KÜRESEL VE BÖLGESEL KRİZLER BAĞLAMINDA RUSYA VE ABD’NİN SİLAH SATIŞ REKABETİNİN EKONOMİ POLİTİK ANALİZİ

Year 2021, Volume: 20 Issue: 77, 369 - 392, 03.01.2021

Ahmet Hüsrev Çelik Şahin Çaylı

https://doi.org/10.17755/esosder.771168

Abstract

Silah ticareti, ekonomik ve politik boyutlarının hacmi ve bu boyutlarının birbirleri ile kesişimi nedeniyle devletlerarası ekonomi-politik ilişkileri etkileyen, yönlendiren güçlü bir zemin olma hususiyetine sahiptir. Bu hususiyetiyle uluslararası yapının başat devletleri arasında önemli bir mücadele ve rekabete de konu olmaktadır. Bu çalışmada, Soğuk Savaş döneminin sona erme süreci, SSCB ve Yugoslavya’nın dağılması, yeni bağımsız devletlerin ortaya çıkması, Birinci Körfez Savaşı, Gürcistan-Rusya Savaşı, Rusya’nın Kırım’ı işgali, 11 Eylül saldırıları, Arap Baharı gibi bölgesel ve küresel ölçekte etkileri büyük olan kriz ve çatışmalar ele alınmıştır. Bu ele alınan kriz ve çatışmaların uluslararası yapının başat iki aktörü ABD ve Rusya’nın silah satışlarına rakamsal ve oransal olarak nasıl yansıdığı incelenmiştir. Rakamsal bu veriler, silah alan ülkeler açısından aynı zamanda ABD ve Rusya arasında politik tercihin de bir göstergesi olmaktadır. Çalışmadan elde edilen sonuçlarda; çalışma kapsamında odağa alınan kriz ve çatışmaların ticarete ilişkin rakamsal ve oransal verilerde değişime neden olduğu, bunun yanı sıra ülkelerin ABD ve Rusya’dan yana politik mahiyet de içeren tercihlerini de etkilediği görülmektedir.

