Öz
Bilindiği üzere İslamiyet, Osmanlı divan şiiri için önemli kaynaklardan birisidir. Kur’an’da ahsenü’l-kasas yani kıssaların en güzeli olarak vasıflandırılan Hz. Yûsuf’a dair anlatılanlar bunlara en güzel örneklerden birisidir. Yûsuf Suresi başlı başına Hz. Yûsuf kıssasını anlatır. Bu kıssa İslamî edebiyatlarda oldukça rağbet görmüş ve birçok esere konu olmasının yanında bu temada müstakil eserlerin ortaya çıkmasına da zemin hazırlamıştır.
Yûsuf Paygamberin hayatı etrafında şekillenen tüm Yûsuf u Züleyhâ mesnevilerin konusu aynıdır. Ancak en başta sanatçının üslûbu yani anlatım biçimi olmak üzere hikâyenin detayları itibariyle bir birlerinden ayrılırlar. Bu konularda birçok akademik çalışma yapılmıştır.
Biz de bu çalışmayla Hamdî’nin, hamsesi içerisindeki en güzel mesnevisi olarak kabul edilen, aynı zamanda Anadolu sahasında yüksek edebî kıymete sahip ilk Yûsuf u Züleyhâ olarak görülen; hatta olay örgüsü, anlatımı ve mükemmel üslûbu yönüyle Türk mesnevi tarihinin Fuzûlî’nin Leyla ve Mecnun adlı eserine kadar en başarılı örneği şeklinde değerlendirilen eserinin Petersburg’da tespit ettiğimiz bir nüshası bağlamında bazı değerlendirmelerde bulunacağız. Elbette edebî eserler ile ilgili bu türden mukayeseler sübjektif görünebilir, ancak Hamdî’nin eseri okunduğunda kullandığı üslûp ve konuya uygun tasvirler derhal dikkati çeker. Nasıl ki tüm Leyla ve Mecnûn hikayeleri içerisinde Fuzûlî’nin eseri ön plana çıkıyorsa onun eseri de benzeri bir pozitif ayrışma gösterir.
Bu çalışmada, ifade ettiğimiz gibi, mesnevi tüm yönleriyle ele alınmayıp sadece Petersburg’da tespit ettiğimiz bir nüshanın tanıtımı yapılarak içeriğinden söz edilecek ve bu bağlamda hikâyenin ana kahramanlarından olan Züleyhâ ile ilgili bazı tespit ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Kaynakça
- AYAN, Hüseyin (1972). “Hamdullah Hamdî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisindeki Gazeller”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S.5, s.31-49.
- DAŞDEMİR, Özkan (2012). Halk Hikayesi Olarak Yûsuf ile Züleyhâ, İstanbul:Fenomen Yayınları.
- DOĞAN, Ahmet (2014). Bağdatlı Zihnî/Yûsuf u Züleyhâ, İstanbul:Kesit Yayınları.
- KARAHAN, Leyla (1994). Kıssa-i Yûsuf: Yûsuf u Züleyhâ, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KONCU, Hanife (2013). “Yûsuf u Züleyhâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.44, s.38-40.
- KONCU, Hanife (2007). “Yûsuf u Züleyhâ Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.5, S.10, s.617-630.
- LEVEND, Âgâh (2016). “Hamdî’nin Yusuf u Züleyhâ’sı”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınevi, s.125-169.
- ÖZTÜRK, Zehra (2005). “On Beşinci Yüzyıl Şairlerinden Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi’nin Yusuf u Zeliha Mesnevisinde İşlenen Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, C.3, S.10, 41-42.
- TAŞ, İbrahim (2017). Şeyyad Hamza/Yûsuf ile Zeliha, Ankara:Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan (2011). Klasik Türk Edebiyatında Yûsuf u Züleyhâ Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma, Ankara:Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- ÜSTÜN, Mehmet Cihat (2014). Hamdullah Hamdì’nin Yûsuf u Zelîhâ Mesnevisi (Gramer-Metin-Dizin), Erzurum:Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 5 Sayı: 3 |
