Reflections of The Cyprus Issue, The National Case Of Turkish Foreign Ploict, On The TGNA (1950-1960)

Year 2025, Volume: 24 Issue: 2, 925 - 945

Suat Özdağ

https://doi.org/10.17755/esosder.1583566

Abstract

In this study, the reflections of the Cyprus Issue on the Turkish Grand National Assembly between 1950 and 1960 were discussed. The main theme of the study is based on the handling of Cyprus, which is seen as a non-partisan "National Cause", in the Turkish Grand National Assembly and the approach of the Deputies to the issue. The fact that Cyprus is seen as a part of Turkey and the Turkish presence on the island has enabled both the Turkish public and the Parliament to follow this issue closely and keep it on the agenda. The failure of England to provide a good administration on the island and the Greeks' dream of "Enosis" became unbearable for the Turkish community on the island. Armed groups established under the leadership of Greek bishops made the island uninhabitable by carrying out constant acts of terror, and many Turks lost their lives in these attacks. The ongoing events and Greece's "Enosis" plans mobilized the Turkish society and Turkey. Turkey's Cyprus Policy, determined around NATO and the UN, has always been kept on the agenda by the Parliament. The ruling and opposition representatives in the parliament constantly treated the issue as a national cause and stated that it should be resolved in the best interest of the country, considering the fate of the Turks on the island. It is seen that the parliament acts as a unit on the Cyprus issue. The aim of this study is to explain the reflections of the "Cyprus Issue" on the Parliament.

Keywords

Cyprus, Turkish Grand National Assembly, National Cause, Foreign Policy, Greece

Türk Dış Politikasının Milli Davası Kıbrıs Meselesinin TBMM’ye Yansımaları (1950-1960)

Abstract

Bu çalışmada, Kıbrıs Meselesinin 1950-1960 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yansımaları ele alınmıştır. Çalışmanın ana teması, partiler üstü “Milli Dava” olarak görülen Kıbrıs’ın TBMM’de ele alınışı ve Mebusların konuya yaklaşımı üzerine kurulmuştur. Kıbrıs’ın Türkiye’nin bir parçası olarak görülmesi ve Ada’daki Türk varlığı hem Türk kamuoyunun hem de Meclis’in bu konuyu yakından takip etmesi ve sürekli gündemde tutmasını sağlamıştır. İngiltere’nin Ada’da iyi bir yönetim sağlayamaması, Rumların “Enosis” hülyası Kıbrıs’ta yaşayan Türk topluluğu için çekilmez bir hal almıştır. Rum piskoposlarının öncülüğünde kurulan silahlı gruplar Kıbrıs’ta sürekli tedhiş eylemleri yaparak Ada’yı Türkler için yaşanmaz hale getirmiş ve birçok Türk bu saldırılarda hayatını kaybetmiştir. Olayların bir türlü durulmaması ve Yunanistan’ın “Enosis” planları, Türk toplumunu ve Türkiye’yi harekete geçirmiştir. Hükümetin NATO ve BM eksenli belirlediği Kıbrıs Politikası, Meclis tarafından da kabul görmüş ve milli menfaatler düşünülerek hareket edilmiştir. Meclis’te iktidar ve muhalefet vekilleri konuyu sürekli milli dava olarak ele almış ve Kıbrıs Türklerin mukadderatını gözeterek ülkenin menfaatine en uygun şekilde çözülmesini dile getirmişlerdir. Kıbrıs konusunda meclisin yekvücut olarak hareket ettiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı “Kıbrıs Meselesinin” Meclis’e yansımalarını açıklamaktır.