Keywords

Rusya, ABD, Ekonomi Politik, Silah Satışı

References

• Akbaş, Z. (2011-a). “ABD’nin Ortadoğu Politikalarının Sürdürülebilirliği ve Ortadoğu’da Güç Mücadelesi” History Studies, ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı, Ekim, s,1-18
• Akbaş, Z. (2011-b), Irak, Barış Kitap Yayınları, Ankara
• Al, A. (2015). “Politika- Ekonomi Kesişmesi: Yeni Bir Bilim Dalı Olarak Uluslararası Politik Ekonomi”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (İGÜSBD), Cilt:2, Sayı: 1, 143-159.
• Aladağ, I. (2008). “SSCB Sonrası Anlaşmalara Halefiyet Sorunu”, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 19, 129-144
• Alpay, O, (2017). ‘Sovyet Tarihinin Son Perdesi: Mihail Gorbaçov Dönemi Sovyet Dış Politikası’ Editör: Ayla Kaşoğlu, Liderlerin Sovyet’i Devrimden Perestroykaya, Çeviri Bilim Yayınları, İstanbul
• Ateş, D. ve Gökmen, G. S. (2013). “Bir Akademik Disiplin Olarak Uluslararası Politik Ekonominin Sınırları”, Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı.1. 45-71.
• Atmaca, A. Ö. (2016). “Olay İncelemesi ABD’nin Hakikat Ötesi Başkanı: Donald Trump”, The Turkish Yearbook of International Relations, Volume 47, 105-111.
• Babahanoğlu V. Bilici Z. (2018). “Realizm Versus İdealizm: Göç, Bölgesel Barış ve İstikrar Düşmanı mı?” Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 11, Sayı 61, s.734-740
• Başaran, A. (2010). “SSCB Dış Ticaret Rejiminden Rusya Federasyonu Dış Ticaret Rejimine Geçiş, Dış Ticaret Rejiminin Yapılandırılması”, 1992-1996” Avrasya Etüdleri Dergisi, 37-1, ss.101-134)
• Batır K. (2011). “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Amerikan Müdahaleciliği ve Uluslar arası Hukuk”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 9/1, s.115-134
• Bayat, C. (2018). “Rusya-Libya İlişkileri ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Libya’ya Yönelik Askeri Müdahale Tartışmaları Sırasında Rusya’nın Politik Tutumu” ANKASAM Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, Mayıs, (2) 1, s.169-205
• Bilgiç, A., (2011). “Güvenlik İkilemini Yeniden Düşünmek Güvenlik Çalışmalarında Yeni Bir Perspektif”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 8, Sayı 29 (Bahar2011), s. 123-142.
• Buzkıran D., Kutbay H., (2013). “Arap Baharının Türkiye’ye olan Ekonomik ve Sosyal Etkileri,” Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No:1, s.147-161
• Çakmak, H. (2013). ABD’nin Askeri Müdahaleleri, Kaynak Yayınları, Mayıs, İstanbul Çelik, Ü. (2012); “İç Çatışmalar ve Dış Müdahaleler Arasında Lübnan” History Studies Volume 4/1, s.125-155
• Çendek, S. Yüksel, Örki A., (2019). “Arap Baharı Sürecinde Libya Suriye ve Yemen’de Yaşanan İç Savaşlar: Karşılaştırmalı bir Çözümleme”, Elektrik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Ocak 2019, Cilt 10, Sayı 1, s.42-58
• Derman G. Saynur, (2016). “Rus Dış Politikasında Reformların Etkisi ve Sonuçları,” Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Bahar, Sayı 49, s.79-89
• Doğan, G. (2007). Stratejik Müttefikten Uluslararası Terörizme. IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Erkan, A. Ülker; (2010), “Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği Arasındaki Soğuk Savaş Yıllarında Amerikan Dış Politikası” Sosyal Bilimler 8/1, s.183-194
• Ermağan, İ. (2012), “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD Dış Politikası - Obama Dönemi ve Ak Parti”, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s.21-35
• Gafaralı, O., (2012). “Rusya’nın Dış Politika Konsepti ve Büyük Ortadoğu’da Arap Baharı,” Arap Baharı - Ortadoğu da Demokrasi Arayışı ve Türkiye Modeli, Editör: Murat Aktaş, Nobel Yayınları, a.167-195
• Gilpin, R. (2012). Uluslararası İlişkilerin Ekonomi Politiği. Ankara: Kripto Basım.
• Göçer, İ. (2015), “Arap Baharı’nın Nedenleri, Uluslar arası İlişkiler Boyutu ve Türkiye’nin Dış Ticaret ve Turizm Gelirlerine Etkisi” Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi KAÜ İİBF Dergisi, Cilt 6, Sayı 10, s.51-68
• Gönlübol, M. (2014). Uluslararası Politika, İlkeler- Kavramlar- Kurumlar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Güneş, E., (2012). “Günümüz Uluslar arası Sitemin Yapısı ve Güç Dağılımı,” Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 12 Sayı 23, ss 78-101
• İleri, K. (03.03.2019). “ABD Başkanı Trump: 7 trilyon dolar harcadık ve inerken ışıklarımızı kapatmak zorundayız,” Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-baskani-trump-7-trilyon-dolar-harcadik-ve-inerken-isiklarimizi-kapatmak-zorundayiz/1407644 (Erişim Tarihi 13.05.2020)
• Kaleli S. ve Denkel Ç., (2019). “Yeltsin Sonrası Dönem Putin’in Siyasal Pazarlama Çalışmaları, (2000-2008) dönemi,” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, s.289-308
• Karabulut, B. (2011), “Rusya Gürcistan Savaşı (Beş Gün Savaşı) ve Kafkasya’da Değişen Dengeler,” Edt. Seyfettin Erol, Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya’nın Değişen Jeopolitiği Yeni Büyük Oyun, Barış Platin Yayınları, s.187-206
• Kasapoğlu. C. (2018). “Savaş, Barış ve Yeni Denge Arayışları”, Editörler Çetinkuş, H. Ve Ulutabak, G. ve Bilen,N., Trump ve Küresel Düzen. Anadolu Ajansı Yayınları, İstanbul.
• Kemaloğlu, İ. (Temmuz 2013). “Ortadoğu Silah Pazarında Rusya’nın Payı”, Ortadoğu Analiz, Cilt:5 Sayı:55, Ankara.
