“SIRRΔ ya da “SIR” MAHLASLI BİR ŞAİRİN “ŞERH-İ MEDHİʾN-NEBΔSİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 1585 - 1665, 28.12.2022

Sevkiye Kazan Nas

Öz

Klasik Türk edebiyatında şairler kendilerine özgü mahlaslarını kullanmışlar ve edebiyat tarihinde bunlarla anılmışlardır. Bu müstear isimler, bir şairi ya da eserini diğerlerinden ayırıcı görevler üstlenmesine rağmen aynı yüzyılda veya yakın tarihlerde yaşamış ve aynı mahlası kullanmış şairlerin şiirleri ve hayat hikâyeleri bazen birbirine karıştırılmıştır. Bu mahlastaş şairlerin eserleri çoğu zaman asıl müellifi dışında başka birisine aitmiş gibi gösterilmiştir.
Genellikle müstensihler ya da bir yazma esere sonradan sahip olan kimseler tarafından yapılan bu karışıklık sonucunda yanlış bilgiler, kütüphane kataloglarında yer almış; bu durum da araştırmacı ve okuyucuların yanlış bilgi vermesine sebep olmuştur.
Ankara Milli Kütüphane’de (Yazma A.3446, yk.1b-58b) 639 beyitlik Şerhu Medhi’n-Nebî isimli eserin “Üsküdarlı İbrahim Sırrî”nin adıyla kayıtlı olması bu yanlış bilgi veya karışıklıklardan birisidir.
Bugünkü bilgilerimize göre klasik Türk edebiyatında “Sırrî” mahlasını kullanan otuz civarında şair bulunmaktadır. Üsküdarlı Sırrî ile aynı yüzyılda yaşayan Şeyh Seyyid Sırrî Ali Efendi (Sır Ali Sultan)’den bir asır sonra aynı mahlas ve isimde bir başka Seyyid Sırrî Ali Efendi de “Sırrî” mahlasını kullanan şairlerdendir.
Çalışmamızın konusu olan Şerhu Medhi’n-Nebî adlı eser, dinî-tasavvufî terbiyenin yaygınlaştırılması amacıyla “Sırrî” ya da “Sır” mahlaslı bir tasavvuf erbabı tarafından kaleme alınmıştır. Üsküdarlı Sırrî’ye ait olmadığını düşündüğümüz bu eser, kanaatimizce Şeyh Seyyid Sırrî Ali Efendi’nindir. Tasavvufu öğretmekle mükellef olan bu adı geçen şeyh şair, ilme talip müritlerini kaleme aldığı eseriyle dinî olgunluğa ulaştırmak istemiştir.
Çalışmamızda Şerhu Medhi’n-Nebî isimli eserin kime ait olabileceği tartışılıp muhteva, şekil ve nüsha özellikleri bakımından incelenmesinden sonra transkripsiyonlu metnine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Şerhu Medhi’n-Nebî, Şerh, Üsküdarlı Sırrî, Seyyid Sırrî Ali Efendi, Sır Sultan, Sırrî.

Kaynakça

• AKSOYAK, İsmail Hakkı (2014). “Şeyh Seyyid Sırrî Ali Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirri-seyh-seyyid-sirri-ali-efendi) (E.T.06.09.2022).
• ARAS, Bünyamin (2019). “Üsküdarlı İbrahim Sırrî Efendi’nin Târîh-i Sultân Mustâfâ-i Sâni Adlı Eseri’nin Transkripsiyonu ve Nüshalarının Karşılaştırması” Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• AYDOĞMUŞ YÜCE, Emine (2010). Abdürrahim Tırsî ve Divanı, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• BABİNGER, Franz (1982). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev: Coşkun Üçok), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• CEYLAN, Ömür (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kitabevi.
• ÇAKIR, Emine, (2015). “Sırrî, Seyyid Ali”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirri-seyyid-ali) (E.T.06.09.2022)
• EKİNCİ, Ramazan (2017). Hâfız Hüseyin Ayvansarayi, Vefeyât-ı Ayvansarâyî, ekitap, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. (E.T.06.09.2022) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-194287/vefeyat-i-ayvansarayi.html
• KARA, Mustafa (1995). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Dergâh Yay.
• KARAVELİOĞLU, Murat A (2010). “Türk Edebiyatında Aynı Mahlası Kullanmış Olan Şairlerin Karıştırılması Meselesi”, Journal of Turkish Studies, Festschrift in Honor of Walter G. Andrews II, USA: Harvard University Publishing, s.s. 183-95.
• KAZAN, Şevkiye (2003). Üsküdarlı Sırrî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Divan’ı (Metin-İnceleme) ile Şerhü Medhi’n-Nebî, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• KAZAN, Şevkiye (2009). “Sırrî", TDV İslam Ansiklopedisi, C.37, s.s.129-130.
• KAZAN, Şevkiye (2013). “Sırrî, İbrâhim Sırrî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. (http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirri-ibrahim-sirri-efendi) (E.T.06.09.2022)
• MERTOĞLU, M.Suat (2009). “Salâtü Selâm”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.36, s.s. 23-24.
• OY, Aydın (1995). Yüzyıllar Boyunca Tekirdağlı Şairler ve Yazarlar, İstanbul: Tekirdağ Valiliği Yayını.
• ÖZCAN, Nuri (1988). “Abdürrahim Tirsî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.1, s.293.
• PARLATIR, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• SIRRÎ İbrahim Efendi, Şerh-i Medhü'n-Nebi, Milli Kütüphane, Yz. A 3446 (arşiv no: MFA (A)5080).
• ŞEMSEDDİN SAMİ, (2015). Kamus-ı Türkî, (hzl: Paşa Yavuzarslan), Ankara: TDK Yayınları
• TOSUN, Necdet (2009). “Sır”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.37, s.s.115-116.