A Study on the Relationship Between Mindfulness and Religiosity in Financial Advisors

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 585 - 604, 15.09.2025

Mehmet Emrullah Duran

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1675310

Abstract

Thoughts and behaviors that individuals do not reach a conscious level in their daily lives or perform unconsciously are explained as either carelessness, indifference, or absentmindedness. In contrast to such situations, when individuals observe stimuli and approach them with a careful attitude, it leads to the realization of conscious awareness. Mindful awareness is a person's concentration on the present moment, focusing without ignoring environmental factors, emotions, and thoughts. Because individuals can perceive the influence of various stimuli throughout their lives, the process of conscious awareness also encompasses attention. Because for conscious awareness to occur, both observation and attention intensity must be conscious and unbiased. Buddhism is seen as the source of mindfulness teachings. Because Buddhism places great importance on awareness, and according to Buddhism, it is accepted that an individual can achieve inner peace by escaping suffering, thus completing their personal development, thru conscious awareness. Today, the concept of mindfulness is gaining popularity every day; individuals, institutions, and organizations approach mindfulness as an activity that enhances productivity by improving the qualifications of their personnel and making a positive contribution to their psychological resilience. This study investigates the relationship between religiosity and mindfulness. The main objective of the study is to answer the question, "What is the relationship between the religiosity and mindfulness of financial advisors?" The study also aims to examine the religiosity and mindfulness of financial advisors based on various variables such as gender and age. This study is an empirical research conducted using a relational screening model and aims to determine the relationship between mindfulness and religiosity. The study data were obtained thru a survey technique, and the survey form included a Personal Information Form, the Mindful Awareness Scale, and the Religious Attitude Scale. Pearson Correlation Analysis and T-test were used for the analysis of the collected data. The research findings are as follows: 1. There is a positive, low-level, and statistically significant relationship between the religiosity scores of financial advisors and their mindfulness. As religiosity increases, so does conscious awareness; it has also been found that there is a positive and meaningful relationship between conscious awareness and the sub-dimensions of religiosity. 2. The average conscious awareness of women (x=69.51) is higher than that of men (x=65.41). According to the results of the t-test, there is a significant difference between the two groups in terms of procrastination behavior scores. Additionally, the average religiosity score for women (x=23.95) is higher than that for men (x=23.33). The results of the t-test revealed a significant difference between the two groups in terms of religiosity scores. 3. The average level of mindful awareness among financial advisors aged 40 and over (x=71.54) is higher than that of financial advisors in the under-40 age group (x=59.71). The results of the t-test showed a statistically significant difference between the two groups in terms of conscious awareness scores. Additionally, the average religiosity of financial advisors aged 40 and over (x=23.71) is higher than that of the under-40 group (x=23.18). According to the results of the t-test performed, it was determined that there was a significant difference between the two groups in terms of religiosity scores. 4. The average level of conscious awareness among certified public accountants with "15 years or more experience" in the profession (x=72.77) is higher than that of certified public accountants with "less than 15 years of experience" in the profession (x=59.00). According to the results of the t-test, a statistically significant difference was found between the two groups in terms of conscious awareness scores.

Keywords

Psychology of Religion , Religion , Religiosity , Mindfulness , Financial Advisor

Ethical Statement

The data used in this study were collected under ethics committee approval granted by Selçuk University Faculty of Theology Committee on Scientific Ethics and Evaluation, dated 25.04.2024, with decision number 722130. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Supporting Institution

The author acknowledges that he received no external funding in support of this research.