• Korkmaz, G. (2016); “ABD’nin Afganistan ve Irak Müdahaleleri Sırasında Türkiye’nin Tutumunun ABD Medyasında Ele Alınışı”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 34, Sayı 2, s. 25-52
• Köktaş, N. Atıcı, (2015). “Saakaşvili Dönemi Gürcistan: İç ve Dış Politika Üzerine Bir Değerlendirme” Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Ekim 2015, s. 95-110
• Kepsutlu, B. (2016). Amerika’nın Ortadoğu Politikası, İnkilap Kitabevi, İstanbul.
• Mevlütoğlu, A, (2018). “Mısır’ın silahlanma faaliyetleri”, Dünya Bülteni, 10.07.2018, https://www.dunyabulteni.net/dubam/misirin-silahlanma-faaliyetleri-h425427.html Erişim Tarihi 07.05.2020
• Nikitin, P. (2006). Ekonomi Politik. Çeviren: Hamdi Konur, Sekizinci Baskı, Sol Yayınları, Ankara.
• Onay, Y. (2007). Euro- Dolar Savaşı Kurbanı İki Ülke: ABD ve İran, Neden Kitap, İstanbul.
• Orhan, Dersan D.,(2018). “Rusya Dış Politikasında Orta Doğu: Arap Baharı Sonrası Tehditler ve Fırsatlar,” Avrasya Etüdleri, Cilt 53, Sayı 1, s.87-116
• Önal, H. (2010), “ABD’nin Afganistan Politikasının Açmazları: Bölgesel Bir Analiz”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 6, Sayı: 23 ss.43-71
• Örnek, S., (2012). “11 Eylül Olayları ve Afganistan Operasyonu,” Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2012/1), s.107-134
• Özçelik S. (2015). “Kuzey Kafkasya Çatışmaları: Çeçenistan ve Dağıstan Örnek Olayları,” Yeni Türkiye, Temmuz Aralık, Yıl 21 Sayı 79, s.359-368
• Özsoy, İ, (2006), “Sovyet Sisteminin Çöküşünden Tarihî ve Evrensel Dersler” Bilig, Güz,sayı 39, s.163-194
• Rezai, F. (Mayıs Haziran 2016), “Putin’in Suriye Süprizini Anlamak”, Ortadoğu Analiz, Cilt:8 Sayı:74, Ankara.
• Sayarı, S. ve Bilgin H. D. (2018). Karşılaştırmalı Siyaset Temel Konular ve Yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sezgin Ş., (2005). "Politika ve Ekonomi İlişkisinde Teorik Yaklaşımlar", Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İİBF Akademik Fener Dergisi, s.102-117
• Silahçıoğlı, O. D. (2006). ABD/İsrail- İran Denklemi ve Türkiye, Günizi Yayıncılık, İstanbul.
• Sönmez, A.S. (2010); “Moskova’nın Kutuplaşma Çabaları: Putin Dönemi Rus Dış Politikası,” Avrasya Etüdleri Dergisi, Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Yıl 16, Sayı 37, (2010/1) s. 37-76
• Sönmez A.S., Bıçakçı H., Yıldırım C., (2015); “Kırım sorunu bağlamında Rusya-Ukrayna ilişkilerinin analizi” International Journal of Social Sciences and Education Research, Volume: 1(3), ss.656-670
• Şeker, C. T. (Haziran 2019). Ortadoğu Savaşları ve Batılı Silah Şirketleri, Araştırma 103, İNSAMER, İstanbul.
• Şen, A. (1998). “Uluslararası Politik Ekonomi (UPE) Nedir?” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı 1-2.
• Şişman, D. (Haziran 2017). “Küreselleşme, Kriz ve Savunma Sanayi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt 39, Sayı 1.
• Taşkın D. (2013). “Arap Baharı ve Türkiye; Siyasi Coğrafya Açısından Bir Değerlendirme” Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 18, Sayı 29, s.65-78
• Thoburn, H. (2015). Rusya Siyasetini Anlama Kılavuzu, SETA yayınları,
• Toman M., Akman H., (2014). “Küresel Teröre Karşı Savaş Doktrinin Oluşumu ve Ortadoğu’ya Yansımaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 7, Sayı 35, s.297-316
• Uyar, M. (2018). “Çeçenistan: Siyasi ve Askerî Kısırdöngü”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl 14, Sayı 28, 275-317
• Ünalmış, A. N. Ve Oğuz, Ş. (2019). “Karadeniz’de Rusya- ABD Rekabeti ve Ukrayna Krizi”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5/7, ss.1-10.
• Varlık A. B.,(2014). “Askerî ve Ekonomik Veriler Işığında NATO’nun Esnekliği,” Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 2 s.71-123
• Yapıcı M. İ., (2010). Rus Dış Politikasını Oluşturan İç Etkenler, Usak Yayınları,
• Yapıcı M. İ., (2010). “Bosna Hersek’te Gerçekleştirilen Askeri Müdahalenin Uluslararası Hukuktaki Yeri” Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 2, No: 8 ss.1-24
• Yolcu, F. H. (Temmuz Ağustos 2016). “Ortadoğu’daki Silahlanma Yarışının Yeni Aktörü Mısır”, Ortadoğu Analiz, Cilt:8 Sayı:75, Ankara.
• Yorulmaz, M. (2016). Amerika Birleşik Devletleri Rusya Federasyonu İlişkilerinde Güvenlik İkilemi (2001-2012), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• NTV, Putin: Sonsuz menzilli füze ürettik, 02.03.2018, https://www.ntv.com.tr/dunya/putin-sonsuz-menzilli-fuze-urettik,uCoa6k4JAkW5nZfl3K90MA Erişim Tarihi, 21.04.2020
• NTV, 'Tek kutuplu dünya modeli iflas etti' 23.05.2014, https://www.ntv.com.tr/dunya/tek-kutuplu-dunya-modeli-iflas-etti,xn467bORN06zUaNE8mSpBA Erişim Tarihi, 01.05.2020
• Hürriyet, ‘Tek kutuplu dünya bitmiştir’ 02.09.2008, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/tek-kutuplu-dunya-bitmistir-9798383 Erişim Tarihi, 01.05.2020
• World Military Expenditures and Arms Transfers 1990 (WMEAT), U.S. Arms Control and Disarmament Agency, November 1991
• World Military Expenditures and Arms Transfers 1999-2000 (WMEAT), U.S. Arms Control and Disarmament Agency, June 2002
• World Military Expenditures and Arms Transfers 2014 (WMEAT), U.S. Arms Control and Disarmament Agency, https://2009-2017.state.gov/t/avc/rls/rpt/wmeat/2014/index.htm (E.t. 10.05.2020)
• World Military Expenditures and Arms Transfers 2019 (WMEAT), U.S. Arms Control and Disarmament Agency, https://www.state.gov/world-military-expenditures-and-arms-transfers-2019/ (E.t. 10.05.2020)