Öz
16. asır Osmanlı âlim, mutasavvıf, şair ve yazarlarından biri olan Bosnalı Ali Dede’nin (ö. 1598) dinî, tasavvufi konularda birtakım eserleri vardır. 16 ve 17. asır şuara tezkirelerinde hakkında bilgi bulunmayan Bosnalı Ali Dede’nin hayatı ve eserlerine dair Nev‘î-zâde Atâyî’nin Şekāyık Zeyli, Peçevî Tarihi, Kâtib Çelebi Fezleke’si gibi bazı biyografik ve tarihî kaynaklarda az-çok malûmat yer almaktadır. Manzumelerinde “Harîmî” mahlasını kullanan Bosnalı Ali Dede’nin eserlerinden bir kısmını, Arapçadan tercümeleri teşkil eder. Onun kırk hadis, Hz. Ali vecizelerinden kırk söz, İbn Sînâ’ya ait Kasîde-i Rûhâniyye tercümesi, manzum çevirilerinden birkaçıdır. Harîmî’nin eserlerinden biri de kırk Arapça hikmetli sözün Türkçeye nazmen tercümesinden ibaret kitapçığıdır. Şair, eserinin konusuna uygun kelimelerle Allah’a hamd, Hz. Peygamber’le onun ailesi ve arkadaşlarına dua ve selâm ettikten sonra hikmet sahibi kişilerle görüşmeyi buyuran bir hadisi anarak kırk hikmetli sözü derleyip nazmen çevirdiğini anlatır. Bunun ardından kırk Arapça güzel ve hikmetli sözü ikişer beyitle
Türkçeye tercüme etmiştir. Birkaç beyitle tercümesini tamamlayan şairin bu eseri, kırk hadis ve Hz. Ali’den kırk vecize tercümesiyle hem şekil, hem de muhteva yönünden benzerlik göstermektedir. Bu çalışmada Harîmî’nin hayatı ve bilhassa bazı Türkçe eserleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, “Çihil Hikmet” (Kırk Hikmet) adını koyduğu eseri Latin harflerine ve günümüz Türkçesine aktarılarak okuyucuların incelemesine arz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahdî, Gülşen-i Şuarâ, Millet Ktp. A.Emirî Tarih 774.
- Alî-Şîr Nevayî, Mecâlisü’n-nefâyis, I-II, (haz. Kemal Eraslan), Ankara 2001.
- Alper, Ömer Mahir, “İbn Sînâ, Eserleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1999, XX, 337-345.
- Bağdatlı İsmâil Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâ’ü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, I (nşr. Kilisli Muallim Rifat-İbnülemin Mahmud Kemal), II (nşr. İbnülemin Mahmud Kemal- Avni Aktuç), İstanbul 1951-55.
- Babinger, Franz , Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (1.bs. 1982), (trc. Coşkun Üçok), 2. bs., Ankara 1992.
- Bursalı Mehmed Tâhir bin Rif’at, Ahlâk Kitaplarımız, İstanbul 1325/1909.
- Bursalı Mehmed Tâhir, Meşâyih-ı Osmâniyyeden Sekiz Zâtın Terâcim-i Ahvâli, İstanbul 1318/1901?
- Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul, 1333-42/1915-1923.
- Emecen, Feridun, “Korkut, Şehzade”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2002, XXVI, 205-207.
- İnehânzâde Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilî, I-II, Divan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, 1949.
- İpekten, Halûk, v. dğr., Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara 1988.
- İsmail Belîğ, Bursalı, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân, Hudâvendigâr Vilâyeti Matbaası 1302/1885. (Tıpkıbasım: nşr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Ankara 1998.
- Kafzâde Fâizî, Zübdetü’l-eş‘âr, Millet Ktp. A. Emirî, Tarih, nr. 1325.
- Kâtib Çelebi, Fezleke-i Târîh, I-II, 1286-87/1869-70.
- Kâtib Çelebi, Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, (nşr. Kilisli Muallim Rifat- Şerefeddin Yaltkaya) I-II, İstanbul 1360-62/1941-43.
- Kınalızade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ, I-II, (nşr. İbrahim Kutluk), Ankara 1989.
- Latîfî, Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ, (haz. Rıdvan Canım), Ankara 2000.
- Levend, Agâh Sırrı, “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten 1963, Ankara 1964.
- Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî yâhud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, I-IV, İstanbul 1308-15/1891-98.
- Mehmed Tevfik, Kāfile-i Şuarâ, İstanbul 1290/1873.
- Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, I-V, 1987-1992.
- Muhammed Emîn el-Muhibbî, Hulâsatü’l-eser fî (terâcimi) a‘yâni’l-karni’l-hâdî ‘aşer, (nşr. Mustafa Vehbî), Kahire 1284/1868, I-IV.
- Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin, Mecelletü’n-nisâb fi’n-niseb ve’l-kunâ ve’l-elkāb, Süleymaniye Ktp. Hâlet Ef. nr. 628.
- Müstakimzâde Süleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hattâtîn (nşr. İbnülemin Mahmud Kemal), İstanbul, Devlet Matbaası 1928.
- Nev‘î-zâde Atâullah (Atâî), Hadâiku’l-Hakāik fî Tekmileti’ş-Şakāik, İstanbul 1268/1852, (nşr. Abdülkadir Özcan) İstanbul 1989.
- Ömer bin Mezîd, Mecmû‘atü’n-nezâ’ir, (haz. Mustafa Canpolat), Ankara 1982.
- Pertsch, Wilhelm, Die Arabischen Handschriften der Herzoglichen Bibliothek zu Gotha, Gotha. Friedr. Andr. Perthes. 1878.
- Riyâzî, Riyâzu’ş-şuarâ, Millet Ktp. A.Emîrî Tarih, nr.765.
- Safâyî, Nuhbetü’l-âsâr min fevâidi’l-eş‘âr, Süleymaniye Ktp.Veliyüddin Efendi, nr. 2585.
- Edirneli Sehî, Tezkire-i Sehî, (nşr. Mehmed Şükrü), 1325/1907.
- Şemseddin Sâmi, Kāmûsü’l-a’lâm, I-VI, İstanbul 1306-16/1888-99.
- Şeyhî Mehmed Efendi, Vekāyiu’l-fuzalâ (nşr. Abdülkadir Özcan) I-III, İstanbul 1989.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 4 Sayı: 1 |
