust in Technology”. Journal of the Association for Information Systems 16/10 (2015), 880-918. https://doi.org/10.17705/1jais.00411
• McQueen, Moira. "Sparking Religious Conversion through AI?”. Religions 13/5 (2022), 413. https://doi.org/10.3390/rel13050413
• Okur, Hüseyin-Eksi, Ahmet. “Yapay Zekâ (AI) Teknolojilerinin İslam Eşya Hukuku Bilgisi Üzerine Bir Değerlendirme: Chatgpt ve Google Gemini Karşılaştırması”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 29-54.
• OPEN AI. "Open AI". Accessed December 9, 2024. https://openai.com/index/hello-gpt-4o/
• Ödemiş, Mehmet. “Yapay Zekâda Ruh/Bilinç ve Menşei Problemi”. Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din. Ed. Muhammed Kizilgeçit et al. Ankara: Presidency of Religious Affairs, 2022.
• Özalp, Hasan. "Eğitim Felsefesi Açısından Yapay Zekâ Teknolojilerine Dair Bir Okuma: Potansiyeller ve Riskler”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 1-28.
• Öztemel, Ercan. "Yapay Zekâ ve Din”. Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din. Ed. Muhammed Kizilgeçit et al. Ankara: Presidency of Religious Affairs, 2022.
• Reed, Randall. "AI in Religion, AI for Religion, AI and Religion: Towards a Theory of Religious Studies and Artificial Intelligence”. Religions 12/6 (2021), 401. https://doi.org/10.3390/rel12060401
• Schussler, Aura Elen. "Transhumanism As a New Techno-Religion and Personal Development: In the Framework of a Future Technological Spirituality”. Journal for the Study of Religions and Ideologies 18/53 (2019), 92-106.
• Schwarting, Rena - Ulbricht, Lena. "Why Organization Matters in “Algorithmic Discrimination”. KZfSS Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie 74/1 (2022), 307-330.
• Sevim, Unal. “İbadetlerle İlgili Fetvalar ve Yapay Zekâ Uygulamaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz”. Journal of Religious Studies Academic Research 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024): 161-192.
• Sahin, Meryem. "Dini Bağlamda Robot Kullanımı: Budist Robot Rahip Mindar Örneği Üzerinden Tutumların Niteliksel Analizi ". Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 359-385.
• Şahin, Mustafa Ergin - Akın, Ercan. "Derin Öğrenme ve Yapay Sinir Ağı Modelleri Üzerine Bir İnceleme". EMO Scientific Journal 14/1 (2024), 27-38.
• Tadtros, Marlyn. "E-Hijab: Muslim Women in The Metaverse". International Journal of Learning and Media 2/2-3(2010), 45–61.
• Takıl, N. etc., "Farklı Meslek Grubu Adaylarının Yapay Zekâ Teknolojisine Yönelik Kaygı Seviyesinin İncelenmesi". Balıkesir University Social Sciences Institute Journal 25/48 (2022), 343-353.
• Tan, Chai C. "A Buddhist-Spirituality Base for Artificial Intelligence Applications through Consciousness Subjects”. ASIAN Journal of Religious and Cultural Research 5/2 (2022), 1-10.
• Taşpınar, Ismail. “Yahudiliğin Yapay Zekâya Yaklaşımı ve Chat GPT'de Yahudilik”. Journal of Academic Research in Religious Sciences 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 55-68.
• Watson, Richard A. "What Moves the Mind: An Excursion in Cartesian Dualism". American Philosophical Quarterly, University of Illinois Press. 19/1 (1982), 73-81. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/05/110516_lifehawking 16/09/2024
• Wenan, Tan etc. "Digital Reference Model System for Religious Tourism & Its Safety". 7th International Conference on Engineering Technologies and Applied Sciences (ICES). 1-6. Malaysia: IEEE, 2020. https://doi.org/10.1109/icetas51660.2020.9484189
• Yakut, Idris. “Yapay Zekâya Yönelik Tutum ve Dindarlık İlişkisi”. Kocatepe Journal of Islamic Sciences 7 /1, (2024), 37-59.
• Yılmaz Gömbeyaz, Melek. “Siyer Sahasında Sorulan Sorulara Yapay Zekâ Modellerinden Google Gemini Tarafından Verilen Cevaplara Dair Bir Araştırma”. Journal of Religious Studies Academic Research 24/3 (Special Issue: Artificial Intelligence and Theology: New Paradigms December 2024), 411- 440.