Mali Müşavirlerde Bilinçli Farkındalık ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Bireylerin gündelik yaşam içerisinde bilinçlilik düzeyine ulaşmayan veya bilinçdışı olarak gerçekleştirdikleri düşünce ve davranışlar ya dikkatsizlik ya umursamazlık ya da dalgınlık olarak açıklanmaktadır. Böyle durumların aksine, bireylerin uyarıcıları gözlemlemesi ve bunlara dikkatli bir tutumla yaklaşması ise bilinçli farkındalığın gerçekleşmesini sağlamaktadır. Bilinçli farkındalık, kişinin mevcut ana yoğunlaşması; çevresel etmenleri ve duygu ile düşüncelerini de göz ardı etmeden odaklanmasıdır. Bireyler yaşamları boyunca çeşitli uyaranların etkisini farkedebildikleri için bilinçli farkındalık süreci dikkati de kapsamaktadır. Çünkü bilinçli farkındalığın gerçekleşebilmesi için hem gözlemlemenin hem de dikkat yoğunluğunun bilinçli ve ön yargısız olması gerekmektedir. Bilinçli farkındalık öğretilerinin kaynağı olarak Budizm görülmektedir. Çünkü Budizm farkında olmaya çok büyük önem vermekte ve Budizm’e göre bireyin acıdan kurtularak iç huzuru sağlaması, böylece kişisel gelişimini tamamlamasının bilinçli farkındalık sayesinde olacağı kabul edilmektedir. Günümüzde bilinçli farkındalık kavramı her geçen gün popülaritesini artırmakta; bireyler, kurumlar ve kuruluşlar bilinçli farkındalığa personellerinin niteliklerini artırıcı ve psikolojik sağlamlıklarına olumlu katkı sağlayarak verimliliği yükselten bir etkinlik olarak yaklaşmaktadırlar. Bu çalışma, dindarlık ve bilinçli farkındalık arasındaki ilişkiyi araştırmaktadır. Çalışmanın temel amacı “Mali müşavirlerin dindarlıkları ile bilinçli farkındalıkları arasında nasıl bir ilişki vardır?” sorusunu cevaplamaktır. Araştırmada mali müşavirlerin dindarlıkları ve bilinçli farkındalıklarının cinsiyet ve yaş gibi çeşitli değişkenlere göre incelenmesi de hedeflenmektedir. Çalışma ilişkisel tarama modelinde ampirik bir araştırmadır ve bilinçli farkındalık ile dindarlık arasındaki ilişkiyi saptamayı hedeflemektedir. Çalışma verileri anket tekniği ile elde edilmiş ve anket formunda Kişisel Bilgi Formu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği ve Dini Tutum Ölçeği yer almıştır. Toplanan verilerin analizi için Pearson Korelasyon Analizi ve T Testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları şu şekildedir: 1. Mali müşavirlerin dindarlık puanları ile bilinçli farkındalıkları arasında pozitif yönde, düşük düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. Dindarlık arttıkça bilinçli farkındalık artmakta; ayrıca bilinçli farkındalık ile dindarlığın alt boyutları arasında da pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. 2. Kadınların bilinçli farkındalık ortalaması (x=69,51), erkeklerin bilinçli farkındalık ortalamasından (x=65,41) daha yüksektir. Yapılan t testi sonucuna göre iki grup arasında erteleme davranışı puanları bakımından anlamlı bir farklılık vardır. Ayrıca kadınların dindarlık puanlarının ortalaması (x=23,95) erkeklerin dindarlık puanlarından (x=23,33) daha yüksektir. Gerçekleştirilen t testi sonucunda iki grup arasında dindarlık puanları bakımından da anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. 3. 40 ve üzerindeki mali müşavirlerin bilinçli farkındalık ortalaması (x=71,54), 40 yaş altı gruptaki mali müşavirlerin ortalamasından (x=59,71) daha yüksektir. Yapılan t testi sonucunda iki grup arasında bilinçli farkındalık puanları bakımından istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Ayrıca 40 yaş ve üzerindeki mali müşavirlerin dindarlık ortalaması (x=23,71), 40 yaş altı grubun ortalamasından (x=23,18) daha yüksektir. Gerçekleştirilen t testi sonucuna göre iki grup arasında dindarlık puanları bakımından da anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. 4. Meslekte “15 yıl ve üzeri deneyime sahip” mali müşavirlerin bilinçli farkındalık ortalaması (x=72,77), meslekte “15 yılın altında deneyime sahip” mali müşavirlerin ortalamasından (x=59,00) daha yüksektir. Yapılan t testi sonucuna göre iki grup arasında bilinçli farkındalık puanları bakımından istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Din Psikolojisi , Din , Dindarlık , Bilinçli Farkındalık , Mali Müşavir

Ethical Statement

Bu çalışmada kullanılan veriler, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Bilimsel Etik ve Değerlendirme Kurulu tarafından 25.04.2024 tarih ve 722130 sayılı kararı ile onaylanmış etik kurul izni kapsamında toplanmıştır. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Supporting Institution