Keywords

Kıbrıs, TBMM, Milli Dava, Dış Politika, Yunanistan

References

• Alasya, H. (1992). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Cilt I). Ankara: Türk Dünyası El Kitabı Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını.
• Armaoğlu, F. (1963). Kıbrıs Meselesi (1954-1959): Türk Hükümetinin ve Kamuoyunun Davranışları (Karşılaştırmalı Bir İnceleme). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Balyemez, M. (2021). İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türk Siyasi Örgütlenmeleri (1923- 1960), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ________(2018) TMT’nin Kuruluş Tarihi Hakkında KKTC’de Yanlış Oluşan Kamusal/ Toplumsal Hafıza (İngiliz Arşiv Belgeleri Işığında), Turkish Studies, 13(16), 35-53.
• ________(2022, Mayıs). Lefkoşa Türk Gençlik Birliği (1953), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXXVIII (105), 225-250.
• Balyemez, M. & İnce, F. (2018). Mondros’tan Lozan’a Kıbrıs ve Kıbrıs Türkleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (26) 855-870.
• Baytal, Y. (2021, Eylül). 1950-1960 Yılları Arasında Kıbrıs Anlaşmazlığı, Enosis Meselesi ve Türkiye, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9 (28), 301–322.
• Birsel, H., & Duman, O. (Nisan 2015). Kıbrıs ve Doğu Akdeniz Enerji Sorunsalı. Uluslararası Tarih Kongresi (s. 542-564). Lefke: Lefke Avrupa Üniversitesi.
• Bozkurt, İ. (2001). "Kıbrıs’ın Tarihine Kısa Bir Bakış”, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını). Ankara: HD Yayıncılık.
• Bozkurt, İ. (2009, Kasım). Kıbrıs Türk Halkının Varoluş Savaşı mı ya da Devletleşme Süreci. Kıbrıs Türk Stratejik Araştırmalar Dergisi(1), 1-22.
• Değerli, E. (2012). Demokrat Parti Döneminde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası (1950–1960) Cilt 6, Sayı 11, Kış 2012, s. 85-102. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 6(11), 85-102.
• Erim, N. (1975). Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs. Ankara: Ajans Türk Matbaacılık.
• Gazioğlu, A. (2002). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kıbrıs, Türkler Ansiklopedisi (Cilt 19). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gürel, Ş. (1984). Kıbrıs Tarihi: Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika (1878-1960). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Hasgüler, M. (1998). Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim’in İflası. Ankara: Öteki Yayınevi.
• İsmail, S. (1992). Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Doğuşu-Çöküşü ve Unutulan Yıllar (1964-1974). Lefkoşa: KKTC Milli Eğitim ve KültürBakanlığı Yayınları.
• ________ (1998). 150 Soruda Kıbrıs Sorunu. Birinci Baskı, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Kökdemir , N. (1956). Dünkü-Bugünkü Kıbrıs. Ankara: İstiklal Matbaası.
• Kuran, E. (1964). “Kıbrıs İdaresinin İngiltere’ye Terki”, Kıbrıs ve Türkler. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Lozan Barış Konferansı Tutanaklar ve Belgeler (Çev: Seha L. Meray), (1993). İkinci Takım, C. II . İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Manisalı, E. (2002). Dünden Bugüne Kıbrıs. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Mütercimler, E. (1990). Kıbrıs Barış Harekâtı’nın Bilinmeyen Yönleri. İstanbul: Yaprak Yayınları.
• Oran, B. (2003). Türk Dış Politikası (1919-1980) (Cilt I). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdağ, S. (2021). Ulusal Basında Kıbrıs Sorunu, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Öztürk, O. (2003). Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs. Ankara: Altınküre Yayınları.
• Sonyel, S. (1978). İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine göre: Osmanlı Padişahı Abdülhamit 48 Saat İçinde Kıbrıs’ı İngilizlere Nasıl Kiraladı. Belleten, 42(168), 726-737.
• Soysal, İ. (1986). 1571’den Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Kıbrıs Sorunu. İstanbul: KKTC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, G. (2012). Kıbrıs Barış Harekâtı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sürecinde Türk Kamuoyu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Şener, B. (2013, Ağustos). 1963-1964 Kıbrıs Krizi: Türk Dış Politikası Tarihinde Askerî, Siyasal ve Hukuksal Boyutlarıyla Bir Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması. Türk Dünyası Araştırmaları(205), 103-137.
• Tamçelik, S. (2023). Dünden Yarına Kıbrıs: Kıbrıs Türklerinin Var Oluş ve Devletleşme Mücadelesi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.