İSKİLİPLİ ABDÜLKÂDİR BİN İSMAİL’İN KASÎDE-İ BÜRDE ŞERHİ

Year 2022, Volume: 5 Issue: 1, 348 - 365, 27.04.2022

Mustafa Ramazan Yüksel

Abstract

Türk edebiyatında XV. yüzyılda başlayan şerh geleneği, varlığını özellikle Arapça ve Farsça eserlerden yapılan şerhlerle devam ettirmiştir. XVI. yüzyılda klasikleşen bu gelenek, XVIII-XIX. yüzyıllarda artmış ve dilbilim, hadis, fıkıh, astroloji, tıp, edebiyat, hukuk gibi birçok alanda şerhler ortaya konmuştur. Arapçadan en fazla şerh edilen eserlerin başında Kâ’b b. Züheyr’in (24/645?) Hz. Peygamber tarafından affedilmek; Bûsîrî’nin (695/1296?) ise hastalığına şifa bulmak umuduyla yazmış oldukları kasideleri gelmektedir. Farklı zamanlarda ve farklı amaçlarla yazılan bu kasideler, ayrı ayrı isimlere sahip olmakla birlikte, aralarındaki birtakım ortaklıklar dolayısıyla Kasîde-i Bürde olarak ünlenmiştir. Türk İslam edebiyatında oldukça rağbet gören bu iki kaside için manzum veya mensur, çok sayıda şerh kaleme alınmıştır. Bu kasidelerden İmam Bûsîrî’ye ait ve asıl adı el-Kevâkibü’d-dürriye fî medhi hayri’l-beriyye olan kasideye yazılmış mensur şerhlerden biri de İskilipli Abdülkâdir b. İsmail’e aittir. Şu ana kadar hakkında herhangi bir çalışmaya rastlanmayan bu şerh, Berlin Devlet Kütüphanesi Hs. Or. 4572’de kayıtlıdır. Abdülkâdir b. İsmail bu şerhi, insanların kasideyi anlayabilmelerine ve bu sayede faziletlerinden faydalanabilmelerine vesile olmak, ayrıca Hz. Peygamber’in şefaatine nail olmak
amacıyla yazmıştır. Şârihin, ayrıntılı kelime analizleri, beyitlerin müstakil olarak okunuşları hakkında verdiği bilgiler ve beyitlerde geçen konularla ilgili anlattığı rivayetlerle kaleme aldığı bu şerh, Kasîde-i Bürde’ye yazılmış önemli şerhlerden biridir. Bu çalışmada Ka’b b. Züheyr ile Bûsîrî’nin hayatlarına ve eserlerine kısaca değinilmiş, ayrıca Bûsîrî’inin Kasîde-i Bürde’sinin yazılış sebebi, okunuş sebepleri, bölümlere ayrılması, beyit sayısı ve şerhleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından, eserinden hareketle Abdülkâdir b. İsmail hakkında bilgi verilmiş, eserinin nüsha tavsifi, yazılış sebebi, yazılış tarihi ve şerh metodu hakkında bilgiler verilerek şerh ilim âlemine tanıtılmıştır.

Keywords

Bûsîrî, İskilipli Abdülkâdir b. İsmail, Kasîde-i Bürde, şerh.

Thanks

Çalışmalarınızda başarılar diliyorum.

