NİYZÎ-İ MISRδNİN TEVHÎDİNDEKİ TASAVVUFÎ KELİME ÖRÜNTÜSÜNÜN YORUMU VE ŞİİRİN TAHLİLİ

Year 2008, Volume: 7 Issue: 24, 152 - 170, 01.07.2008

İdris Kadıoğlu

Abstract

-

Keywords

-

NİYZÎ-İ MISRδNİN TEVHÎDİNDEKİ TASAVVUFÎ KELİME ÖRÜNTÜSÜNÜN YORUMU VE ŞİİRİN TAHLİLİ

Abstract

Bir edebiyat terimi olarak tevhid, Allah’ın varlığı, birliği ve yüceliğinden bahseden nazım türüdür. Tevhidler, genelde kaside nazım şekliyle yazılır. Kasidelerde esas olan övgüdür. Medih ve hamd duygusunu dile getirmek için, şair, şiirine önce tevhidle başlar. Tevhid türü, İslamiyetin kabûlünden sonra, klasik Türk edebiyatı manzum eserlerinin vazgeçilmez konularından biri olmuştur. Şairin övgüyle söz ettiği ve yücelttiği en değerli varlık Allah’tır. Şair, bilinçli bir şekilde yaratıcıyı överek şiire başlar. Sonra tedricen diğer sevgilileri de överek şiirlerine devam eder. Klasik edebiyatımızın manzum eserlerini anlamak, şairlerin şiirlerini yorumlamak için önce onların inanç dünyasını ve felsefesini öğrenmek gerekir. Tevhid türü; hem şairin fikrî hayatını, hem yazıldığı dönemin yaşantılarını, hem de o dönemde oluşan edebiyatın kıymet hükümlerini yansıtan edebî metinlerin başında gelmektedir. Bu çalışmada, 17. yüzyıl tekke tasavvuf edebiyatının önemli şahsiyetlerinden biri olan Niyazi-i Mısri’nin tevhit türündeki şiiri üzerinde durulmaktadır. Önce Niyazi-i Mısri’nin hayat hikâyesine kısaca yer verilmektedir. Özellikle tasavvufî perspektiften bakılarak tevhid nedir? Sorusuna cevap aranmaktadır. Türk edebiyatında tevhidler konusunda yapılan araştırmalar incelenmekte ve bunlar arasında Mısrî’nin tevhidinin yeri ortaya konulmaktadır. Sonra, Niyazî-i Mısrî’nin tevhid şiiri şekil ve içerik yönünden incelenmekte, inceleme sonucunda eserle ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır. Buna göre; mutasavvıf bir şair olan Mısrî, yazdığı şiirde, tasavvuf felsefesinin temelini oluşturan varlığın birliği inancını sorgulamaktadır. Şair, bu şiirde mülk ve melekût âlemini mütalaa etmektedir. O, evrendeki zahiri ikilemlerin ve zıtlıkların sırlarını keşfettiğini, celâlî ve cemâlî tecellileri müşâhedeyle ikilikten kurtulup, birlikteki lezzeti tattığını, kendine has bir tarzda ifade etmektedir

Keywords

Kesret (çokluk), vahdet (birlik), karşıtlık, birliğin kaynağı, Allah’ın sıfatları, tecelli (yansıma), müşahede

References

• Aşkar, Mustafa, (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Çeçen, Halil, (2006). Niyazî-i Mısrî’nin Hatıraları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• DİA, (1993). “Celâl” ve “Cemâl” , Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7, İstanbul.
• Doğramacı, Baha, (1988). Niyazî-i Mısrî, Hayatı ve Eserleri, Ankara.
• Erdoğan, Kenan, (1995), “Niyazî-i Mısrî’nin Bestelenmiş Şiirleri”, Erciyes Dergisi, S.19, Kayseri.
• Erdoğan, Kenan, (1988). Niyazî-i Mısrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, (1972). “Niyazî-i Mısrî”, Şarkıyat Mecmuası, C.VII, İstanbul, s. 183-226.
• İsen Mustafa, Macit Muhsin, (1992). Türk Edebiyatında Tevhidler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kara, Mustafa, (1994). Niyazî-i Mısrî, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kavruk, Hasan, (2003). “Hatıralar Işığında Niyazî-i Mısrî”, I. Uluslararası Niyazî-i Mısrî Sempozyumu, Malatya, 16-17 Mayıs.
• Kavruk, Hasan, (2004). Niyazî-i Mısrî Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Türkçe Şiirleri, Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya.
• Pala, İskender, (1990). Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat, (1936). Divan Edebiyatında Tevhidler, Fasikül I, İstanbul Üniversitesi Yayımlarından No: 24, İstanbul, Burhaneddin Matbaası.
• Tarlan, Ali Nihat, (1936). Divan Edebiyatında Tevhidler, Fasikül II, İstanbul Üniversitesi Yayımlarından No: 24, İstanbul, Burhaneddin Matbaası.
• Tarlan, Ali Nihat, (1936). Divan Edebiyatında Tevhidler, Fasikül III, İstanbul Üniversitesi Yayımlarından No: 24, İstanbul, Burhaneddin Matbaası.
• Tarlan, Ali Nihat, (1936). Divan Edebiyatında Tevhidler, Fasikül IV, İstanbul Üniversitesi Yayımlarından No: 24, İstanbul, Burhaneddin Matbaası.
• Uludağ, Süleyman, (1991) Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• Yüksel Ahmet F. (10.10.2007). “Niyazî-i Mısrî” http://sufizmveinsan.com /aksam/niyazimisri.html