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

References

• Akbulut, Tuğba. Öğretmenlerde Anlam Arayışı, Mesleki Doyum ve Dindarlık İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Angın, Yasemin. “Bilinçli Farkındalık ile Dini Şuur Arasındaki İlişkinin Müslüman-Türk Örneklem Üzerinden İncelenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (2022), 516-538. https://doi.org/10.53683/gifad.1083881
• Aydın, Cüneyd. “Dindarlık ile Bilinçli Farkındalık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/2 (2019), 241-269. https://doi.org/10.17120/omuifd.617003
• Aydın, Mehmet. Kuramlar Sosyolojisi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2000.
• Baer, Ruth vd., “Assessment of Mindfulness by Self-Report: The Kentucky Inventory of Mindfulness Skills”, Assessment 11/3 (2004), 191-206. https://doi.org/10.1177/1073191104268029
• Balıkçı, Üsame. Bilgelik, Bilinçli Farkındalık ve Dindarlık Arasındaki İlişki. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Baum, Corinna vd., “The Psychometric Properties of the Kentucky Inventory of Mindfulness Skills in clinical Populations”, Assessment, 17/2 (2009), 220-230. https://doi.org/10.1177/107319110935525
• Bayrak, Emine. Z Kuşağında Bilinçli Farkındalık, Yaşamın Anlamı ve Manevi Kaynaklar. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Bishop, Scott vd., “Mindfulness: A Proposed Operational Definition”, Clinical Psychology: Science and Practice 11/3 (2004), 230-241. https://doi.org/10.1093/clipsy.bph077
• Bodhi, Bhikkhu. “What Does Mindfulness Really Mean? A Canonical Perspective”, Contemporary Buddhism 12/1 (2011), 19-40.
• Brown, Kirk Warren – Ryan, Richard M. “The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-being”, Journal of Personality and Social Psychology 84/4 (2003), 822-848. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1410/1992.
• Demiröz, Kübra. Romantik İlişkilerde Duygusal Bağımlılık ile Obsesif Kompulsif Özellikler Arasındaki İlişkide Bilişsel Duygu Düzenleme Becerisinin Aracı Rolü. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2025.
• Doğan, Sinem. Opera Sanatçılarının ve Klasik Müzik Orkestra Müzisyenlerinin Müzik Performans Kaygıları ile Bilinçli Farkındalık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Duran, Mehmet Emrullah. “Bakım Verme Yükü ve Dindarlık: Hasta Bakacılar Üzerine Nicel Bir Araştırma”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2024), 153-173. https://doi.org/10.51553/bozifder.1462423
• Duran, Mehmet Emrullah. “Yaşam Memnuniyeti, Mesleki Doyum ve Dindarlık İlişkisi: Avukatlar Üzerine Nicel Bir Araştırma”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 15 (2024), 1650-1664. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1441115
• Efecan, Ecem. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Bilinçli Farkındalık (Mindfulness), Psikolojik Dayanıklılık ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Ege, Atike. Yetişkinlerde Bilinçli Farkındalık ve Bağlanma Stillerinin Psikolojik İyi Oluşu Yordama Düzeyi. Burdur: Mehmet Akif Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Ekman, Paul vd., “Buddhist and Psychological Perspectives on Emotions and Well-Being”, Current Directions in Psychological Science 14/2 (2005), 59-64.
• Eriş, Neslihan. Öğretmenlerin Bilinçli Farkındalık Düzeyleri ile Mesleki Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişki. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Germer, Christopher vd., Mindfulness and Psychotherapy. New York: The Guilford Press, 2005.
• Gethin, Rupert. “On Some Definitions of Mindfulness”, Contemporary Buddhism 12/1 (2011), 263-279.
• Helveci, Pelin. Sınıf Öğretmenlerinin Bilinçli Farkındalık Düzeyleri ile Mesleki Tükenmişlikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: DEM Yayınları, 2016.
• Kabat-Zinn, Jon. Wherever You Go, There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life. New York: Hyperion Press, 1994.
• Kabat-Zinn, Jon. Full Catastrophe Living: Using the wisdom of your mind and body to face stress, pain, and illness. New York: Delacorte Press, 2009.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Köklü, Nilgün vd., Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: Pegem Yayınları, 2006.
• Kurt, Abdurrahman. İş Adamlarında Dindarlık ve Dünyevileşme. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Kurt, Zeynep. Öğretmenlerin Ebeveynlikte ve Öğretimde Bilinçli Farkındalıkları ile İçsel Bilinçli Farkındalıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Levey, Joel – Levey, Michelle. “Roots and Shoots of Mindfulness”, Subtle Energies Magazine 28/3 (2018), 22-40.
• Man, Esma. Yetişkin Bireylerde Ahlaki Uzaklaşmanın Yordayıcısı Olarak Bilinçli Farkındalık ve Öz-Şefkat. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Miller, John vd., “Three-Year Follow-Up and Clinical İmplications of A Mindfulness Meditation-Based Stres Reduction Intervention in The Treatment of Anxiety Disorders”, General Hospital Psychiatry 17/3 (1995), 192-200.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1411/1992.
• Özsarı, Yusuf. Okul Tükenmişliği, Okula Yabancılaşma, Bilinçli Farkındalık ve Öz Yeterlilik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2024.
• Özyeşil, Zümra. Öz Anlayış ve Bilinçli Farkındalık. İstanbul: Maya Akademi Yayınları, 2011.
• Özyeşil, Zümra vd., “Bilinçli Farkındalık Ölçeğini Türkçeye Uyarlama Çalışması”, Eğitim ve Bilim 36/160 (2011), 225-235.
• Perls, Frederick. Gestalt Therapy Verbatim. California: Real People Press, 1969.
• Shauna Shapiro vd., “Mechanisms of Mindfulness”, Journal of Clinical Psychology 62/3 (2006), 373-386.
• Sun, Jessie. “Mindfulness in Context: A Historical Discourse Analysis”, Contemporary Buddhism 15/2 (2014), 394-415. https://doi.org/10.1080/14639947.2014.978088
• Sürmeneli, Busenaz. Boksörlerin Bilinçli Farkındalık Düzeyleri ile Sporda Endişe ve Mücadele Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Çeşitli Parametrelere Bağlı İncelenmesi. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Tarhan, Nevzat. Kadın Psikolojisi. İstanbul: Nesil Yayınları, 2005.
• Tuncalı, Neriman. Öğretmen Adaylarında Bilişsel Duygu Düzenleme Stratejileri ve Akademik Özyeterlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Üzüm, Ayşe. Dindarlık, Bilişsel Esneklik ve Öfke Kontrolü İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Yalom, Irvin. Existential Psychotherapy. New York: Basic Books, 1980.