References

• Abdülkâdir b. İsmail. Kasîde-i Bürde Şerhi, Berlin Devlet Kütüphanesi, Hs. Or. 4572.
• Aclûnî, (2021). Keşfü’l-Hafâ, (Çev: Mustafa Genç), İstanbul: Beka Yayınları.
• ALBAYRAK SAK, Vesile (2014). “Şemseddin Sivâsî’nin Kaside-i Bürde Tercümesi”, Turkish Studies, Sayı 9, s.s. 91-110.
• ALBAYRAK SAK, Vesile (2019). “Esâsî’nin Kaside-i Bürde Tercümesi”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, s.s. 343-363.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2015). “Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, s.s. 27-102.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2020). Necîb Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi Muhtasar Tevessül (İnceleme-Tevessülle Karşılaştırma-Metin), İstanbul: DBY Yayınları.
• BEDEVA, Abdullah (2012). Alauddin Ali b. Muhammed el-Bistâmî Musannifek’in Kaside-i Bürde Şerhi’nin Tahkiki, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• CANKURT, Hasan (2014). Seyyid Hasan Rızâyî el-Aksarâyî Hayatı, Sanatı, Eserleri ve “Miftâhu’s-Sa‘âde” Adlı Manzûm Kasîde-i Bürde Şerhi, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• CEYLAN, Ömür (2010). “Şerh”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 38, s.s. 565-68.
• CİVELEKOĞLU, Zekeriya (2020). Hayruddin Hızır b. Mahmûd b. Ömer El-Merzifonî El-Atûfî ve Şerh-u Kasîdeti’l-Bürde Adlı Eserinin İnceleme ve Tahkiki, Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• COŞKUN, Alperen Bedirhan (2019). Mollâ Husrev’in Şerh-i Kaside-i Muhrika’sı (İnceleme- Tenkitli Metin), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• ÇELEBİOĞLU, Amil (1998). Yûnus’un Şiirleriyle İlgili Şerhler, İstanbul: Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları.
• ÇUBUKÇU, İbrahim Agâh (1989). İslâm Düşünürleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• DEMİRAYAK, Kenan (2001). “Kasîdetü’l- Bürde”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, s.s. 566-68.
• DOĞAN AVERBEK, Güler (2020). “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kataloglanmamış Türkçe Yazmalar Üzerine Tespitler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi Sayı 24, s.s. 1-40.
• DOĞAN, Muhammet Nur (1995). Metin Şerhi Üzerine, İstanbul: Yedi İklim Yayınları.
• İPEK, Muhammed Resul (2021). Rusçuklu Mehmed Hayrî’nin Türkçe Kasîde-i Bürde Şerhi ‘Hediyye’ (İnceleme-Metin-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli.
• KAHRAMAN, Bahattin (1991). “Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si Etrafında Yazılmış Türkçe Eserler”. S. Ü. Fen-Ede. Fak. Edebiyat Dergisi, Sayı 6.
• KAPLAN, Yunus (2021). “Fazlî ve Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, Ssayı 25, s.s. 66-89.
• KAYA, Mahmut (1992). “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 6, s.s. 468-70.
• KAYA, Mahmut (2001). “Kasîdetü’l-Bürde”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, s.s. 568-69.
• KİRAZ, Seydi (2019). “Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 33, s.s. 263-92.
• KOÇ, Hamza (2021). Berlin Devlet Kütüphanesi Hs. Or. 5151’de Kayıtlı Kasîde-i Bürde Şerhi, İstanbul: DBY Yayınları.
• MERMER, Kenan (2020). Klasik Şerh Geleneğinde Üslûp Kasîde-i Bürde Örneği, İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÖZCAN, Ayşe (2019). Nazîfî İsmail Akhisârî ve Manzum Kasîde-i Bür’e Tercümesi: İklîdü’s-Saâde, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• SEZER, İsmail Hakkı (1985). İmam Bûsîrî ve Bürde’si, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• ŞAHİN, Ebubekir Sıddık (1997). Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• ŞEMSEDDİN SÂMİ, (2019). Kamûs-ı Türkî, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• TALAL, Hussein Abdulameer Talal (2016). Sadullah Halveti’nin Şerh-i Kaside-i Bürdesi (İnceleme-Tenkitli Metin), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• TAŞDEMİR, Mine (2019). Sa’du’llâh Halvetî’ye Atfedilen Anonim Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• TATCI, Mustafa (2008). Yûnus Emre Şerhleri, İstanbul: H Yayınları.
• TOKDEMİR, Ferda (2017). Erzurumlu Hasan Fehmi Efendi ve Kasîde-i Bürde’yi Şerh Yöntemi, Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• YAZAR, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme Ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• YÜCEL, Yusuf İbrahim (2016). “Kaside-i Bürde Üzerine Son Dönemde Yapılan İlmi Çalışmalar”, İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, s.s.86-106.